De positieve psychologie is een relatief nieuwe stroming binnen de psychologie, waar veel onderzoek wordt gedaan naar positieve zaken als geluk, dankbaarheid, optimisme, floreren, tevredenheid, veerkracht, zingeving, zelfvertrouwen en welbevinden. Die termen hangen veel met elkaar samen, maar toch is het goed ze ook individueel te bekijken.
In dit stuk kijken we naar welbevinden. Wat is het precies? Is het iets anders dan geluk? Is het belangrijk? En vooral: hoe kun je je eigen welbevinden vergroten? Om dat te kunnen doen geef ik twee bewezen tips. In het stuk verwijs ik met linkjes naar de andere relevante concepten, zoals geluk, dus als je daar meer over wilt lezen, klik dan vooral door!
Welbevinden betekenis
Welbevinden staat voor de mate waarin iemand zich geestelijk en sociaal goed voelt. Het gaat dus over lekker in je vel zitten, maar ook over tevreden zijn met je leven. We kunnen onderscheid maken tussen emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden. Tezamen bepalen die of jij je tevreden voelt met je leven zoals die nu is, ondanks eventuele lastige omstandigheden, zoals een chronische ziekte.
Dus wat is welbevinden precies? Volgens het Trimbos-Instituut bestaat welbevinden onder andere uit de volgende dimensies:
- Doelgerichtheid. Heb je een doel in het leven? Ervaar je zingeving? Wanneer je leven zinvol voelt, voel je meteen ook meer welbevinden.
- Persoonlijke groei. Heb je het gevoel dat je leert en groeit? Een mens heeft een aangeboren verlangen om af en toe wat nieuws te leren.
- Autonomie. Zelf kunnen denken en vrij zijn. Mensen vinden vrijheid erg belangrijk.
- Omgevingsbeheersing. Controle hebben over je omgeving.
- Zelfacceptatie. Accepteer jij jezelf en voel je eigenwaarde? Wanneer je niet blij met jezelf bent, dan zul je je onzeker en somber gaan voelen.
- Positieve relaties. Voel je je verbonden met mensen om je heen? Mensen zijn sociale dieren, dus het hebben van fijne relaties is een belangrijke dimensie van welbevinden.
Welbevinden is kortom een breed begrip wat je niet zo één, twee, drie kunt ‘bereiken’. Laten we nog wat dieper kijken naar wat het exact is.
Welbevinden volgens de positieve psychologie
De positieve psychologie is een stroming binnen de psychologie. Positief psychologen kwamen tot het inzicht dat iemand met psychische klachten – bijvoorbeeld een depressie – absoluut welbevinden kan ervaren. De mate van psychopathologie zegt niet zoveel over de mate van welbevinden, en andersom. Als je daarover nadenkt, klinkt dat wel tegennatuurlijk. Toch blijkt iemand met psychische klachten nog steeds over genoeg vrijheid te beschikken om een zinvol en fijn leven te leiden.
Welbevinden komt onder andere voort uit het hebben van sociale contacten, autonomie (vrij zijn) en betekenis (zingeving, een betekenisvol leven leiden). Ook wanneer je last hebt van somberte of angst kun je ervoor zorgen dat je dit blijft ervaart in je leven.
Geluk of welbevinden?
Korte termijn welbevinden lijkt op geluk zoals wij dat woord vaak gebruiken. Lange termijn welbevinden gaat meer over zingeving en persoonlijke ontwikkeling. Dan hebben we het over ‘tevredenheid‘. Deze twee vormen van welbevinden bepalen tezamen of jij je gelukkig voelt.
Het eerste aspect noemen wetenschappers ‘hedonisch welbevinden’ – ook wel emotioneel welbevinden of subjectief welbevinden. Dat wil zeggen dat je je lekker voelt. Het tweede aspect heet ‘eudaimonisch welbevinden’ – ook wel sociaal en psychologisch welbevinden. Hieronder vallen onder andere een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij, zelfacceptatie, persoonlijke ontwikkeling, autonomie, een doel in het leven nastreven en het hebben van positieve relaties met anderen. Meer over deze deelgebieden lees je in ons blog over positieve psychologie.
