Een beetje kritisch op jezelf durven zijn heeft niemand kwaad gedaan. Het is een belangrijk vermogen om bij jezelf te evalueren of je iets goed hebt gedaan of dat er de volgende keer ruimte voor verbetering is. Toch is er een groot verschil tussen gezond zelfkritiek en jezelf continu vertellen dat alles wat je doet niet goed genoeg is. Voor je het weet bevind je jezelf in een burn-out of depressie. In dit blog gaan we er dieper op in.
Wat is gezonde zelfkritiek.
Zelfkritiek is een manier om voor jezelf te bepalen of er ruimte is voor verbetering. Dit kan zijn na een bepaalde handelingen of activiteiten die je hebt uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan een belangrijk gesprek waar je niet de uitkomst kreeg die je eigenlijk voor ogen had. Of een opmerking die je maakte waarvan je spijt van hebt. Maar ook een situatie waarin jij je niet veilig hebt gevoeld. Zelfkritiek is een stem in je hoofd die zich heeft gevormd vanuit het reptielenbrein.
Zelfkritiek kan je vertellen hoe je de volgende keer iets anders aan kunt pakken. Gezonde zelfkritiek behoed je ook voor gevaarlijke situaties. Zo zal je vast even een pittig gesprek hebben met jezelf als je nog even voor die auto de weg over rent terwijl je daarna prima veilig over had kunnen steken. Je spreekt met jezelf af dat je dit niet nog een keer doet. En maar goed ook. Hoe tegenstrijdig het ook klinkt: Zelfliefde en zelfkritiek ligt heel dicht bij elkaar. Je hebt een goede dosis zelfliefde nodig wil je op een gedoseerde en gezonde manier kritiek bij jezelf neerleggen.
Wanneer het ongezond wordt.
Dat stemmetje in je hoofd kun je ook teveel ruimte geven. Je innerlijke criticus gaat zich bemoeien met alles wat je doet of zegt. Vaak gaat dit in combinatie met veel stressvolle gebeurtenissen of gedachten. Wanneer je onder druk staat, of veel spanning hebt, gaat die kritische stem steeds harder praten en zich mengen in jouw zelf reflecterende vermogen. Je komt in een negatieve spiraal van zelfkritiek terecht waarin jij jezelf overtuigd dat niets wat jij doet goed is. Er zijn een aantal signalen die aangeven dat jij misschien wel iets te kritisch bent naar jezelf.
- Complimenten vind je maar lastig om te krijgen. Je wuift ze weg en geeft een reden waarom het niet zo is.
- Je bent niet alleen kritisch naar jezelf maar ook naar anderen.
- Jezelf zelfkritiek geven is een automatisme geworden. Daarnaast ben je ook negatief over de mensen om je heen. Je reflecteert jouw negativiteit op je omgeving.
- Zodra er iets mis gaat geef jij jezelf de schuld. Daarnaast heb je snel een schuldgevoel naar anderen toe.
- Je haalt deadlines niet. Niet omdat je het niet kan maar omdat je innerlijke criticus te veel ruimte en tijd krijgt jou te vertellen dat je dit hoe dan ook fout gaat doen.
Aangeleerd of chronisch.
In de meeste gevallen sluipt een steeds groter wordende kritische stem er langzaam in. Zoals hierboven beschreven kan dit voortkomen uit veel stress, een burn-out of zelfs een depressie. Vooral bij die laatste is het lastig om het tij weer te keren. Zet je hoofd maar eens stil. Dan kan niet. Indien die stem jouw depressie onderhoudt is er geen knop die je om kunt zetten dit weer te stoppen. Hier heb je vaak professionele hulp bij nodig.
Een depressie kan ook voortkomen uit de jeugd, net zoals het accepteren van deze ongezonde kritische stem. Je had ouders of verzorgers die erg kritisch waren of je hebt de eerste jaren van je leven geen onbezorgd tijd gehad. Een kind hoort zorgeloos te zijn. Wanneer je die basis niet hebt meegekregen is het niet vreemd dat je een negatief zelfbeeld hebt en daardoor kritischer bent dan anderen. Narcistische ouders kunnen ook het begin zijn van een ongezonde vorm van zelfkritiek. Zij waren immers niet met jou bezig. Hierdoor heb je geleerd dat jij niet goed genoeg bent of de aandacht niet waard.
Manieren je zelfkritiek te beperken.
Er zijn een aantal manieren waarmee jij je innerlijke criticus wat minder ruimte kan geven. Het vergt een hoop geduld en oefening maar na een tijdje zal je positief resultaat merken. Je zelfkritiek komt weer terug in balans.
- Besef je dat je gedachten geen feiten zijn. Niks van wat je innerlijke criticus jou vertelt hoef je aan te nemen als waarheid.
- Geef jezelf elke dag een compliment en schrijf deze op. Neem een raamstift en schrijf dit compliment op een spiegel waar je elke dag in kijkt.
- Probeer positief te zijn. Dit is een lastige opgave en gaat niet over één dag ijs. Tegen iemand zeggen, die in een depressie zit, dat je aan leuke dingen moet denken is onwetend en onderschat jouw probleem.
- Plan elke dag een negatief kwartier in. In dit kwartier mag je van jezelf zeggen en denken wat je wil. De rest van de dag geef je die stem geen ruimte.
- Een G-schema bijhouden maakt je bewust van je gedachten en je gevoelens daarbij. Je leert hierdoor negatief om te zetten in positief.
Professionele hulp.
Het is niet vreemd om professionele hulp te zoeken indien je lijdt aan je zelfkritiek. De spiraal waar je je in bevindt is niet gemakkelijk te doorbreken en gegeven moment wordt je zelfkritiek gevoed doordat je leeft met tunnelvisie. Het wordt steeds lastiger die stem te negeren en uiteindelijk is je depressie je de baas. Een professionele coach kan jou helpen inzicht te krijgen in jouw gedachtenpatronen en weer opnieuw zelfliefde te voelen. Door middel van ACT, een G-schema en wandelcoaching kun jij jouw positieve zelf hervinden. Ook wel je levenskracht genoemd. Je zal merken dat je hoofd na een tijdje een stuk lichter wordt en je je zin in het leven weer terugvindt.
