Inhoudsopgave
- Overdag slapen bij structurele vermoeidheid: verstandig of niet?
- Structurele vermoeidheid is niet altijd het resultaat van een tekort aan slaap
- Wat houdt kwalitatieve slaap in?
- Wat gebeurt er wanneer je overdag slaapt?
- Overdag slapen kan de kwaliteit van nachtrust schaden
- Burn-out en overdag slapen
- Oplossen in plaats van compenseren
Overdag slapen bij structurele vermoeidheid: verstandig of niet?
Slaapproblemen zijn erg vervelend. Maar een chronisch slaapprobleem kan al snel problematisch worden. Structureel te weinig slapen, is ongezond. Het kan leiden tot tal van klachten. Mensen die lijden aan slaaptekort, proberen dit soms te compenseren. Er zijn manieren waarop je dit op verantwoorde wijze kunt doen. Lukt het jou in het weekend wel om voldoende slaap te krijgen en blijf je dan een paar uurtjes langer liggen, dan is dit geen probleem.
Een groot probleem van een tekort aan slaap ‘s nachts, kan zijn dat jij je overdag vermoeid en lusteloos voelt. Is het slaapprobleem structureel, dan is het risico aanwezig dat ook dit vermoeide gevoel structureel is. Dit kan dan niet alleen een negatieve invloed hebben op je dagelijkse prestaties en functioneren, maar vormt ook een risico voor je gezondheid. Je kunt oververmoeid raken. Nog niet alle risico’s zijn in kaart gebracht, aangezien wetenschap nog lang niet alle facetten van slaap begrijpt. Toch lijkt onder andere aangetoond dat een structureel gebrek aan slaap bijvoorbeeld het risico op het krijgen van de ziekte van Alzheimer verhoogt.
Kortom: een gebrek aan slaap, is een serieus probleem. Of je de (mogelijke) gevolgen nu kent of niet: je voelt aan alles in je lichaam – en in je geest – dat je een slaaptekort hebt. Als je hier structureel aan lijdt, zul je hoogstwaarschijnlijk de behoefte voelen om dit te compenseren. Maar hoe? Mensen kiezen er wel eens voor om overdag te slapen om zo het tekort aan slaap ‘s nachts te compenseren. Maar is overdag slapen bij structurele vermoeidheid verstandig of niet?
Structurele vermoeidheid is niet altijd het resultaat van een tekort aan slaap
Structurele vermoeidheid is niet altijd het resultaat van een tekort aan slaap. Dit klinkt misschien gek. Het vereist dan ook wat toelichting.
Structurele vermoeidheid is in de meeste gevallen het gevolg van het gebrek aan kwalitatieve slaap. Dat is een behoorlijk verschil. Niet iedereen die gemiddeld 6 uur per nacht slaapt, zal dit ervaren als een tekort aan slaap. Wanneer de kwaliteit van de slaap goed is, hoeft lang niet iedereen aan de 8 uur per nacht te komen. Overigens is het geen vaststaand feit dat 8 uur slaap per nacht voor iedereen optimaal is. Het hangt geheel van de persoon en de situatie af. Er zijn mensen die structureel 8 uur (of meer) per nacht slapen, maar nog steeds vermoeid zijn. Wanneer dit het geval is, denk je wellicht dat nog meer slaap de oplossing is, maar vaak is dit niet het geval. Wat telt is kwalitatieve slaap.
Wat houdt kwalitatieve slaap in?
Elke nacht doorloop je in je slaap een bepaalde cyclus. Deze cyclus is voor iedereen hetzelfde en kent altijd dezelfde volgorde. Tijdens een gezonde nacht slaap, doorloop je de cyclus een aantal maal. Dit betekent dat je afwisselend lichter en dieper slaapt. Dit is heel gebruikelijk. Het is ook normaal dat je ‘s nachts soms gedurende korte tijd even wakker wordt. Dat kan gebeuren tijdens de overgang tussen bepaalde slaapstadia. Lig je echter lang wakker, of word je wakker terwijl je in een slaapstadium bent waarin dit niet gebruikelijk is, dan kan de slaapcyclus verstoord raken.
Dit kan het volgende betekenen: iemand kan in een nacht 5 uur slapen en de slaapcyclus probleemloos doorlopen. Een ander kan 10 uur slapen, maar telkens met onderbrekingen van de cyclus. Hoewel de eerste persoon minder uren maakt, zal hij/zij zich hoogstwaarschijnlijk fitter voelen dan de ander, die veel meer uren heeft geslapen, maar onvoldoende kwalitatieve slaap heeft gepakt. Onrustig slapen kan dus voor meer problemen zorgen dan weinig, maar goede slaap.
Wat gebeurt er wanneer je overdag slaapt?
Wanneer je vermoeid bent, kan het aantrekkelijk zijn om overdag even te slapen. Een “powernap” in de pauze op het werk, even een uurtje op de bank je ogen dicht doen na de boodschappen of wanneer de kinderen naar school zijn. Wat is precies het effect hiervan?
