Heb jij goed opgelet op de middelbare school? Dan kun je je misschien nog iets herinneren van de werking van je zenuwstelsel. Je zenuwstelsel bestaat natuurlijk uit zenuwen die door heel je lichaam lopen. Maar wat doen die eigenlijk? En hoe kun je een overprikkeld zenuwstelsel kalmeren? En welke rol speelt je zenuwstelsel wanneer je een burn-out hebt? Je leest het in dit stuk.
Het kan goed voelen om bij te leren, dus pak een kopje thee, leun achterover, en neem het tot je!
Wat is het zenuwstelsel?
Het zenuwstelsel is het orgaansysteem dat bij dieren (en dus bij mensen) een coördinerende rol speelt bij alle handelingen, zoals het aansturen van de spieren, het verwerken van zintuiglijke prikkels en bij hogere diersoorten de emotionele en cognitieve processen. Het zenuwstelsel is dus een ‘systeem’ van zenuwen die belangrijk werk verrichten in ons lichaam. Alle delen in je lichaam zijn via zenuwen met elkaar verbonden. Wanneer je je arm bijvoorbeeld wilt bewegen, gaat er een signaal vanuit je hersenen via je zenuwen naar de spieren in je arm.
Het menselijk zenuwstelsel bestaan uit een centraal deel (bij je wervelkolom) en een perifeer deel (wat wil zeggen: meer aan de rand van je lichaam). Het centraal zenuwstelsel bestaat uit je hersenen en de ruggengraat.
Het zenuwstelsel bestaat uit zenuwcellen. Er bestaan drie typen zenuwcellen: sensorische zenuwcellen (voelen), motorische zenuwcellen (bewegen) en schakelcellen (verbinden).
Hoe werkt het zenuwstelsel?
Door jouw zenuwcellen schieten allemaal elektrische pulsen, met een snelheid tot wel 180 km per uur. Best een gek idee eigenlijk, dat we in die zin lijken op machines. Een deel van die pulsen bestaat uit informatie van buitenaf, maar pulsen kunnen ook van binnenuit komen. Dan zijn het jouw gedachtes, of bepaalde informatie vanuit de verschillende organen in je lichaam. De overdracht vindt plaats bij de synapsen met behulp van chemische transportstoffen: neurotransmitters.
Het perifere zenuwstelsel verbindt je organen met het centraal zenuwstelsel (je ruggengraat). Het perifere zenuwstelsel bestaat uit twee belangrijke delen: het autonome en het somatische zenuwstelsel. Het somatische deel kunnen we zelf beïnvloeden, bijvoorbeeld wanneer je je arm optilt. Het autonome deel kunnen we minder goed beïnvloeden.
Autonoom deel
Het autonome zenuwstelsel bevat het woord ‘autonoom‘. Dat wil zeggen dat dit deel van het zenuwstelsel zelfstandig te werk gaat. Alle automatische processen in je lichaam worden gestroomlijnd door het autonome zenuwstelsel. Denk hierbij aan reflexen, maar ook je ademhaling. Fijn toch, dat ontzettend veel complexe processen vanzelf verlopen? Je vertering, je hartslag – alles verloopt als het goed is soepeltjes.
Om het wat ingewikkelder te maken, bestaat dit autonome zenuwstelsel ook uit twee delen: een sympathisch deel en een parasympathisch deel. Deze twee delen spelen een cruciale rol bij burn-out herstel.
Sympathisch deel – stress!
Dit deel van het autonome zenuwstelsel is actief wanneer er sprake is van stress en opwinding. Het andere deel – de parasympaticus – is dan inactief. Je hart gaat nu sneller kloppen, je pupillen verwijden, je bloeddruk stijgt en je darmbewegingen nemen af. Stel je maar eens voor dat je een presentatie moet geven voor 500 man. Je hartslag klopt dan waarschijnlijk in je keel, je hebt klamme handjes, en je ademhaling versnelt zich (zie ook: hyperventilatie).
Parasympatisch zenuwstelsel
Dit deel van het autonome zenuwstelsel wordt actief wanneer we ontspannen. Er gebeurt dan juist het tegenovergestelde in je lichaam: je spijsvertering komt op gang, je pupillen worden kleiner, je hartslag vertraagt, je bloeddruk daalt, je spieren ontspannen zich.
Stel je nu maar eens voor dat je heerlijk ontspannen op een zacht strandbed ligt met een cocktail en een goed boek. Er is een zacht briesje en de temperatuur van het zeewater is aangenaam. Je hebt de hele dag niets te doen en geniet van de blauwe lucht boven je. Waarschijnlijk heb je aan het einde van zo’n dag nog wel energie voor een dansje.
Zo houd je je zenuwstelsel gezond
Klinkt gek misschien, het verzorgen van je zenuwstelsel? Toch kun je dingen doen om een beetje te helpen en de balans goed te houden:
- Doe een inspannende work-out. Dan komt de neurotransmitter serotonine vrij, waardoor je ontspant.
- Eet gevarieerd en gezond. Zo zorg je ervoor dat je lichaam de vitaminen en mineralen binnenkrijgt die nodig zijn voor goed werkende zenuwen.
- Houd je brein gezond door te blijven leren… Blijf bijvoorbeeld hoofdrekenen of leer een nieuwe taal!
Overbelasting en burn-out
Wat gebeurt er met je zenuwstelsel wanneer je een burn-out hebt? Wanneer je een burn-out hebt, is je zenuwstelsel overprikkeld geraakt met een overload aan interne en externe informatie. Door alle stress was je sympathisch zenuwstelsel chronisch overactief, wat we ook wel chronische stress kunnen noemen.
Je lichaam stond continu in de ‘actiestand’. In die staat kreeg je lichaam niet de kans om herstelwerkzaamheden uit te voeren. Uiteindelijk kan dit leiden tot het krimpen van bepaalde gebiedjes in je brein, wat kan leiden tot concentratieproblemen en moeite met helder denken. Daarnaast kun je bijvoorbeeld last krijgen van (over)vermoeidheid, hoofdpijn en nek- en schouderklachten.
De oplossing voor al deze schade en klachten is het activeren van je parasympaticus. Wanneer je een burn-out hebt is dat lastig: de stresshormonen (cortisol, adrenaline) gieren nog door je lijf, dus je voelt je vooral erg opgejaagd. Daarnaast is er misschien de kans dat je je baan verliest, of je relatie – en je situatie voelt wellicht totaal uitzichtloos. Door de totale uitputting kun je erg negatief worden. In deze fase is het advies toch om rust te nemen, ondanks je opgejaagde gevoel. Uiteindelijk zul je in een fase van oververmoeidheid terecht komen en na die fase ga je je echt beter voelen.
Begeleiding bij het activeren van de parasympaticus
Wanneer je er flink doorheen zit, is het lastig om zelf te bepalen wat goed voor je is. Hoeveel moet je slapen? Hoe kun je beter ontspannen? Is het goed om te bewegen, of even niet? Hoe kun je met je ademhaling je parasympaticus activeren?
De wandelcoaches van Liberi hebben de antwoorden op deze vragen. Onze coaches werken in heel Nederland, dus ook bij jou in de buurt. Neem gerust vrijblijvend contact op, dan vertellen we wat we voor je kunnen betekenen. Het is absoluut mogelijk om de balans te hervinden wanneer je zenuwstelsel overprikkeld is geraakt. Daar mag je op vertrouwen – en daar helpen we je graag bij.
