De psychologie ken je natuurlijk: de studie naar het innerlijk leven en het gedrag van de mens. Binnen de psychologie is er nu al lange tijd een stroming die positieve psychologie heet. In dit stuk lees je wat deze stroming precies behelst – en hoe je je voordeel kunt doen met de inzichten uit deze stroming. Uit de vele onderzoeken zijn namelijk bewezen effectieve oefeningen voortgekomen die je weerbaarheid en geluksgevoel kunnen vergroten. Bovendien kijken we welke rol de positieve psychologie kan spelen wanneer je een burn-out hebt.
Inhoudsopgave:
- Het ontstaan van de positieve psychologie
- Wat is positieve psychologie?
- Kun je positieve psychologie toepassen bij een burn-out?
- Conclusie
Het ontstaan van de positieve psychologie
De grondleggers van deze stroming zijn Martin Seligman (1942) en Mihaly Csikszentmihalyi (1934). De laatste is bekend van het concept ‘flow’. Martin Seligman gebruikte de term voor het eerst op 21 augustus 1999 en bracht het meteen breed onder de aandacht. De mannen zagen in dat de reguliere psychologie zich overmatig richtte op psychische problemen zoals depressie en burn-out (wat ook een fysiek probleem is overigens). Ze vonden dat er juist ook onderzoek gedaan moest worden naar positieve fenomenen, zoals coping, tevredenheid, zelfvertrouwen en persoonlijke ontwikkeling. Deze onderwerpen werden natuurlijk al eerder bestudeerd, maar de onderzoekers zagen een grove ondervertegenwoordiging. Het leek hen een goed idee zeer veerkrachtige en gelukkige mensen te onderzoeken, om zo meer inzicht te krijgen in wat zij denken en doen.
Een belangrijk basisprincipe van de positieve psychologie is dat gezondheid niet hetzelfde is als alleen de afwezigheid van ziekte. Gezondheid gaat bovendien over de aanwezigheid van welbevinden (een soort geluk). Ook in therapie moet er dus aandacht zijn voor positieve emoties, hoop, dankbaarheid en optimisme. Ook is er ontdekt dat je én welbevinden kunt ervaren én ziek kunt zijn. Het een sluit het ander niet uit. Ook dat pleit voor de noodzaak van meer aandacht voor welbevinden.
Wat is positieve psychologie?
De positieve psychologie richt zich op welbevinden en optimaal functioneren. Binnen de positieve psychologie zijn er drie belangrijke thema’s:
- Ervaringen zoals liefde, geluk en hoop.
- Eigenschappen zoals doorzettingsvermogen en wijsheid.
- Instituties, dus manieren waarop instellingen bij kunnen dragen aan een goed leven.
De missie van de stroming is het versterken van dat wat goed is. Dus: hoe kun je meer positiefs ervaren in je leven? Hoe kun je je sterke eigenschappen ontdekken en inzetten? Wanneer je dat doet, word je een gelukkiger en veerkrachtiger persoon. Wanneer er iets mis gaat, kun je daar beter mee omgaan.
Kun je positieve psychologie toepassen bij burn-out?
Sommige mensen zijn kritisch over de positieve psychologie. Ze stellen dat bepaalde factoren zowel negatieve psychologische verschijnselen bevorderen als positieve psychologische verschijnselen verhinderen. Een hoge werkdruk zorgt bijvoorbeeld voor de aanwezigheid van burn-out en de afwezigheid van betrokkenheid bij het werk. ‘Betrokkenheid’ is in die zin niets nieuws, we wisten al langer dat dat als een tegenpool van burn-out gezien kan worden. Als we de werkdruk niet verlagen, heeft het weinig zijn om aan betrokkenheid te werken.
Positieve psychologie kan ons echter nog steeds mooie inzichten geven. Zo blijkt dat welbevinden (je goed voelen) bijdraagt aan veerkracht, oftewel dat je beter met stress om kunt gaan. Wanneer we ons goed voelen, kunnen we wel tegen een stootje. Ook tijdens je herstel heb je er baat bij om te proberen je goed te voelen en te focussen op wat wél lukt.
