Positieve gezondheid is bij een breed publiek nog een relatief onbekende term, aangezien de term vooral in de zorg wordt gebruikt. Het klinkt goed, maar wat wordt er precies mee bedoelt? Gaat het over positief met je gezondheid omgaan? Gaat het over het proberen om je gezondheid te verbeteren? Positieve gezondheid gaat over een breder begrip van wat gezondheid is.
Het is een nieuw concept: de aandacht is verschoven van het wegnemen van ziektes naar veerkracht van mensen, en wat het leven betekenisvol maakt. Want mensen zijn niet hun aandoening. En het leven is veel meer dan alleen maar ziekte of gezondheid.
Machteld Huber
In 1948 stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een definitie op van gezondheid: “Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte.” Volgens die definitie is vrijwel niemand gezond. In die zin sluit dit begrip van gezondheid niet goed aan bij onze realiteit. Wanneer je in een scheiding terecht komt, ben je namelijk meteen ‘ongezond’; of wanneer je een dierbare verliest. Vanuit die definitie moeten we mensen blijven behandelen tot ze compleet welbevinden hebben bereikt. Dat is onhaalbaar en irreëel.
De definitie was vernieuwend, want gezondheid werd méér dan alleen fysieke gezondheid, maar er was nog te weinig aandacht voor ons vermogen ons aan te passen aan lastige omstandigheden. Een betere definitie van gezondheid is dan ook: “…het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.” In deze definitie van positieve gezondheid staan veerkracht en zelfregie centraal. Voormalige huisarts en onderzoeker Machteld Huber presenteerde deze definitie in 2012. Ze kwam hierop door aan 2.000 mensen te vragen wat zij verstaan onder gezondheid. Deze definitie staat dichter bij onze weerbarstige realiteit.
Voor de gezondheidszorg betekent dit dat de focus verschuift van ‘ziekte wegnemen’ naar het bevorderen van veerkracht en zelfregie.
Wat is positieve gezondheid?
Positieve gezondheid kent 6 dimensies, die samen een bredere kijk op gezondheid vormen. Tezamen zorgen de dimensies ervoor dat je met de uitdagingen van het leven om kunt gaan en autonoom kunt blijven.
- Lichaamsfuncties. Hoe is je fysieke functioneren? Heb je energie? Pijn?
- Mentale functies en beleving. Denk hierbij aan eigenwaarde, veerkracht, je emotionele toestand, je cognitief functioneren…
- Spirituele/existentiële dimensie. Zingeving, doelen nastreven, acceptatie van wat is. Leid je een betekenisvol leven?
- Kwaliteit van leven. Geluk beleven, genieten, lekker in je vel zitten. Is jouw leven fijn?
- Sociaal-maatschappelijke participatie. Betekenisvolle relaties, sociale contacten, maatschappelijk betrokken, betekenisvol werk. Hoor jij erbij?
- Dagelijks functioneren. Kun je goed voor jezelf zorgen?
Een aantal dimensies gaat meer over hoe we in het leven staan, ongeacht eventuele fysieke, emotionele en sociale uitdagingen. Positieve gezondheid gaat in essentie over mensen in hun kracht te houden of te krijgen en eigenaar te laten zijn van hun proces. Zaken als maatschappelijke verbondenheid en zingeving helpen hierbij.
Gezondheid wordt nu een middel om ons doel te bereiken: een betekenisvol leven. Gezondheid hoeft geen doel op zich te zijn; het stelt ons in staat om het leven te ervaren, en dat kan soms ook wanneer je situatie uitdagend is.
Wat is mijn p
Positieve gezondheid wordt weergegeven in het ‘spinnenweb’. Voor elke dimensie scoor je tussen de 0 en de 10. Op het internet zijn er testen beschikbaar om je eigen positieve gezondheid te meten. Scoor je laag op een bepaald domein? In de GGD Appstore zijn de apps gerangschikt per domein. Onder ‘Zingeving’ vind je bijvoorbeeld apps over rouwverwerking, meditatie-apps etc. Dat kan een mooie ingang zijn om met een domein aan de slag te gaan. Reflecteer vooral ook zelf wat je zou kunnen doen om te groeien in een domein. Kun je hulp vragen? Iets nieuws proberen?
Verbeter je positieve gezondheid: 3 tips
De term positieve gezondheid is in eerste instantie relevant voor zorgprofessionals. Zij kunnen het concept gebruiken als handvat in gesprekken met cliënten. Want de cliënt staat weer centraal. Toch kun je zelf ook iets doen aan je positieve gezondheid. Deze tips helpen je op weg.
Tip 1: Verschuif je focus van je klachten naar zingeving
Onderzoek eens wat in jouw leven écht belangrijk voor je is. Wat zou je bij willen dragen aan deze maatschappij? Van wie houd je veel? Wanneer voel je je echt verbonden met de wereld? Wat zijn je doelen en dromen? Zou je je leven zo kunnen inrichten dat je veel aandacht besteed aan die zaken, ondanks je klachten? Misschien kun je nu al meer doen dan je eigenlijk dacht?
Tip 2: Zet je krachten vaker in
Waar ben jij goed in? Als je dit niet weet, vraag het dan aan de mensen om je heen, of doe een test op het internet. Hoe kun je jouw sterke punten, zoals luisteren, schrijven, plannen en positiviteit, nog meer inzetten? Zo verleg je je focus van wat er niet lukt, naar wat er wel lukt. Dat kan veel voldoening geven. Bovendien leidt deze aanpak vaak tot goede resultaten. Wanneer je doet waar je goed in bent, voelt dat niet alleen lekker, je bent ook nog eens extra effectief.
Tip 3: Hoor je erbij?
Mensen zijn sociale wezens. Voel jij je verbonden met een groep? Dat kan veel voldoening geven en je gezond houden. Onderzoek naar sport laat bijvoorbeeld zien dat het groepselement in grote mate verantwoordelijk is voor de positieve gezondheidseffecten. Kijk dus of je lid kunt worden van een club. Zoek een hardloopmaatje, ga leren schaken, word lid van improvisatietheater… zoek iets wat bij je past.
Conclusie
Je positieve gezondheid is voor een deel je eigen verantwoordelijkheid. Hoe streef jij naar een goed, vrij en betekenisvol leven ondanks uitdagingen? Kun je je laten inspireren door dit concept en je focus iets verschuiven van ziekte naar gezondheid? En zo ja, hoe?
Deze website gaat over burn-out. Een burn-out is bij uitstek een uitdagende situatie die je vrijheid inperkt. Ook dan is het goed om zicht te houden op alle dimensies. Kun je het leven alsnog af en toe ten volle ervaren, ondanks deze enorme uitdaging? Onze burn-out coaches helpen je graag op weg.
