Zingeving is een onderwerp dat momenteel veel aandacht krijgt. In een wereld waarin de kerk geen centrale rol meer speelt – als vraagbaak en verstrekker van antwoorden – moeten we zelf zoeken naar ‘de zin van ons bestaan’. Hoe ga je als individu om met de vraag en zoektocht naar een zinvol of betekenisvol leven? Waar zijn de antwoorden op jouw grote vragen? Waar doe je het allemaal voor?
En wat doe je met deze zoektocht wanneer je last krijgen van overspanning of burn-out? Wanneer je de puf niet meer hebt om te blijven zoeken; en wanneer je misschien zelfs het gevoel hebt dat je waardeloos bent; en het leven zinloos. Een uitstekende manier om weer te werken aan zingeving is met behulp van de ikigai methode.
Wat is zingeving?
Bij de master Humanistiek leerde ik dat we zingeving kunnen begrijpen als “een persoonlijke verhouding tot de wereld waarin het eigen leven geplaatst wordt in een breder kader van samenhangende betekenissen, waarbij doelgerichtheid, waardevolheid, verbondenheid en transcendentie worden beleefd, samen met competentie en erkenning, zodat ook gevoelens van gemotiveerd zijn en welbevinden worden ervaren” (Alma & Smaling, 2010, pp. 19-23).
Dat is een hele mond vol en moeilijk te begrijpen. Deze definitie wil eigenlijk zeggen dat zingeving een persoonlijk proces is, een manier van kijken naar en begrijpen van jouw wereld. Uit onderzoek blijkt dat een aantal aspecten een gevoel van zinvolheid teweeg kunnen brengen en zoals je in de definitie kunt lezen zijn dat o.a.:
- Doelen nastreven; besluit om ergens voor te gaan en werk daar naartoe.
- Waardevolheid ervaren; wat of wie in jouw leven is van waarde?
- Verbondenheid ervaren; met wie of wat voel jij je verbonden?
- Transcendentie ervaren; je verbonden voelen met iets groters dan jijzelf – jezelf overstijgen.
- Je competent voelen; het gevoel hebben dat je ergens goed in bent.
- Je erkent voelen; voelen dat mensen zien wat jij doet en dat waarderen.
Door dit alles kun je je gemotiveerd en fijn gaan voelen – en dat alles kunnen we samenvatten onder de noemer ‘zingeving’. Het gaat over het ontwikkelen van een visie op een goed leven – en ‘daarbinnen’ werken aan het realiseren van dit goede leven.
Zingeving – een voorbeeld
Stel dat de wereld van de sport jou enorm aanspreekt. Het is jouw doel om de vijf kilometer in 15 minuten te rennen (succes!). Je schrijft je in bij een hardloopvereniging en voelt je verbonden met de mannen en vrouwen die dit mooie doel van jou ook kunnen waarderen.
Wanneer je rent, voel je je bovendien soms helemaal opgaan in de beweging; je versmelt met wat je doet. Je geniet zo van het trainingsproces, dat je steeds sneller gaat rennen, wat de mensen om je heen erg kunnen waarderen. Je motivatie neemt toe en wanneer je ‘s ochtend wakker wordt voel je het al: jouw leven heeft ‘zin’; je hebt er zin in!
In dit voorbeeld kunnen we een aantal van de ervaringsaspecten van zingeving terugvinden. Deze persoon heeft een doel, voelt zich verbonden met mensen, en voelt transcendentie (eenheid met zijn omgeving) wanneer hij langdurig rent. Ook voelt deze persoon erkenning en waardering. Dit motiveert hem om te blijven trainen – en hij merkt dat hij steeds competenter (sneller) wordt. Dit alles speelt zich af binnen zijn ‘kader’ – die van de sport. “Sport is leven!”
Zingeving in de aanloop naar een burn-out
Ik schreef mijn masterscriptie over zingeving bij burn-out. Door mensen met een burn-out te interviewen, kwam ik erachter dat een aantal factoren die te maken heeft met zingeving bij kunnen dragen aan het ontstaan van een burn-out.
Denk hierbij aan:
- Een te sterke focus op een toekomstig ideaalbeeld. Wanneer mensen in het hier en nu een duidelijk gebrek ervaren – dus wanneer ze het idee hebben dat ze niet zijn wie ze zouden moeten zijn of niet zijn waar ze zouden moeten zijn – dan ontstaat het risico van te hard werken met het oog op de toekomst. Vanuit dit gevoel van gebrek wordt zelfzorg steeds meer vergeten en verwaarloosd.
- Voortbouwend op het punt hierboven: wanneer mensen geen waardevolheid ervaren ten aanzien van zichzelf, dus wanneer er sprake is van een gebrek aan eigenwaarde, dan is er een vergroot risico van het verwaarlozen van de eigen grenzen en behoeftes. Een burn-out ligt dan op de loer.