Er is overigens een nieuw fenomeen ontdekt: posttraumatische groei. Dat zegt dat mensen kunnen groeien ondanks dat zij negatieve dingen meemaken, zoals een burn-out. Je kunt hierdoor bijvoorbeeld je relaties verdiepen en je prioriteiten bijstellen. Het kan helpen om je burn-out te zien als een kans om wat zaken te veranderen in je leven. Hoe kun je meer gaan doen waar je goed in bent? Hoe kun je je leven leuker en betekenisvoller maken?
Welke oefeningen zijn er?
Wanneer we ons goed voelen, kunnen we beter omgaan met uitdagingen. Maar hoe kunnen we ons goed gaan voelen? Volgens het Trimbos-Instituut bestaat psychisch welbevinden uit de volgende dimensies:
- Doelgerichtheid. Heb je een doel in het leven? Ervaar je zingeving?
- Persoonlijke groei. Heb je het gevoel dat je leert en groeit?
- Autonomie. Zelf kunnen denken en vrij zijn.
- Omgevingsbeheersing. Controle hebben over je omgeving.
- Zelfacceptatie. Accepteer jij jezelf en voel je eigenwaarde?
- Positieve relaties. Voel je je verbonden met mensen om je heen?
De oefeningen toepassen
We kunnen deze dimensies voeden met oefeningen. Enkele voorbeelden:
- Maak een top 5 van jouw sterke punten. Vraag jezelf af hoe je deze sterke punten vaker in kunt zetten. Ben jij bijvoorbeeld goed in luisteren? Zou je hier in je werk meer mee kunnen doen?
- Onderzoek wanneer jij positieve emoties voelt. Hoe kun je zorgen dat je hier meer van ervaart?
- Wanneer raak jij in je flow? Wanneer ga je zo op in je werk dat de tijd stil lijkt te staan en de wereld vervaagt? Belangrijk hierbij is dat het een voldoende uitdagende taak is met een duidelijk doel. Hoe kun je vaker in flow raken?
- Wie heb jij lief? Kun je deze mensen een brief schrijven om ze te bedanken voor wie ze zijn?
- Zingeving. Heb je het gevoel dat je bijdraagt aan het grotere geheel, bijvoorbeeld jouw straat, wijk of gemeente? Zo je hier meer in willen doen?
- Dankbaarheid. Leg een boekje naast je bed en schrijf elke avond drie tot vijf dingen op waarvoor je dankbaar bent. Zo ontwikkel je de positieve eigenschap van een focus op het goede. Je gaat je vanzelf beter voelen.
- Herinner je eigen veerkracht. Wanneer had jij het heel moeilijk? Hoe ben jij positief met die situatie omgegaan? Zou je dat nu weer kunnen doen? Welke van je kwaliteiten kun je inzetten?
Dit zijn enkele voorbeelden van toepassingen van de positieve psychologie. Kun je een van bovenstaande oefeningen vandaag al doen? Het idee is dat je je focust op het goede en het positieve, waardoor je meer kracht zult ervaren.
Conclusie
Vraag jezelf in plaats van ‘wat is er mis?’ juist ook af ‘wat is er goed?’. Wanneer je doet waar je goed in bent, en bewust van het leven geniet, dan kun je meer aan. Een enorm inzicht van de positieve psychologie is dat we nu de valkuil zien van alleen maar focussen op ziekte, zoals burn-out. We weten nu dat positieve emoties ons kunnen helpen te herstellen.
We voelen ons goed wanneer we het gevoel hebben iets bij te dragen, wanneer we ons verbonden voelen met mensen, wanneer we goed in iets zijn en wanneer we ons vrij voelen. Onderzoek dus vooral hoe jij een gelukkig en betekenisvol leven kunt leiden, een leven dat echt bij je past. Staar je niet blind op je problemen, maar negeer ze ook niet. Die combinatie van positiviteit en realisme zorgt ervoor dat je elke dag weer een beetje groeit. Positieve psychologie toepassen kan daarbij echt helpen.
