Vind jij bewust dankbaarheid ervaren onzinnig? Zie je het als een trucje van mensen die bezig zijn met persoonlijke groei? Van die mensen die de hele tijd gelukkig willen zijn? Is jouw antwoord: ‘doe maar normaal‘? Of doet het woord “dankbaarheid” je juist denken aan een krachtige energie die je regelmatig hebt ervaren, maar die zich ook heel lang kan verschuilen achter je dagelijkse realiteit en zorgen?
Wat je beginpunt ook is, in dit stuk wil ik je laten zien wat de kracht van dankbaarheid in jouw leven kan zijn. En dat daar niets zweverigs of ingewikkelds aan is. Ik neem je graag mee langs de volgende onderwerpen:
- Hoe ik dankbaarheid in deze blog definieer
- De rol van dankbaarheid in de psychologie
- Bewust worden van je eigen dankbaarheid
- Waarom het zo belangrijk is om dankbaar te zijn in moeilijke tijden
Wat is dankbaarheid?
Dankbaarheid betekent natuurlijk dat je dankbaar voor iets bent. Dankbaar zijn betekent dat je ‘erkentelijk bent voor ontvangen hulp‘. Je kunt dankbaar zijn dat je vrienden je helpen verhuizen, maar je kunt ook dankbaar zijn voor de zon hoog aan een blauwe hemel. Op een bepaalde manier ‘helpt’ de zon jou om een fijne dag te beleven; ze houdt je warm. Je kunt dankbaar zijn dat je gezond bent; dan ben je je lichaam dankbaar voor ‘de hulp’. Je kunt kortom dankbaar zijn voor alles wat je ‘krijgt’, indirect of direct. In deze blog benader ik dankbaarheid dan ook breed. Ik zie het niet slechts als ontvangen hulp, maar als alles wat kan bijdragen aan jouw geluk. Mensen, momenten, ervaringen, emoties.
Die dankbaarheid kun je voelen in jezelf (waar voel jij dit?), maar je kunt ook een stap verder gaan en je dankbaarheid uiten naar een persoon.
De positieve psychologie over dankbaarheid
Martin Seligman is de grondlegger van de positieve psychologie. Hij vond dat er in de psychologie te weinig aandacht was voor wat mensen gelukkig maakt (de overgrote meerderheid van de onderzoeken richt zich op psychische stoornissen). In de vele psychologische onderzoeken die volgden, sprong dankbaarheid eruit als een eigenschap met opvallend veel positieve effecten.
De positieve effecten van dankbaarheid
Mensen die regelmatig dankbaarheid voelen, vertonen vaker dit soort kenmerken:
- minder last van stress
- gelukkiger
- betere relaties
- positieve verwachtingen richting toekomst
- minder angst en depressie
- niet-materialistisch ingesteld
- niet snel jaloers
- behulpzaam
- inlevingsvermogen
- vergevingsgezind
- goed omgaan met tegenslag
Dankbaarheid blijkt meer een oorzaak te zijn dan een gevolg van deze kenmerken. Wanneer we onze aandacht richten op al het positieve, gebeurt er blijkbaar een hoop goeds.
Dit komt door de kracht van onze aandacht. Er komen elke seconde miljoenen prikkels binnen – en we kunnen op een beperkt deel onze aandacht richten. Onze aandacht maakt dus onze realiteit. Kijk jij naar de stoffige vloer of naar de blauwe lucht? Wanneer je de blauwe lucht ziet, ervaar je een andere wereld. Dat is weer van invloed op wat je voelt, denkt en doet. Uiteindelijk beïnvloedt dit je gehele leven.
Maak jezelf bewust van je dankbaarheid
Je mate van dankbaarheid is gedeeltelijk genetisch bepaald, maar is te ontwikkelen. Dat kan ook in moeilijke tijden, zoals tijdens een burn-out. Met deze oefeningen ontwikkel je dankbaarheid:
- Schrijf ‘s avonds drie dingen op waar je dankbaar voor bent. Zo train je jezelf om je aandacht ook overdag te gaan richten op wat er allemaal wél goed gaat. Focus je hierbij op het gevoel.
