Waarom je stress niet altijd herkent (en hoe je dit verandert)
Zoals je wellicht weet, is stress iets dat je nodig hebt. Althans: de juiste vorm van stress. Wij kunnen twee vormen van stress onderscheiden, te weten: gezonde stress en ongezonde stress. Iedereen ervaart stress. Wanneer mensen zeggen dat zij nooit gestrest zijn, zeggen zij eigenlijk dat zij nooit ongezonde stress ervaren. Want gezonde stress, die ervaren wij elke dag. Snel handelen na een schrikreactie, in een reflex je telefoon opvangen wanneer die van tafel valt, even een sprintje trekken om de trein nog te halen: dit zijn allemaal voorbeelden van situaties waarin je niet naar wens zou kunnen presteren zonder gezonde stress. Je zou te laat zijn met je handeling, je telefoon laten vallen omdat je te langzaam reageert en de trein missen omdat je niet de sprint kunt trekken die je moet trekken.
Gezonde stress hebben wij dus allemaal, maar herkennen we lang niet altijd als zodanig. Het is een vanzelfsprekendheid, iets dat ongemerkt gebeurt en ervoor zorgt dat je de benodigde prestaties kunt leveren. Ongezonde stress ervaren wij ook allemaal van tijd tot tijd. Voor de meesten van ons is ongezonde stress iets dat sporadisch optreedt en waar wij ons goed bewust van zijn. Het gevoel van ongezonde stress, is namelijk een onaangenaam gevoel dat zich op diverse manieren kan uiten. Echter, lang niet iedereen heeft (goed) door wanneer er sprake is van ongezonde stress. Waarom je stress niet altijd herkent, kan een aantal oorzaken hebben. Heb je niet structureel last van ongezonde stress, dan is er weinig aan de hand. Heb je dit wel en heb je dit niet door, dan kan dat gevaarlijk zijn. Dit is een reëel gevaar, want er veel mensen hebben last van ongezonde stress.
Waarom je stress niet altijd herkent: vage klachten
Stress zorgt bijna altijd voor een merkbare mentale of fysieke reactie. Het doet iets met je. Zeker wanneer stress acuut optreedt en een hevige impact heeft. Je zult in die gevallen direct herkennen dat je ineens gestresst bent. Er is dan meestal sprake van een duidelijke stressor (veroorzaker van de stress) en duidelijke uitwerkingen, zoals:
Deze symptomen van stress zijn allemaal behoorlijk duidelijk. Ze ontstaan ineens, want je hebt er normaal gesproken nooit last van, en zijn duidelijk te linken aan de stressor. Verdwijnt de stressor of heb je de stress verwerkt, dan verdwijnen de klachten waarschijnlijk ook.
Stress kent echter zeer veel verschillende symptomen en mogelijke uitingen. Lang niet allemaal zijn zij even duidelijk als de hierboven genoemde klachten. Soms zijn het kleine, subtiele veranderingen die je eigenlijk niet doorhebt. Stress kan resulteren in vage klachten. Dit kunnen klachten zijn die voor jou moeilijk thuis te brengen zijn, die je eigenlijk nauwelijks opvallen of waarvan jij je nauwelijks bewust bent, of die je in eerste instantie helemaal niet met stress associeert.
Er zijn tal van voorbeelden van stressgerelateerde klachten die door mensen niet als zodanig worden herkend of erkend. Zo is vergeetachtigheid een voor velen wat minder bekend symptoom van stress. Het lastige aan vergeetachtigheid is dat jij jezelf hier waarschijnlijk niet eens van bewust bent, totdat je ermee wordt geconfronteerd omdat het feit dat je iets vergeten bent, gevolgen heeft. Snel emotioneel worden is een ander voorbeeld van een mogelijk symptoom van stress waar mensen niet altijd de vinger op kunnen leggen. Hetzelfde geldt voor lusteloosheid of snel geïrriteerd raken. Net als vergeetachtigheid kan ook geïrriteerd gedrag volledig aan je voorbij gaan. Vaak moeten anderen je erop wijzen dat je geïrriteerd of irrationeel reageert.
Wanneer je niet bewust ongezonde stress ervaart en je ook niet bewust bent van de gevolgen van de stress die er wel is, zonder dat je dit nog weet, is het erg moeilijk om stress te erkennen. Voor veel mensen is dit waarom je stress niet altijd herkent: de vage klachten.
Het is in de loop der tijd “normaal” geworden
Je kon het zojuist al lezen: wanneer een sterke stressor acuut optreedt, zal dat er bijna altijd voor zorgen dat je de stressreactie mentaal en fysiek voelt. Dat maakt het herkennen van stress eenvoudig en dus kun je daar ook naar handelen. Je kunt stappen ondernemen om van deze stress af te komen, mocht het zichzelf niet oplossen.
Een veelvoorkomende reden waarom je stress niet altijd herkent, is omdat stress niet iets is dat vanuit het niets komt en zich met veel kabaal aankondigt. Wanneer je aan het eten bent en tijdens het eten ontdekt dat je sportles vandaag niet om 20:30 maar om 19:00 is, dan heb je a) een duidelijk voelbare stressreactie en b) een duidelijke stressor die zich acuut aandringt. Dit kan echter ook anders zijn.
Veel mensen die structureel slechte (ongezonde) stress ervaren, zijn zich hiervan onvoldoende bewust. Ze ervaren het wellicht helemaal niet, of misschien maar een beetje, waardoor zij het bagatelliseren. Dit kan komen doordat stress, zeker structurele stress, zich gedurende langere tijd langzaam op kan bouwen. Dit kan ervoor zorgen dat je stress niet of niet goed herkent. Wanneer je onder de douche de warme kraan uitdraait en tegelijkertijd de koude kraan vol open zet, zul je dit zonder twijfel direct merken. Maar wanneer de temperatuur van het water heel geleidelijk, met hooguit enkele tienden van graden, afneemt, zul je pas na een tijdje doorhebben dat het water kouder is geworden. Zo kan stress ook ontwikkelen: het kan gedurende een langere tijd aanhouden en steeds een stukje erger worden. Dit kan lange tijd ongemerkt gebeuren, omdat je wellicht gewend bent aan de situatie.
Wil jij weten hoe het met je stress gesteld is? Doe onze stresstest
Wil jij weten hoe het met je stress gesteld is en ontdekken of er wellicht toch meer speelt dan je doorhebt? Doe dan onze stresstest. Binnen enkele minuten weet je of jij last hebt van ongezonde stress. Je zult niet de eerste zijn die geen idee had dat hij/zij al langere tijd wordt blootgesteld aan ongezonde stress.
Naast het doen van deze test, is het ook altijd verstandig om goed te luisteren naar je eigen gevoel. Sta bewust stil bij hoe jij je voelt en hoe gebeurtenissen dit beïnvloeden. Merk je stress op tijd op, dan kun je hier iets tegen doen. Onopgemerkte stress is een sluipmoordenaar: het kan leiden tot overspannenheid en zelfs een burn-out.
