Eigenwaarde vergroten in het herstelproces van een burn-out – tips
Een lage eigenwaarde is een persoonlijke eigenschap die bij kan dragen aan het ontstaan van een burn-out. Mensen met een lage eigenwaarde gaan namelijk sneller over hun eigen grenzen: ze leggen de lat hoog, zijn perfectionistisch en vinden het moeilijk om ‘nee’ te zeggen. Dat is heel goed te begrijpen wanneer we inzien dat mensen met een lage eigenwaarde hun waarde ontlenen aan externe factoren (erkenning van buitenaf).
Elke burn-out is uniek; vele honderden oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan een burn-out. Deze oorzaken worden veelal onderverdeeld in een aantal groepjes: persoonlijke eigenschappen (perfectionisme bijvoorbeeld), de inhoud van je werk, eigenschappen van het team waarin je werkt, kenmerken van de organisatie waar je werkt et cetera.
In dit stuk lees je hoe je kunt werken aan je eigenwaarde gedurende het herstelproces van een burn-out.
De vele oorzaken van een burn-out
In mijn masterthesis bespreek ik de belangrijkste oorzaken van burn-out. Burn-out wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een disbalans tussen hoge werkeisen en onvoldoende hulpbronnen. Problemen in de privésfeer of persoonlijke kwetsbaarheden hebben hierbij een faciliterende rol. Dit wil simpelweg zeggen dat er te veel van ons gevraagd wordt en dat we dit niet kunnen dragen.
We kunnen werk gerelateerde (autonomie, performance feedback, sociale steun, een goede relatie met de leidinggevende en coaching) en persoonlijke (optimisme, self-efficacy, stressbestendigheid, eigenwaarde) hulpbronnen onderscheiden. Eigenwaarde kan ons kortom beschermen tegen hoge werkeisen.
Wat is eigenwaarde?
In mijn artikel over zelfvertrouwen vertelde ik dat er twee vormen van zelfvertrouwen zijn: zelfvertrouwen als vaardigheid en zelfvertrouwen als waardigheid. Zelfvertrouwen als waardigheid gaat over je gevoel van eigenwaarde. Heb jij het gevoel dat je goed genoeg en waardevol bent, precies zoals je bent? Dat je waardevol bent omdat je mens bent?
Dit wil niet zeggen dat je je nooit onzeker voelt, dan zou er sprake zijn van een opgeblazen gevoel van zelfvertrouwen. In het artikel over zelfvertrouwen lees je dat onzekerheid niet alleen maar slecht is, mits het niet leidt tot verlammende angst. Soms is onzekerheid terecht en helpend. Maar onzekerheid hoeft niet ten koste te gaan van jouw gevoel van waardevolheid.
In het stuk kun je lezen dat je je zelfvertrouwen als waardigheid op twee manieren kunt vergroten: door minder te gaan presteren voor erkenning en door minder te pleasen. Dit zijn de twee belangrijkste strategieën waarmee we onze schijnbare ‘waardeloosheid’ toedekken. Je kunt de strategieën vervangen door te gaan werken om te genieten en door – trouw aan je eigen behoeftes – je grenzen aan te geven. Dit zijn twee belangrijke methodes om je eigenwaarde te vergroten.
Hoe een lage eigenwaarde leidt tot burn-out
Wanneer je jezelf niet ervaart als waardevol, ga je je waardevolheid ontlenen aan zaken buiten je. Je gaat bijvoorbeeld overal ‘ja’ op zeggen, hopende op erkenning vanuit je omgeving. “Theo doet het toch altijd zo fantastisch!”. Je probeert te voldoen aan een ideaalbeeld.
Je negeert daarnaast sneller de alarmsignalen van je lichaam, aangezien je de waardevolheid van je lichaam niet écht voelt of erkent. Ook is er het risico van werk ervaren als plaatsvervanger voor jouw waarde; je kunt werk gaan zien als jouw manier om waardevolheid te ervaren. “Als ik maar een bijzondere of indrukwekkende baan heb – liefst bij een bekend bedrijf – dan ben ik waardevol.”
Het patroon wat al gauw ontstaat, is het omhooghouden van allerlei ballen van anderen. Je werkt aan de deadlines, doelen en to-do lijstjes van anderen en vergeet jezelf. Je ontleent waardevolheid aan het belangrijk zijn voor en erkenning krijgen van anderen – en dat voelt goed!
