Iedereen weet dat het belangrijk en fijn is om zelfvertrouwen te hebben. Er zijn bepaalde momenten in je leven waarop je daar achter komt, omdat je met de neus op de feiten wordt gedrukt. Bijvoorbeeld tijdens een burn-out. Een gebrek aan zelfvertrouwen kan het begin zijn van een burn-out. Werken aan je zelfvertrouwen kan juist weer je herstel versnellen. In deze blog ga ik specifiek in op de rol van zelfvertrouwen bij stress en burn-out.
Inhoudsopgave over dit artikel over zelfvertrouwen
- De definitie van zelfvertrouwen
- Zelfvertrouwen hebben is belangrijk (maar niet alles)
- Tekenen van te weinig zelfvertrouwen
- Hoe kun je jouw zelfvertrouwen vergroten?
- Zelfvertrouwen vergroten tijdens een burn-out
De definitie van zelfvertrouwen
Er zijn twee vormen van zelfvertrouwen; zelfvertrouwen als vaardigheid en zelfvertrouwen als waardigheid. Zelfvertrouwen als vaardigheid wil zeggen dat je vertrouwt in wat je kunt – je vaardigheden. Kun jij goed fietsen? Dan heb je zelfvertrouwen op het gebied van fietsen. Wanneer vrienden van je vragen of je zin hebt om een stukje te gaan fietsen, dan zeg je vol zelfvertrouwen “Ja!”.
Zelfvertrouwen als waardigheid gaat over je gevoel van eigenwaarde. Heb jij het gevoel dat je goed genoeg bent, precies zoals je bent? Wanneer dat niet het geval is, gaan mensen vaak over-presteren en geforceerd zoeken naar erkenning van anderen. We hopen met onze prestaties en erkenning van anderen het gevoel van niet goed genoeg zijn te bedekken.
Wanneer we presteren als strategie gebruiken om waardigheid op te bouwen, raken we oververmoeid. Daarnaast is deze vorm van zelfvertrouwen instabiel: wanneer we falen, verliezen we ons zelfvertrouwen. Ook een gebrek aan authenticiteit kan een oorzaak zijn. Jezelf anders voordoen dan je bent, kan namelijk wijzen op onzekerheid.
Zelfvertrouwen hebben is belangrijk (maar niet alles)
In ons artikel Wat kun je doen aan onzekerheid? kun je lezen dat gevoelens van onzekerheid soms nuttig zijn. Deze gevoelens zetten aan tot reflectie: kan ik dit wel? Moet ik niet eerst nog wat oefenen? Ga ik wel goed met die persoon om? Zou ik niet wat meer moeten sporten? Soms is onze onzekerheid terecht en zet het ons aan tot verstandige keuzes, zodat we de dingen kunnen bereiken die belangrijk voor ons zijn. Wanneer jij nog niet goed kunt fietsen, beschermt je onzekerheid je tegen een gevaarlijk uitje met vrienden.
Onzekerheid wordt vervelend wanneer het leidt tot (verlammende) angst. Onzekerheid zorgt er dan voor dat we steeds minder durven en niet meer groeien als persoon. Maar los daarvan is het belangrijk om in te zien dat onzekerheid bij het leven hoort. Alleen psychopaten zijn nooit onzeker. Waar het om gaat, is dat we onzekerheid leren hanteren; dat we leren om de dingen te blijven doen die we echt willen doen, ook al zijn we onzeker. Je kunt bijvoorbeeld alsnog een stukje gaan fietsen in de straat, met hulp van je vrienden.
Een tweede inzicht over zelfvertrouwen is dat te veel zelfvertrouwen negatieve gevolgen kan hebben. Wanneer je jezelf geweldig vindt, kun je namelijk narcistische trekjes gaan vertonen (dit kun je geleerd hebben van een narcistische ouder). Daarnaast kan een opgeblazen gevoel van zelfvertrouwen bijdragen aan depressieve gevoelens, wanneer we het gevoel krijgen dat de wereld oneerlijk is en we niet krijgen waar we recht op hebben. Als alternatief kunnen we zelfcompassie ontwikkelen, wat betekent ‘vriendelijk voor jezelf zijn’. Je hebt dan een realistisch beeld van jezelf en waardeert jezelf precies zoals je bent.
Tekenen van te weinig zelfvertrouwen
Er zijn natuurlijk heel veel tekenen dat iemand mogelijk te weinig zelfvertrouwen heeft. Dit zijn enkele veel voorkomende:
- Zelftwijfel: Constant twijfelen aan jezelf en je capaciteiten is een duidelijk teken van weinig zelfvertrouwen. Mensen met een laag zelfvertrouwen zijn vaak onzeker over hun vaardigheden, talenten en kennis.