- In de vorige paragraaf las je dat ‘erkenning’ ook bij kan dragen aan een gevoel van zinvolheid. Stel je maar eens voor dat je veel erkenning krijgt voor wat jij in de wereld brengt… Maar wanneer je jezelf onvoldoende erkent voor wat je doet, kan dit bijdragen aan burn-out. Het is in jouw ogen nooit goed genoeg en perfectionisme krijgt de overhand. Onze coaches zijn gespecialiseerd in het coachen van mensen met stress en burn-out, depressie en angst- en/of paniekaanvallen. Wij zorgen dat je snel de juiste hulp krijgt.
€159.00Online cursusStap voor stap stressvrij, bewezen effectief, op basis van het Liberi Fasenplan.
Reinoud Prins – medeoprichter van Liberi – deelde eens met me hoe belangrijk het is om erkenning vooral intern – in jezelf – te ervaren. Wat vind jíj belangrijk en waardevol? Ben jíj tevreden met wat je doet? Ben jíj blij met jezelf?
Zingeving tijdens een burn-out
En wat als je ‘ineens’ volledig opgebrand bent? Je moet tijdelijk stoppen met werken, ben tot niets meer in staat, je voelt je lusteloos, oververmoeid en angstig. Komt het ooit nog goed met jou? Ga je je baan kwijtraken? Je relatie? Je gezondheid? Ga je ooit nog die vijf kilometer in 15 minuten rennen?
Tegelijk heb je vast weleens rooskleurige verhalen gehoord over burn-out… van mensen die dankbaar zijn dat ze een burn-out hebben gehad; mensen die beweren dat hun leven een positieve wending heeft genomen. Is dit een kwestie van positief denken en je aandacht richten op wat de situatie je heeft gebracht?
Het punt hier is dat zingeving een persoonlijk proces is – en dat je dus zelf invloed hebt op hoe je kijkt naar jouw uitdagende situatie. Richt je je op jouw cirkel van invloed of voel je je vooral een slachtoffer? Hiermee wil ik niet beweren dat zingeving iets maakbaars is, maar wel dat je enige controle hebt over waar je je aandacht op richt.
Deze factoren van zingeving bleken een rol te spelen tijdens een burn-out:
- Wat betreft doelgerichtheid twijfelden sommige mensen aan eerder gestelde levensdoelen of drijfveren. Past dit werk wel bij mij? Ben ik wel goed bezig?
- Mensen gaan zich vaak (terecht) incompetenter voelen; ze verliezen vanwege de chronische stress de controle en zijn het gebruikelijke overzicht kwijt. Dat kan naar aanvoelen. ‘Ik kan ook helemaal niks!’, denk je.
- Schuldgevoel en schaamte kunnen de ervaring van een burn-out negatief kleuren; jegens de werkgever, vrienden, je partner of je ouders.
Een gevoel van zinloosheid is dus niet ongebruikelijk tijdens een burn-out. Dit komt ook door het feit dat chronische stress – vanwege ongebruikelijke en ongezonde hormonale verandering – uiteindelijk depressieve gevoelens kan veroorzaken.
Herstellen van je burn-out
In positieve gevallen kan een burn-out uitmonden in een toename van zelfzorg en eigenwaarde. Waar dit eerst ontbrak, zien mensen nu in hoe belangrijk het is om van jezelf te houden en voor jezelf te zorgen – precies zoals je bent.
Een coach kan dit proces ondersteunen; hij of zij kan uitstralen dat jij de moeite waard bent precies zoals je bent. Hij kan je positieve eigenschappen met je delen, die je zelf voor lief neemt. De coach kan als het ware ‘toestemming’ geven om volledig voor jezelf te kiezen en van jezelf te houden.
Door je op die manier naar binnen te keren, zul je uiteindelijk een gezondere relatie kunnen opbouwen met jezelf en je omgeving.
Nu klinkt het misschien alsof burn-out volledig veroorzaakt wordt door eigen toedoen. Wanneer je niet goed voor jezelf zorgt, krijg je een burn-out. Het verhaal is complexer: ook maatschappelijke factoren en levensgebeurtenissen waar je totaal geen invloed op hebt, kunnen bijdragen aan een burn-out. Dat neemt niet weg dat bovenstaande informatie inzicht geeft in de weg terug.
Conclusie
Zingeving vraagt om zelfreflectie. Waar word jij warm van? Waar gaat jouw hart naar uit? Wat vind jij écht belangrijk en waardevol? Zingeving is in die zin een individuele keuze – een keuze om zelf een richting te kiezen en daarin te geloven.
Voorheen werden mensen geboren in een bepaald beroep – en kregen ze van een hogere macht ‘te horen’ wat er in het leven belangrijk was. Tegenwoordig ligt de wereld open, vol keuzevrijheid – en soms ook vol verwarring. We krijgen geen pasklaar antwoord op de vraag wat ‘de zin van het leven’ is. Maar zin… zin kun je maken!
Bron
Alma, H. A., & Smaling, A. (2010). Waarvoor je leeft: Studies naar humanistische bronnen van zin. Amsterdam: Humanistics University Press.
