We hebben het in onze kindertijd allemaal wel eens voorgewend: buikpijn om niet naar school te hoeven. Een onschuldig verschijnsel wanneer het incidenteel voorkomt. In ons volwassen werkende leven kennen we het als de baaldag. We staan op met een onbestemd gevoel en zouden het liefst een dagje thuis blijven. Kan allemaal geen kwaad. Pas wanneer ‘ziek-zijn’ een beter alternatief wordt voor het onder ogen komen en aanpakken van onze stressklachten of andere problemen, is het nodig om die strategie te doorzien en te ontrafelen wat er écht onder de oppervlakte leeft. Want zolang je onbewust door ziektewinst je klachten in stand houdt, staat het positieve verandering en herstel in de weg.
De term ‘ziektewinst’ (ook wel secundaire winst) wordt gebruikt in de psychologie en geneeskunde. Het verwijst naar de voordelen die iemand kan ontlenen aan een bepaalde ziekte, kwaal of psychische aandoening en geen direct verband houden met de primaire symptomen. Denk hierbij aan het krijgen van aandacht en sympathie, het vermijden van verantwoordelijkheden thuis of op het werk, financieel gewin en sociale voordelen. Mensen zijn zich van de voordelen vaak niet eens bewust. Ziektewinst maskeert wat er onderhuids speelt en biedt wellicht tijdelijke verlichting, maar het is geen duurzame oplossing voor de kwaal of het probleem.
Zoals bij het schoolzieke kind of de volwassene met een baaldag, kan ziekmelding een manier zijn om de druk van de ketel te halen. Na twee of drie dagen bijtanken kun je er meestal weer tegenaan. In een TNO-onderzoek uit 2003 naar goed werkgeverschap en ziekteverzuim wordt gepleit voor het kunnen opnemen van baaldagen zonder aftrek van vakantiedagen. Uit de aangehaalde case-studies bleek dat ongepland en zonder opgaaf van reden een baaldag mogen opnemen de draagkracht van de werknemer vergroot en het aantal ziekmeldingen terugdringt. Want inmiddels weten we: druk die te lang is opgevoerd, ontkend of niet gevoeld wordt, kan uitmonden in chronische stress en burn-out.
Een burn-out is zeker geen geval van even bijtanken. Het lichaam zegt stop en dwingt de persoon tot complete overgave aan een nieuwe en vervreemdende situatie. Vaak gaat dit gepaard met conflicterende gevoelens als schuld en schaamte. Ook komt het voor dat iemand zich ziek meldt en zich dan pas realiseert dat het lichamelijk of mentaal niet meer gaat. Hoe je tot stilstand bent gekomen en hoe complex een burn-out ook is, het is raadzaam om naar de ‘voordelen’ van de situatie te kijken. Daar vind je de diepgewortelde patronen, angsten en overtuigingen die, als je ze niet aanpakt en zelfs na volledig fysiek herstel, eerder tot terugval kunnen leiden.
Mensen die gevoelig zijn voor een burn-out bezitten een aantal overeenkomstige eigenschappen zoals een groot verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme en loyaliteit. Doorzetters die op wilskracht veel bereiken en beginnende stressklachten niet direct opmerken of serieus nemen. Wanneer het toch tot een ziekmelding komt, is daar veel innerlijk conflict aan voorafgegaan. Heel begrijpelijk dat het verontwaardiging kan oproepen wanneer je wordt gevraagd naar de mogelijke voordelen van de situatie. Wat hoef je nu niet meer, nu werken niet meer gaat? Dit zijn vaak de uitdagingen op je werk en/of in je privé-leven die hebben bijgedragen aan je burn-out en waar je tijdelijk afstand van kan nemen. Hier vind je echter ook de antwoorden op de weg naar herstel.
Veel voorkomende factoren op het werk die een burn-out in de hand kunnen werken zijn: hoge werkdruk, gebrek aan steun, gebrek aan autonomie en sociale druk. Het idee van ziektewinst kan voor werknemers een manier zijn om te overleven in een omgeving die als ondraaglijk wordt ervaren. De oorzaken zijn te herleiden naar:
Deze oorzaken leren begrijpen omvat het onderzoeken van onderliggende motivaties en prikkels die kunnen bijdragen aan het (onbewust) in stand houden of verergeren van je stressklachten of burn-out. Vragen die je jezelf kunt stellen:
Wanneer het je gezondheid, relaties of eigenwaarde kost, zijn dit eigenlijk valse beloningen. De problemen of klachten lossen zich daar niet mee op totdat je nieuwe mogelijkheden onderzoekt waarmee je wel de voordelen behoudt, zonder de belemmeringen.
Met de juiste begeleiding, de nodige tijd en zelfonderzoek kan een burn-out leiden tot een positieve transformatie op gebied van gezondheid, relaties en zelfverwezenlijking. Daarbij is het van belang om ook de mogelijke nadelen van verandering in kaart te brengen en op welke manier deze het veranderproces in de weg staan. In plaats van de oude, zul je een nieuwe versie van jezelf worden, met alle groeipijnen van dien. Een traject bij Liberi kan je helpen bij dit proces. Het contact met je lichaam herstellen, grenzen herkennen en leren aangeven, verbindend communiceren, omgaan met conflicten en nieuw gedrag bestendigen zijn enkele onderdelen die binnen een coachingstraject aan bod komen.
Hoewel ziektewinst bij burn-out de complexiteit van het fenomeen benadrukt, is het van cruciaal belang om dit niet te generaliseren. Niet alle gevallen van burn-out omvatten ziektewinst. Het is belangrijk om steun te bieden aan mensen die lijden aan burn-out, ongeacht de aanwezigheid van ziektewinst. Het benadrukt de noodzaak van een holistische benadering van de problematiek rondom burn-out. Niet alleen te kijken naar individuele factoren, maar ook naar bredere organisatorische en maatschappelijke contexten. Door een open dialoog te voeren en te werken aan het verminderen van de oorzaken van burn-out, streven we naar een gezondere en meer ondersteunende werkomgeving voor iedereen. Wil je weten wat Liberi hierin kan betekenen? Neem vrijblijvend contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
Doe geheel vrijblijvend de burn-out test of neem contact met ons op.
Direct contact Of bel 085 - 5363606
085 - 5363606