- Perfectionisme: Dit kan een teken zijn van laag zelfvertrouwen omdat de persoon zich misschien onzeker voelt tenzij alles perfect is. Ze kunnen een buitensporige angst voor fouten hebben en zijn vaak extreem kritisch over hun eigen prestaties.
- Moeite met het accepteren van complimenten: Mensen met weinig zelfvertrouwen kunnen het moeilijk vinden om complimenten te accepteren. Ze hebben vaak het gevoel dat ze de complimenten niet verdienen of dat mensen alleen maar aardig proberen te zijn.
- Terughoudendheid om nieuwe dingen te proberen: Mensen met weinig zelfvertrouwen vermijden vaak nieuwe ervaringen uit angst om te falen. Ze voelen zich comfortabeler in vertrouwde omgevingen en situaties.
- Negatieve zelfpraat: Mensen met laag zelfvertrouwen hebben vaak een interne dialoog die vol is van zelfkritiek en negativiteit. Ze kunnen zichzelf vaak naar beneden halen en focussen op hun tekortkomingen in plaats van op hun prestaties.
- Afhankelijkheid van anderen voor bevestiging: Mensen met een laag zelfvertrouwen zoeken vaak externe bevestiging voor hun waarde. Ze hebben de goedkeuring en waardering van anderen nodig om zich goed te voelen over zichzelf.
- Angst voor kritiek: Mensen met weinig zelfvertrouwen zijn vaak bang voor kritiek. Ze zijn bang dat negatieve feedback hun zelfbeeld zal bevestigen en nemen vaak zelfs constructieve kritiek persoonlijk op.
- Moeite met assertiviteit: Mensen met weinig zelfvertrouwen hebben vaak moeite met het uiten van hun behoeften, wensen en grenzen. Ze kunnen anderen toestaan over hun grenzen heen te lopen uit angst om afgewezen of bekritiseerd te worden.
- Lage lichaamstaal: Ze kunnen vaak fysieke tekenen vertonen zoals vermijden van oogcontact, gebogen houding, of het spreken met een zachte stem.
- Sociale terugtrekking: In sommige gevallen kunnen mensen met weinig zelfvertrouwen sociale situaties vermijden, vooral als ze het gevoel hebben dat ze worden beoordeeld of bekritiseerd.
Hoe kun je jouw zelfvertrouwen vergroten?
Misschien ben je nu een beetje in de war: is zelfvertrouwen nou goed of slecht? Begrijp me niet verkeerd: er is niets mis met het vergroten van zelfvertrouwen. We moeten alleen oppassen voor de valkuilen, zoals het gevoel dat we beter zijn dan anderen en continu recht hebben op meer erkenning. Zo’n opgeblazen gevoel van zelfvertrouwen kan namelijk juist bijdragen aan een burn-out, aangezien we steeds geconfronteerd worden met teleurstellingen.
Laten we kijken naar het woord zelf-vertrouwen. Het gaat niet over het rollen van je spierballen en iedereen laten zien dat je perfect bent. Zelf-vertrouwen gaat over jezelf vertrouwen. Het gaat over op jezelf kunnen vertrouwen en weten dat je moeilijke situaties aankunt. Daarnaast gaat het over een realistisch en gezond gevoel van zelfvertrouwen als waardigheid en vaardigheid. Je voelt je goed genoeg en je weet wat je momenteel wel en niet kunt.
Je kunt pas op jezelf vertrouwen wanneer het ‘in de kern’ goed zit – wanneer je zelfvertrouwen als waardigheid ontwikkelt. Meditatieleraar en schrijver Jan Geurtz legt uit dat de meeste mensen in hun jeugd aangeleerd krijgen dat ze niet goed genoeg zijn. Als reactie hierop ontwikkelen mensen twee strategieën: presteren en aardig gevonden willen worden. Om ons zelfvertrouwen te vergroten op het niveau van waardigheid, moeten we deze strategieën langzaam loslaten.
Laat de strategie van presteren voor erkenning los
De eerste strategie die we gebruiken om het gebrekkige gevoel van waardigheid niet te voelen, is die van het presteren om erkenning van anderen te krijgen. Het is niet fijn en vermoeiend om zo door het leven te gaan. We zetten onszelf dan namelijk constant onder druk en genieten niet van wat we aan het doen zijn. Je kunt deze gewoonte stap voor stap afleren door weer te gaan presteren omdat je iets leuk of belangrijk vindt. Probeer in alles wat je doet die intentie te voelen. Vraag jezelf voordat je aan een taak begint af wat jouw intentie is. Waarom is deze taak leuk of belangrijk voor jou? Begin vervolgens aan je taak. Zo leer je de gewoonte af dat je werkt om je zelfvertrouwen op te krikken.