Wanneer anderen (externe factoren) je waarde bepalen en jij steeds op plek zeven of acht staat, zal dit er zeker toe leiden dat je over je grenzen gaat. Uiteindelijk kan dit leiden tot een burn-out.
Een niveau dieper: ‘ik ben niet goed genoeg’
Hierboven heb ik het over een gebrek aan eigenwaarde. Maar wat is er dan wel? Vaak is er diep in ons de overtuiging dat we niet goed genoeg zijn. Pleasen, altijd ‘ja’ zeggen, te hard werken – we kunnen dit ook zien als manieren om deze pijnlijke overtuiging maar niet te hoeven voelen. “Ik heb vandaag Hans geholpen, dus ik ben waardevol. Ik werk bij een groot bedrijf, dus ik ben waardevol.”
Welk zinnetjes zijn wel helpend? “Ik heb vandaag niets gedaan, want ik ben waardevol.” “Ik koos vandaag voor mezelf, want ik ben waardevol.” “Ik faalde en ik ben waardevol.” “Ik ben niet zo goed in mijn werk en ik ben waardevol.”
Voor mijn masterthesis interviewde ik mensen met een burn-out. Wat bleek? Het herstelproces van een burn-out kan worden benut om de eigenwaarde te vergroten door deze zinnetjes wat vaker uit te spreken.
Herstellen vraagt om het stellen van grenzen, ‘nee’ leren zeggen, voor jezelf kiezen, voor jezelf zorgen, naar jezelf luisteren etc. Met dit soort gedrag bewijs je naar jezelf dat je ‘het waard bent’ om voor te zorgen – zoals ze dat zo mooi in reclames verwoorden.
De burn-out als olie op het vuur
De ervaring van een burn-out zorgt in eerste instantie vaak voor een (nog) lagere eigenwaarde. Opbranden gaat namelijk veelal samen met gevoelens van schuld en schaamte. Je kunt niet meer werken waardoor je je nuttelozer kunt gaan voelen.
Een van mijn respondenten zei: “Beroepstechnisch was ik niks meer waard, maar ook dat je dit jezelf hebt kunnen aandoen… dat je niet meer van jezelf houdt… het is nog een extra kastijding zeg maar.” Juist het besef van een lage eigenwaarde was voor deze persoon extra pijnlijk. Toch is bewustwording altijd het begin van verandering. Probeer het te zien en te erkennen.
Jezelf als waardevol zien – los van je prestaties – kan je leven zin geven. Het leven, jouw leven, voelt dan waardevol. Meerdere respondenten vertelden hoe ze na de eerste schuld en schaamte juist een groei van hun eigenwaarde voelden. Iemand verwoord de les zo: “Mijn lichaam – dat ben ik en ik moet goed voor mijzelf zorgen, heb ik geleerd. Niet alleen voor anderen, maar ook voor mijzelf. En dus voor mijn lichaam.”.
In het herstelproces van je lichaam kun je hier niet omheen. Het is een proces van je eigen beste vriend worden. Hier gaat zelfcompassie, wat een belangrijke rol speelt in het herstellen van burn-out, ook over: leren jezelf te benaderen en omarmen als een liefdevolle vriend. Een vriend die jou waardeert ondanks je imperfectie
Je eigenwaarde vergroten doe je zo
Laten we het niet ingewikkelder maken dan het is: tijdens de jeugd krijgen de meeste mensen aangeleerd dat ze niet goed genoeg zijn; dat ze pas van waarde zijn wanneer ze bepaald gedrag vertonen. Dit kan uitgroeien tot een lage eigenwaarde en zelf ondermijnend gedrag. Een lage eigenwaarde kan uiteindelijk een belangrijke oorzaak van een burn-out zijn.
De weg terug? Inzien dat je helemaal niet hoeft te veranderen. We zijn allemaal imperfect en waardevol. Je bent nu op dit moment 100% waardevol en oké – of je nou werkt of niet. Ga dus leven en werken omdat je ervan geniet; help anderen omdat je dit graag doet, en luister goed naar je eigen behoeftes. Voel je eigen waardevolheid en voed deze door goed voor jezelf te zorgen. Vraag vanuit de positie van een liefdevolle vriend: “waar heb je nu behoefte aan?”.
Ook als je niets doet, ben je van waarde. Leef vanuit je waardevolheid en geniet.
