Goed gedijen op stress: kan dat?
Je kent vast wel iemand in jouw omgeving die claimt goed te kunnen functioneren onder invloed van stress. Sterker nog: er zijn mensen die van mening zijn dat zij op hun best zijn onder invloed van stress. Misschien ben jij zelf wel iemand die hiervan overtuigd is. Maar, goed gedijen op stress, kan dat wel? Om hier een duidelijk antwoord op te kunnen geven, is het belangrijk om te definiëren wat jij onder stress verstaat, om dit vervolgens te vergelijken met een wetenschappelijke definitie van stress en de juiste vorm hiervan. Stress komt namelijk in twee verschillende vormen en het antwoord op de vraag of goed gedijen op stress mogelijk is, is volledig afhankelijk van de vorm van de stress.
Goed gedijen op stress kan, wanneer er sprake is van goede stress
Stress is een natuurlijke vorm van spanning. Het is een reactie van het lichaam die ervoor zorgt dat in situaties die dit oproepen de benodigde prestaties kunnen worden geleverd. Dit gebeurt onder invloed van het vrijgeven van hormonen (zoals cortisol). Stress is te onderscheiden in een gezonde en een ongezonde variant. De positieve/gezonde vorm kan optreden in plezierige situaties, maar ook in gevaarlijke of bedreigende situaties. Het is in dat geval behulpzaam. De ongezonde vorm is – bij te veel blootstelling – schadelijk.
De bovenstaande definitie van stress kan je waarschijnlijk al voor een groot deel helpen bij het beantwoorden van de vraag of goed gedijen op stress mogelijk is. Het antwoord is namelijk “ja”, met een flink aantal mitsen en maren.
Goede stress of gezonde stress, helpt je bij het leveren van de prestatie die je op een concreet moment moet leveren. Je hebt deze vorm van stress nodig. Zou je deze vorm van stress niet ervaren, dan zou je aanmerkelijk minder goed presteren. Maar wat zijn nu vormen van goede stress waar je dus ook goed op kunt gedijen?
Voorbeelden van de positieve uitwerking van gezonde stress
Gezonde stress heeft zowel mentale als fysieke uitwerkingen. Het kan zorgen voor meer concentratie en focus, meer zelfvertrouwen, explosiviteit, alertheid en betere reflexen, om maar een aantal voorbeelden te noemen.
Om enkele concrete voorbeelden te noemen van hoe gezonde stress bij kan dragen aan betere prestaties:
- Je bent in een discussie met een collega en je wilt per se deze discussie winnen, omdat je simpelweg gelijk hebt. Je wilt je collega overtuigen van je gelijk, maar hij/zij komt met enkele goede argumenten. Op zo’n moment kun je positieve stress ervaren. Hormonen die vrijkomen, kunnen ervoor zorgen dat je de snel en geconcentreerd denkt en met de juiste woorden komt.
- Je had beloofd om een opdracht voor 17:00 uur af te ronden. Het is 16:30 uur en je bent bijna klaar, maar het spant erom. Je zit er echter lekker in en voelt je goed. Je neemt nog een wat te drinken en besluit ervoor te gaan om voor 17:00 die opdracht perfect af te ronden.
- Er is een belangrijke voetbalwedstrijd met je team. Je staat in de spits en hebt de hele wedstrijd nog amper een kans gehad. Het staat 0-0 en eindelijk krijg je die steekpass waar je al de hele tijd op wacht. Je loopt alleen op de keeper af. Op dat moment gaan er onder invloed van positieve stress allerlei processen werken, waardoor je een explosieve sprint kunt leveren, kalm de juiste hoek kunt kiezen en goed kunt afwerken.
Maar stress kan dus ook ongezond zijn
Goed gedijen op stress is dus absoluut mogelijk, zoals je kunt zien aan onder andere de bovenstaande voorbeelden. Echter: stress kan dus ook ongezond zijn. Ik kan dat uitleggen met behulp van opnieuw de eerder genoemde voorbeelden
- Je bent in een discussie met een collega en je wilt per se deze discussie winnen, omdat je simpelweg gelijk hebt. Je collega blijft echter met argumenten komen en hij/zij overdondert je. Hierdoor weet je niet wat je moet zeggen en raakt gefrustreerd. Door je irritatie en woede kom je niet meer uit je woorden en je verliest de discussie. De rest van de dag loop je rond met hoofdpijn.