Laat de strategie van aardig gevonden willen worden los
Mensen met een gebrek aan zelfvertrouwen zijn veel aan het pleasen. Het is belangrijk om in te zien dat je onmogelijk met alle mensen op deze aarde (of in jouw straat) bevriend kunt zijn. Er zullen altijd mensen zijn die jou niet mogen. Probeer je mindset te veranderen en een leven te leiden dat bij jou past. Mensen die matchen met jou, mogen zich bij je aansluiten. Wanneer de klik er niet is, is dat ook oké.
Wanneer we bovenstaande twee strategieen los gaan laten, voelen we ons in eerste instantie juist niet goed genoeg. We presteren waarschijnlijk minder (aangezien we minder hard pushen) en we ontvangen minder erkenning van buitenaf. Dit is hét moment om te oefenen met zelfcompassie; om met jezelf om te gaan als een beste vriend. Probeer van jezelf te houden precies zoals je bent en houd vol.
Zelfvertrouwen vergroten tijdens een burn-out
Een burn-out is een uitgelezen kans om je zelfvertrouwen op een gezonde manier te vergroten. Tijdens een burn-out presteer je in de ogen van anderen (en jezelf) namelijk niet tot nauwelijks. Je kunt je zelfvertrouwen als waardigheid niet meer ontlenen aan je prestaties of erkenning van buitenaf. Daarnaast heb je door je beperkte energie niet meer de kracht om steeds te pleasen. Tijdens een burn-out oefen je juist in het voor jezelf kiezen; doen wat jij leuk vindt en “nee” zeggen tegen alles wat niet bij je past.
Dit alles kan gevoelens van een gebrek aan zelfvertrouwen oproepen, zowel op het gebied van waardigheid als vaardigheid. Ga juist nu de dingen doen die je leuk en belangrijk vindt, voor jezelf. Leer meer vanuit jezelf te kijken en vraag je af of jij een ander wel leuk vindt, in plaats van andersom. Maar oefen bovenal in het houden van jezelf precies zoals je bent. Juist nu! Als baby was je al goed genoeg en dat is nu niet anders. De laatste stap is dit inzien en ervaren.
Een gebrek aan zelfvertrouwen kan bijdragen aan het ontstaan van een burn-out. Wanneer je twijfelt aan jezelf, kun je namelijk last krijgen van perfectionisme en een hoog verantwoordelijkheidsgevoel; je wilt alles perfect doen in de ogen van anderen en je zoekt naar erkenning van buitenaf, omdat je jezelf niet goed genoeg vindt. Deze vormen van overcompensatie zijn vermoeiend.
Wat kunnen mensen doen bij wie een gebrek aan zelfvertrouwen heeft bijgedragen aan het ontstaan van hun burn-out? Deze mensen ervaren tijdens de burn-out vaak nog een extra ‘dip’ in hun zelfvertrouwen, aangezien ze falen in de ogen van zichzelf, maar misschien ook wel in de ogen van anderen. Ze verliezen tijdelijk hun status.
Zelfvertrouwen blijkt een belangrijke aan te leren competentie tijdens het herstel van een burn-out. Zelfvertrouwen draagt er namelijk aan bij dat je minder snel terugvalt in een tweede burn-out. Iemand die over voldoende zelfvertrouwen beschikt, vindt het namelijk makkelijker om “nee” te zeggen en voor zichzelf op te komen. En het woord competentie maakt duidelijk dat zelfvertrouwen iets is wat je kunt ontwikkelen.
2 reacties
Ik Tineke Gans, heb geen burn out. Maar kan op 1 of andere manier geen relatie vast houden. Mensen vinden me leuk, gezellig aardig, knap. Maar toch hoor ik: ik stop met onze relatie, ik krijg niet het gevoel dat ik naar je toe wil. Dat zegt vaak een man waar ik op dat moment me ga. Wat kan ik beter niet doen of juist wel. Ik begrijp niet wat er fout gaat. Ik kan mannen niet binden aan mij.
Beste Tineke,
Dank voor je duidelijke vraag! Het antwoord is helaas niet zo makkelijk te geven. Het is namelijk de ander die jou afwijst. Je spreekt over een gevoel bij de ander en die zijn niet te sturen. Als je benieuwd bent naar je eigen rol in relaties dan zou je dit ook eens kunnen onderzoeken samen met een coach. Als je dat wil, mag je altijd contact opnemen.