- Schrijf een dankbaarheidsbrief. Kies een goede vriend, vriendin of familielid en schrijf een brief aan die persoon. Vertel waarom je dankbaar bent dat deze persoon in je leven is. Ik heb zelf ooit 14 handgeschreven brieven opgestuurd naar de 14 mensen die mij het meest dierbaar zijn. Alle enveloppen schoof ik op een dag door de brievenbus. De reacties die volgden en de brieven die ik terugkreeg waren hartverwarmend. Als je dapper bent, lees de brief dan zelf voor en maak oogcontact. Het effect is dan nog groter.
In mijn onderzoek naar dankbaarheid valt op dat dankbaarheid vaak over God gaat. Mensen schrijven gedichten en spreuken over hun dankbaarheid voor ‘de schepping’. Een dankbaar gevoel dat dit universum er is – en dat jij er bent. Natuurlijk kun je dit ook ervaren wanneer je in iets anders (of nergens in) gelooft. Dankbaarheid voor dit wonderlijke bestaan.
Het effect van dit soort simpele oefeningen is dat ze als een vergrootglas de dingen die jouw leven mooi maken ‘vergroten’ of versterken. Daarnaast ontstaat er meer inzicht in wat voor jou belangrijk is. Hier zul je automatisch meer tijd aan gaan besteden, wat je lever leuker maakt.
Vraag jezelf dus af en toe: ‘waar ben ik nu dankbaar voor?’. Dat kan iets heel kleins zijn, zoals echt even de tijd hebben om te genieten van je favoriete kopje koffie. Wat het effect hiervan zal zijn op jouw leven, kun je alleen maar zelf gaan ervaren. Maar stilstaan bij je dankbaarheid en dit bewust ervaren zorgt dus voor een nog sterker effect.
Dankbaarheid voelen wanneer je het moeilijk hebt
Wanneer je het moeilijk hebt – bijvoorbeeld tijdens chronische stress, overspanning of een burn-out – vernauwt je blik. Je maakt je steeds meer zorgen, piekert erop los, en het gespannen gevoel in je lijf vraagt steeds meer aandacht. In die smalle tunnel zien we de zon niet meer, we genieten minder van ons eten, en we genieten minder van andere mensen. Maar al die dingen waar je dankbaar voor kunt zijn, zijn er nog wel.
Hoewel het misschien geforceerd klinkt… toch zou ik je willen aanraden om te proberen dankbaarheid te voelen voor wat er wél is. Bij vlagen zal de tunnel zich dan namelijk verbreden. De positieve emoties die je voelt zorgen ervoor dat je creatiever kunt denken en realistischer (optimistischer) naar je situatie kunt kijken. Je ziet dan makkelijker dat er wel degelijk mogelijkheden zijn om je situatie iets te verbeteren, of om je in ieder geval ietsje beter te voelen op dit moment.
Dankbaarheid is dus iets dat je moet voelen en beleven. Maar je moet het ook niet forceren. Zeker in moeilijke tijden is het niet onmogelijk dat je even weinig tot geen dankbaarheid voelt. Dat is normaal. En dat is ok. De spanning, stress en negativiteit zijn soms simpelweg té aanwezig. Als dat het geval is, laat dat dan vooral oké zijn; het is menselijk. Probeer je over te geven aan wat er nu is en tegelijk te vertrouwen op de continue stroom van verandering in het leven, hoe eng dat ook is.
Als je écht naar je ervaring kijkt, zul je zien dat al je gedachtes, emoties en andere sensaties continu veranderen. Wat stabiel blijft is ons (negatieve) verhaal over al die sensaties. Zo’n verhaal kan bijvoorbeeld zijn ‘Mijn leven is een hel’. Wanneer jij je met een open houding afvraagt of het tegendeel ook een beetje waar is (Mijn leven is als de hemel op aarde), dan zul je zien dat elke levenssituatie genuanceerd en veelzijdig is. Op deze manier denken en bewust je dankbaarheid omarmen op plekken waar deze zich bevindt.
Conclusie
Het onderkennen van het goede dat je al hebt in je leven, is de basis voor alle overvloed. – Eckhart Tolle
Dankbaarheid ‘werkt’ alleen maar als het echt is. Wanneer het een trucje is die je inzet in de hoop gelukkiger te worden, dan is het effect klein. Maar wanneer dankbaarheid een authentieke levensinstelling wordt, dan is dat heel krachtig. Open je zintuigen en kijk door een andere bril naar je realiteit. Wat is er mooi? Wat is er fijn? Voor wie of wat ben jij nu dankbaar?
