Zelfmanagement is een veelgebruikte term in de zorg, vooral wanneer er bij iemand sprake is van chronische gezondheidsproblemen. Dit zijn problemen die nooit meer volledig zullen genezen, zoals een dwarslaesie. Verrassend genoeg heeft een derde van de Nederlanders een chronisch gezondheidsprobleem (vooral ouderen). In zo’n situatie is het een uitdaging om zo goed mogelijk om te gaan met de blijvende beperking. Zelf heb je daar vaak nog best veel invloed op.
Hoewel burn-out geen chronische aandoening hoeft te zijn, wordt de term zelfmanagement ook daar vaak gebruikt. Werken aan zelfmanagement blijkt namelijk een belangrijke stap later in het proces van burn-out herstel. Met zelfmanagement wordt de kans op een burn-out terugval namelijk kleiner.
Zelfmanagement geeft antwoord op de vraag ‘wat kun je zelf doen – binnen jouw mogelijkheden?’. In het geval van stress vraag je je dus af wat je zelf in de toekomst kunt doen om niet ten prooi te vallen aan negatieve stress. In dit stuk leg ik uit hoe je kunt oefenen in zelfmanagement wanneer je last hebt (gehad) van chronische stress of burn-out.
Wat is zelfmanagement?
In de zorg wordt meestal deze definitie van zelfmanagement gebruikt, die mooi laat zien wat het is:
“Zelfmanagement is het zodanig omgaan met de chronische aandoening (verschijnselen (symptomen), behandeling, lichamelijke, emotionele (psychische) en sociale gevolgen en bijbehorende aanpassingen in leefstijl) dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven.”
Je laat de beperking kortom niet je totale leven bepalen.
Een burn-out is natuurlijk ook een (tijdelijke) beperking; en sommige mensen worden inderdaad nooit meer helemaal de oude. Zelfmanagement geeft antwoord op de vraag die ik hierboven ook stelde: ‘wat kun je zelf doen om deze beperking optimaal in te passen in je leven?’. Hoe zorg je ervoor dat het je leven niet gaat bepalen?
Zelfmanagement maakt gezond
Goed zelfmanagement wil zeggen dat je werkt aan een goede gezondheid. Machteld Huber verstaat onder positieve gezondheid: “het vermogen tot aanpassing en zelfmanagement, in relatie tot sociale, fysieke en emotionele uitdagingen” (Huber et al., 2011). Vernieuwend aan deze visie is dat gezondheid niet meer strikt wordt gezien als de afwezigheid van een ziekte. Het is dan onduidelijk wat gezondheid wél is. Volgens Huber is ons vermogen tot aanpassing en zelfmanagement – oftewel onze vrijheid en bewegingsruimte – erg belangrijk. Wie goed om kan gaan met lastige omstandigheden en persoonlijke kwetsbaarheden, is gezond.
Zelfmanagement gaat niet alleen over jou
In je dagelijks leven merk je waarschijnlijk regelmatig dat je afhankelijk bent van andere mensen. Zij ‘geven’ je liefde, aandacht, identiteit, geld, werk, zorg, veiligheid en saamhorigheid. De term ‘zelfmanagement’ richt zich met het woord ‘zelf’ helemaal op jou, maar dat is toch niet helemaal wat er bedoeld wordt. Met zelfmanagement wordt eigenlijk samen-zelfmanagement bedoeld.
De vraag is hoe jij zo goed mogelijk voor jezelf kunt zorgen en hoe je daar je sociale netwerk bij kunt betrekken. Dit vraagt om lef, eigen kracht en kwetsbaarheid. Durf jij om hulp te vragen en je grenzen aan te geven? Durf jij met de mensen om je heen te delen hoe het echt met je gaat? Durf je je werkelijke behoeftes uit te spreken? Zo ja, dan ben je bezig met gezond zelfmanagement in relatie tot je omgeving.
Waarom ik moeite heb met de term
In de Nederlandse taal horen we tegenwoordig veel woorden die een kapitalistische bijsmaak hebben. Zo moeten we ‘investeren’ in onszelf en in onze relaties; we wensen elkaar ‘succes’ – en nu moeten we dus ook aan ‘zelfmanagement’ doen. Ik zou het zonde vinden als we onszelf door deze woorden gaan zien als een ‘klein bedrijfje’ dat we letterlijk moeten managen, zodat het succesvol kan zijn. We zijn natuurlijk waardevol omdat we mens zijn, ongeacht ons uiterlijk of onze prestaties. We kunnen voor onszelf zorgen, omdat we dat verdienen, zonder daar een groter of belangrijker doel van succes aan te koppelen. Ik hoop daarom dat je bij de term zelfmanagement denkt aan zelfliefde, zelfcompassie en zelfzorg.
Zelfmanagement bij stress en burn-out
Nu ik je heb meegenomen in wat zelfmanagement is, belanden we bij het onderwerp stress en burn-out. Bij burn-out herstel is het belangrijk dat je na een soms lange periode van uitrusten en ontspannen, leert om je eigen grenzen te bewaken, naar lichaamssignalen leert luisteren en een nieuwe manier van leven en werken aanleert.
Dit bestaat o.a. uit:
- Voldoende pauzes nemen, zowel korte als lange pauzes. Tijdens die pauzes doe je bewust iets anders dan wat je onder werktijd doet.
- Zorgen dat je ‘s avonds en in het weekend echt ontspant; ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen helpen.
- Niet te veel afspraken inplannen.
- Om hulp vragen.
- Zicht krijgen op energiegevers en energievreters en hier bewust op inspelen.
- Inzicht krijgen in wat je kunt doen wanneer je toch over je grenzen bent gegaan.
- Niet haasten.
- Blijven oefenen in het aanleren van bovenstaande nieuwe gewoontes.
Gezond zelfmanagement zal uiteindelijk een persoonlijke invulling krijgen, want wat voor de één werkt, werkt voor de ander juist niet. Wat kun jij doen om het niet meer zo ver te laten komen? Wat kun jij doen om je batterij opgeladen te houden?
Conclusie
In mijn ogen gaat zelfmanagement over zelfliefde, zelfzorg en zelfcompassie – en dat kunnen we natuurlijk ook preventief inzetten!
In een latere fase van je burn-out herstel, wanneer je je redelijk voelt, kun je gaan oefenen met zelfmanagement. Hoe zorg jij dat je niet te veel doet op een dag; hoe ga je om met oude patronen van haasten, je zorgen maken en perfectionisme? Wat is voor jou een prettige nieuwe manier van leven? Hoe ga je dit vormgeven samen met de mensen om je heen?
Dat zijn grote vragen, dat geef ik meteen toe. Met een professionele stress en burn-out coach kun je stap voor stap antwoorden formuleren op deze vragen. Samen kun je werken aan een gezonde nieuwe manier van leven. Neem contact met ons op voor een vrijblijvende intake bij jou in de buurt.
