We doen allemaal wel eens iets waar je je voor schaamt. Schaamte is dan ook geen onbekende emotie voor veel mensen. Je zegt iets voordat je denkt, struikelt en gaat languit waar veel mensen bij zijn, of je vergeet je tekst tijdens een presentatie. Allemaal redenen waarvoor je je kunt schamen. Echter raakt niet iedereen in verlegenheid wanneer een van deze dingen gebeurt. Hoe kan het zijn dat de een zich wel schaamt en de ander totaal geen schaamte voelt? In dit blog gaan we hier dieper op in.
Inhoudsopgave van deze blog over schaamte
- Schaamte valt niet onder de basisemoties (maar kennen we allemaal)
- Welke functie heeft schaamte?
- Schaamte vormt zich in de jeugd
- Schaamte en angst gaan vaak hand in hand
- Hoe ga je met schaamte om?
- Wanneer schakel je hulp in?
Schaamte valt niet onder de basisemoties (maar kennen we allemaal)
Schaamte is een negatieve emotie die officieel niet onder de basisemoties valt. Toch gaat deze vorm van emotie hand in hand met je primitieve brein. Schaamte activeert namelijk je freeze reactie. Een respons die wel vanuit je reptielenbrein komt. Doordat deze emotie zoveel invloed kan hebben op je basisemoties is het een complexe psychosociale emotie.
Schaamte is volledig aangeleerd en is nodig zodat jij op een gezonde manier in een groep kan functioneren. Ontzettend belangrijk want mensen zijn groepsdieren. Je kent vast iemand die pretendeert schaamteloos te zijn. Leuk om zo iemand mee te hebben naar de kroeg, maar dat is wel anders op de werkvloer.
Welke functie heeft schaamte?
Zoals hierboven beschreven zorgt het voelen van schaamte ervoor dat je goed kunt functioneren in groepen. Een groep heeft een bepaalde kaders omtrent gedrag en er wordt van je verwacht dat je je hiernaar schikt. Wanneer jouw gedrag niet binnen die lijnen valt word je hierop aangesproken.
Dit lokt bij jou een emotie uit. Meestal is dat de emotie van schaamte. Zo leer je vanaf jongs af aan wat sociaal geaccepteerd gedrag is. Ook leer je welk gedrag je beter kunt laten om zo niet buitengesloten te worden van de groep. Dit is een complexe vorm van persoonlijke ontwikkeling die bij iedereen anders verloopt.
Schaamte vormt zich in de jeugd
Je schaamtegevoel wordt grotendeels gevormd door je opvoeding en de cultuur waarin je opgroeit. Al in je vroege jaren als kind begint het aanleren van deze emotie. Om deze reden zie je nog weinig volwassenen hun gezicht volledig onder smeren wanneer ze taart eten. Of hun eten op de grond gooien wanneer ze geen trek meer hebben.
Je normen en waarden vormen zich en zodra een handeling daar niet in past ga je je schamen. Door die afhankelijkheid vanuit je jeugd, is deze emotie per persoon uniek. Je kunt het voorrecht hebben gehad dat je dure kleding en spullen had. Wanneer jij later in een niet zo fortuinlijke situatie terecht komt, kan het zijn dat je je schaamt als je kleding moet dragen die geen luxe of rijkdom uitstraalt. Een ander in die situatie zou hier misschien helemaal geen moeite mee hebben.
Schaamte en angst gaan vaak hand in hand
De angsten die komen kijken bij stoornissen zoals depressie, burn-out of een persoonlijkheidsstoornis kunnen veel schaamte veroorzaken. Je kan je generen dat nu net jij een burn-out moet hebben. Het zou jou eigenlijk niet overkomen en toch zit je er nu middenin.
Een onbehandeld trauma kan ook voor veel schaamte zorgen. Je vindt misschien wel dat je je niet aan moet stellen en anderen het altijd nog slechter hebben. Deze vorm van schaamte kan ervoor zorgen dat je problemen onbehandeld blijven en daardoor nog groter worden dan dat ze al zijn.
BPS, ADHD of ADD kunnen gevoelens van schaamte oproepen door je gedrag. Je bent impulsiever dan andere mensen en sommigen schromen zich niet dat ook continu tegen je te zeggen. Je bent zelf prima bewust van je gedrag en kan hierdoor het gevoel krijgen dat je jezelf niet kan zijn.
Schaamte en angst gaan hier hand in hand. Bang voor afkeuring van anderen, je wil immers in die groep passen, en schaamte voor je gedrag. Gedrag waar jij niks aan kunt doen, je bent wie je bent. Echter vertelt de buitenwereld dat dit niet goed genoeg is. Je krijgt onnodig veel stress, spanningen en kan eventueel in een depressie belanden. Feitelijk ga je je schamen voor wie je bent.
Hoe ga je met schaamte om?
Het is belangrijk uit te vinden waar je schaamte vandaan komt. Schaam je je omdat je gestruikeld bent in het openbaar? Dat gevoel trekt ook weer weg zodra je uit die omgeving bent. Zoiets gebeurt iedereen wel eens. Vaak is het zelfs zo dat jij je schaamt vanwege die val maar de omstanders niet vinden dat je je moet schamen. Ze zijn eerder bezorgd en helpen je weer overeind.
Zo gaat het in het algemeen vaak met schaamte: jij schaamt je vaak voor iets waar anderen niet eens op letten. We zijn vaak veel strenger voor onszelf dan dat anderen dat zijn. Toch maakt dat natuurlijk niet dat je gevoelens van schaamte er niet zijn.
Wanneer vormt het voor jou écht een probleem?
Indien je je schaamt voor wie jij bent dan is het van belang hier aandacht aan te geven. Toon je echt zulk vervelend gedrag dat een ander er schade aan ondervindt? Of vindt een ander het gewoon lastig om met bepaalde gedragingen van jou om te gaan?
Waar het dus vooral om gaat is wanneer schaamte voor jou echt een probleem vormt. Je even schamen om een domme opmerking of onhandige actie is iets waar jij je al snel niet meer druk kom maakt. Je continu schamen om je gedrag of wie je bent: dat is een ander verhaal.
Hoe ga je daar mee om? Natuurlijk zijn er altijd aspecten in je gedrag die je misschien een beetje aan kunt passen. Dat geldt voor iedereen. Maar het is de bedoeling dat je kunt zijn wie je bent. Wanneer dat je niet lukt, heb je misschien hulp nodig.
Wanneer schakel je hulp in?
Indien we spreken over het voelen van schaamte is de conclusie dat iedereen dit in enige mate in zich heeft. Zolang er een gezonde balans is tussen je eigenwaarde en schaamtegevoel is dit niks om je voor te schamen. Echter, wanneer schaamte de overhand neemt in je leven en het je functioneren beperkt is het raadzaam hulp te vragen.
Je schaamte overwinnen met hulp van een coach
Je zelf kunnen zijn en blijven is belangrijk voor je zelfvertrouwen. Een professionele coach helpt jou met een beter zelfbeeld te krijgen wie jij bent. Soms is hier cognitieve gedragstherapie voor nodig. Door g-schema’s te maken krijg je meer inzicht in je emoties. Zo leer je beter bepalen of je schaamtegevoelens terecht zijn of wanneer dit gevoel voortkomt uit verwachtingen van een ander.
Het is op geen enkele manier rechtvaardig je te schamen voor wie je bent. Ieder persoon is uniek en dat is iets waar je trots op mag zijn. Samen met je coach achterhaal je de oorzaak van je schaamte en leer je anders kijken naar jezelf. Je zult ervaren dat je niets hebt om je voor te schamen, maar des te meer om trots op te zijn.