Op de korte termijn geeft slapen overdag je wellicht het gevoel dat je een tekort aan slaap hebt gecompenseerd. Dit geldt overigens lang niet voor iedereen. Sommige mensen worden na een korte slaap overdag juist erg suf wakker. Werkt overdag slapen voor jou wel, dan kan dat in sommige gevallen voordelig zijn. Er zit echter een flinke “maar” aan vast. Neuroloog en slaapdeskundige Chris Winter, die uitvoerig onderzoek heeft gedaan naar slaapproblemen, stelt dat overdag slapen alleen voor een “boost” kan zorgen, wanneer je nachtritme over het algemeen goed is. Slaap je doorgaans goed en heb je een keer een slechte nacht gehad, dan kan even slapen overdag je de impuls geven die je nodig hebt.
Slaap je structureel slecht en heb je te kampen met chronische vermoeidheid overdag, dan is overdag slapen niet de oplossing. Je hebt alleen profijt van een powernap van ongeveer 20 tot 30 minuten, onder de voorwaarde dat je over het algemeen ‘s nachts goed slaapt. Een korte slaap overdag van 20 tot 30 minuten zal je over het algemeen fitter doen voelen, zonder dat het de kwaliteit van de nachtrust ‘s avonds en ‘s nachts beïnvloedt. Maar dit gaat dus alleen op voor “gezonde” slapers.
Overdag slapen kan de kwaliteit van nachtrust schaden
Voor iemand die echt te kampen heeft met structurele vermoeidheid overdag, zal een powernap van 20 tot 30 minuten überhaupt weinig zoden aan de dijk zetten. Wat er vervolgens vaak gebeurt, is dat je overdag langer gaat slapen om het tekort aan (kwalitatieve) slaap ‘s nachts te compenseren. In werkelijkheid vergroot je echter alleen maar het risico op weer een nacht van slechte slaap.
Hoe langer je overdag slaapt, hoe meer dit van invloed is op de kwaliteit van je nachtrust. Zeker wanneer je aan het einde van de dag slaapt – bij veel mensen slaat de vermoeidheid aan het einde van de middag pas echt toe – win je hier weinig mee. Allereerst omdat de kans groot is dat jij je niet fitter zult voelen (omdat je waarschijnlijk te lang slaapt voor het effect van een powernap), maar vooral ook omdat je jouw slaapprobleem waarschijnlijk in stand houdt.
Burn-out en overdag slapen
Een belangrijk symptoom van burn-out is het hebben van slaapproblemen. Wanneer je een burn-out hebt, kan het zijn dat het niet meer lukt om door te slapen. Daarnaast kun je moeilijk in slaap komen je word je geregeld ’s nachts wakker. Dit is erg vervelend, aangezien je tijdens een burn-out al uitgeput bent. Een belangrijke vorm van herstellen van burn-out klachten is juist slapen. Je brein en je lichaam hebben een grote behoefte aan herstel in de vorm van rust. Tijdens je slaap worden je hersenen als het ware schoongespoeld, waardoor je hersenverbindingen beter kunnen werken en je gedachten weer kunt ordenen. Daarbij wordt je lijf gerepareerd in je slaap zodat al die vervelende burn-out klachten kunnen afnemen.
Als je uitgeput bent door een burn-out en je lijf heeft behoefte aan slaap, dan is het verstandig om dit te doen, ook overdag. Verzet je je tegen deze slaap-impuls, dan activeer je daar je stress-respons mee. Hierdoor put je jezelf verder uit. Mensen die ziek zijn hebben extra slaap nodig, of dit nou na een operatie of na een mentale uitputting is. Let hierbij er wel op dat de extra slaap die je jezelf overdag gunt, niet ten koste mag gaan van de slaap ’s nachts. Dan loop je het risico om je dag en nachtritme om te draaien en dat is zeker niet verstandig.
Oplossen in plaats van compenseren
Kortom: wanneer je structureel te weinig goede slaap krijgt en dit jouw functioneren en gesteldheid overdag beïnvloedt, is het geen goed idee om te proberen dit overdag te compenseren. De kans dat jij je daadwerkelijk beter voelt, is gering en bovendien is de kans zeer groot dat het een averechts effect heeft op je nachtelijke slaap, omdat je ritme verstoord raakt. Dit kan onder andere gebeuren door een verstoring in je melatonine-aanmaak. Dat is het laatste wat je kunt gebruiken wanneer je al slaapproblemen hebt.
Ervaar jij structureel slaapproblemen en ondervind je hier ook overdag hinder van? Dan is compenseren niet het antwoord. Je maakt een grotere kans om weer voldoende kwalitatieve slaap te krijgen, door op zoek te gaan naar de oorzaak van je slechte slaap en deze aan te pakken. Soms kan er sprake zijn van een slaapstoornis, maar zeer vaak liggen andere factoren ten grondslag aan je slaapprobleem.
Chronische stress is een zeer veelvoorkomende oorzaak van slaapproblemen. Lig je ‘s nachts te piekeren? Ben je onrustig en kun je niet in slaap komen? Heb je last van angstige gevoelens of fysieke problemen zoals hartkloppingen, benauwdheid of pijn op de borst? Dit kunnen allemaal symptomen zijn van te veel stress. Wanneer je te veel last hebt van stress, kun je deze prikkels onvoldoende verwerken en dat kan gevolgen hebben voor je slaap. Maak eens de stresstest en kijk hoe het met jouw stressniveau gesteld is.