- Je had beloofd om een opdracht voor 17:00 af te ronden. Het is 16:30 en je bent nog niet klaar. Je doet je best, maar je weet nu al dat het in het resterende half uur niet meer gaat lukken. Je probeert alles af te ronden, maar werkt slordig. Uiteindelijk ben je alsnog te laat en heeft de opdracht ook nog eens vol met enkele domme fouten, waardoor je tot je frustratie ‘s avonds door moet werken.
- Er is een belangrijke voetbalwedstrijd met je team. Je staat in de spits en hebt de hele wedstrijd nog amper een kans gehad. Het staat 0-0 en je loopt perfect vrij…. je teamgenoot ziet het, maar besluit toch voor eigen succes te gaan. Hij/zij schiet naast, terwijl jij zeker weet dat je zou hebben gescoord. Je loopt te foeteren en je coach haalt je naar de kant omdat je niet lekker in de wedstrijd zit.
De bovenstaande voorbeelden zijn eenvoudige en relatief onschuldige voorbeelden van hoe je soms ook niet goed kunt gedijen op stress, namelijk wanneer er sprake is van ongezonde stress.
Het risico van ongezonde stress
Iedereen krijgt te maken met zowel gezonde als ongezonde stress. Dat is helemaal niet erg. Ongezonde stress is namelijk niet direct schadelijk voor je. Anders is dat, wanneer ongezonde stress aanhoudt. Wanneer je te lang wordt blootgesteld aan ongezonde stress, brengt dit (gezondheids)risico’s met zich mee, zoals overspannenheid.
Vaak zul je zelf aanvoelen of stress op een gegeven moment een positieve of negatieve bijdrage levert aan je welzijn en je prestaties. Heb je het gevoel dat je niet goed gedijt op stress, dan is dat helemaal niet erg. Sterker nog: dat je dit herkent, is een goed signaal. Het betekent namelijk dat je erkent dat dingen niet gaan zoals je zou willen en dat stress hiermee te maken heeft.
Gevaarlijker wordt het, wanneer je dit niet herkent. Er zijn mensen die denken dat zij goed gedijen op stress, terwijl dit helemaal niet zo is. Wanneer je ongezonde stress niet herkent, lijkt er misschien niets aan de hand, maar op de achtergrond loop je wellicht risico’s zonder dat jij je hiervan bewust bent. Gelukkig herkennen mensen vaak tijdig de symptomen of merken zij dat het misschien toch niet zo lekker gaat als gedacht. De klachten zullen in beginsel ook onschuldig zijn van aard.
Wanneer je echter structureel wordt blootgesteld aan ongezonde stress en je dit niet herkent of erkent, liggen er grotere gevaren op de loer. Denk niet alleen aan overspannenheid, maar ook aan een burn-out.
Wees eerlijk naar jezelf toe en (h)erken de signalen
Niemand gedijt goed op ongezonde stress. Ook al lijkt dit wel zo. Er zijn voorbeelden genoeg: workaholics denken vaak dat ze lekker bezig zijn, terwijl ze in werkelijkheid misschien capaciteit te kort komen, veel te veel hooi op hun vork nemen en roofbouw plegen op hun lichaam. Mensen die van deadline naar deadline leven, zien dit wellicht als een vorm van gezonde uitdaging, maar in de praktijk kan het ook betekenen dat je het risico loopt jezelf op een dag tegen te komen. En dan komt de klap.
Kortom: stress hoort erbij. Stress kan iets positiefs zijn en het is zelfs mogelijk om ongezonde stress om te buigen en in je voordeel te gebruiken. In de regel geldt echter: goed gedijen op stress is mogelijk zolang de stress gezond is en een positieve bijdrage levert.