De 5 pijlers van Seligman
De grondlegger van de positieve psychologie, Martin Seligman (1942), kwam met zijn well-being theory uit op vijf pijlers van well-being. Hierin is aandacht voor zowel geluk als zingeving. Deze pijlers geven samen overzichtelijk beeld:
- Het plezierige leven, waarin er plaats is voor plezier en genieten. Het gaat om
het ervaren van positieve gevoelens: in hoeverre voel je je gelukkig en tevreden? - Het goede leven, waarin je betrokken bent bij je werk, hobby’s en relaties. In hoeverre ervaar je een gevoel van persoonlijke vervulling?
- Het hebben van positieve relaties.
- Het zinvolle leven, waarin het niet alleen over jezelf gaat, maar ook over iets
hogers, een goed doel en altruïsme: de zorg voor anderen. Het zinvolle leven verwijst naar het leven dat is gericht op iets wat groter is dan de jijzelf. - Iets bereiken in je leven, waarin het gaat over het neerzetten van prestaties en succes.
Stel dat jij elke pijler enigszins vervult hebt. Je kunt je goed voorstellen dat je dan een totaal welbevinden ervaart: je voelt je nu gelukkig en tevreden, maar je haalt ook veel voldoening uit de lange termijn zingeving die je ervaart.
Waarom is welbevinden belangrijk?
Het is je inmiddels wel duidelijk geworden dat welbevinden een breed begrip is. Toch maakt dit begrip mooi duidelijk wat belangrijk is in het leven. Op ‘geluk’ als levensdoel zijn veel mensen kritisch. Want we weten dat er meer is dan dat. De theorie van welbevinden legt mooi uit wat we ons daarbij voor kunnen stellen. En de onderzoeken laten zien dat welbevinden ons een goed gevoel geeft en ons veerkrachtig maakt: wanneer het even goed tegenzit, dan kunnen we dat aan. Het is dan ook fijn om welbevinden te ervaren terwijl je lijdt aan depressie of burn-out. Ik geef meteen toe dat dat uitdagend kan zijn, maar het kan wel.
Tips om je welbevinden te vergroten
Ik zou duizenden tips kunnen geven, maar blijf bij de basis, en bij wat bewezen effectief is.
Tip 1: Zet je sterkte kanten in
Weet jij waar je goed in bent? Wat gaat jou makkelijk af? Wanneer staat de tijd stil tijdens je werk? Waar krijg je veel complimenten over? Je kunt alle vijf de pijlers van Seligman versterken door je sterke kanten vaker te benutten.
Stel bijvoorbeeld dat je een goede schrijver bent. Je kunt daarvan genieten door een grappig verhaal te schrijven (pijler 1), door werk te gaan doen waar je mag schrijven (pijler 2), door brieven te schrijven naar vrienden (pijler 3), door andere mensen te leren schrijven (pijler 4) en door een boek te schrijven (pijler 5).
Tip 2: Combineer meerdere pijlers
Ga op zoek naar je passie: iets wat je graag doet, het liefst samen met anderen, en het liefst iets waar andere mensen écht mee geholpen zijn. Stel vervolgens een aantal doelen om op dit vlak echt iets bijzonders neer te kunnen zetten. Op deze manier besteed je aandacht aan alle pijlers van Seligman.
Conclusie
Welbevinden is een breed maar interessant begrip. Wanneer je snapt wat het is, dan weet je waar je je in je leven op kunt richten. Uiteindelijk is dit ook een persoonlijke zoektocht waarin je wat mij betreft ook mag vertrouwen op je intuïtie. Geluk en zingeving zijn niet geheel maakbaar; voor een deel is het ook iets wat je kan overkomen.
