Vitaliteit is een soort van ‘heilige graal’; het is iets waar veel mensen naar verlangen, wanneer ze het bij iemand herkennen. En wanneer je last hebt van stress en burn-out is het vaak ver te zoeken en kan je niet wachten tot je het weer voelt.
In dit stuk lees je wat er wordt bedoeld met ‘vitaliteit’. En wat er met je vitaliteit gebeurt wanneer je veel stress ervaart. We eindigen met 4 tips die kunnen helpen bij het weer opbouwen van je vitaliteit – je levenskracht.
Wat is vitaliteit?
Vitaliteit betekent letterlijk ‘levenskracht’ (van het Latijnse ‘vita’).
Drie concepten spelen een belangrijke rol als het gaat om vitaliteit; ze zijn de ‘bouwstenen’ van vitaliteit:
- Energie – je energiek voelen
- Motivatie – doelen stellen en proberen te behalen
- Veerkracht – om kunnen gaan met ups en downs
Probeer het maar eens voor je te zien of zelf te voelen… iemand bruist van de energie, is gemotiveerd wat betreft zijn taken en doelen, en veerkrachtig wanneer het (even) niet lukt. Zo iemand is tot veel in staat en laat zich niet snel uit het veld slaan. Hoe bereik je zoiets?
Wie is er vitaal?
Er is veel onderzoek gedaan naar vitaliteit, en het blijkt dat sommige mensen een grotere kans hebben op vitaliteit dan andere.
Deze factoren zijn belangrijk:
- Heb je invloed op je eigen leven? Wanneer je in een achterstandswijk woont en dagelijks te maken krijgt met armoede en onveilige situaties, dat is het extra lastig om je vitaal te voelen. Je wordt dan namelijk voor een deel ‘geleefd’ door je omgeving. Ook een vervelende baan met een controlerende manager is hier een goed voorbeeld.
- Doe je aan sport en bewegen? Wie beweegt, maakt stofjes aan waardoor je je beter gaat voelen. Bovendien bouw je aan de conditie. Zo kom je in een opwaartse spiraal terecht van je steeds energieker voelen.
- Eet je gezond en gevarieerd? Ongezonde voeding beïnvloedt je stemming (zie hiervoor het stuk over de nervus vagus) en natuurlijk je energieniveau.
- Slaap je goed? De fundering van vitaliteit is misschien wel de kwaliteit en duur van je slaap. Wanneer je goed slaapt, laad je voldoende op.
- Voedt je werk jou? Heb je last van werkstress? Een ongezonde werksituatie vreet energie.
- Bevind je je in een prettige sociale omgeving? Eenzaamheid leidt al gauw tot een depressie.
- Woon je fijn? Je omgeving is van invloed op hoe jij je voelt. Bedenk maar eens hoe je je voelt in een druk vliegveld, of aan het strand.
- Ben je verbonden met de natuur? De natuur is een energiegever; dat maakt wandelcoaching ook zo effectief.
Wat gebeurt er met vitaliteit bij stress en burn-out?
Wanneer er sprake is van chronische stress, dan ‘stroomt je vitaliteit weg’. Je raakt oververmoeid, gedemotiveerd en op termijn verlies je ook je veerkracht: een kleine tegenslag is al genoeg om overstuur te raken. Ik weet nog goed dat ik met een dierbare op stap was die herstellende was van een burn-out. Ze liet haar sleutels vallen tijdens het kopen van een treinkaartje – en raakte meteen in paniek. Iedere tegenslag is er één teveel.
Door weer op te laden – je energielevel te verhogen – neemt je motivatie en veerkracht en dus ook je vitaliteit vaak vanzelf weer toe. Bij het behandelen van burn-out wordt nog vaak de fout gemaakt dat de fase van opladen en herstellen over wordt geslagen. De psycholoog gaat meteen kijken naar zaken als motivatie, zelfmanagement, perfectionisme enzovoort. Eérst zal iemand de kans moeten krijgen om de energiereserves weer aan te vullen; om daarna de levenskracht terug te vinden. Dat kan aan zee, met de voeten in het warme zand, of op de bank, met een kop thee… Iedereen herstelt op zijn of haar manier.
Werken aan je vitaliteit
Deze tips kunnen helpen wanneer je voelt dat je energie tekort komt en je niet gemotiveerd en veerkrachtig voelt. Ik bespreek voornamelijk lifestyle veranderingen.
Tip 1: verdiep je sociale netwerk
Voor vitaliteit is het belangrijk dat je je gesteund, gezien en gehoord voelt; dat je het gevoel hebt dat je er niet alleen voor staat. Vraag jij voldoende hulp? En durf je open te vertellen over hoe het echt met je gaat? De mensen om je heen zijn er om je te helpen en om iets van jouw lasten te dragen wanneer je dat zelf tijdelijk niet kunt. Zo vergroten zij jouw veerkracht.
Vraag je andersom ook eens af met wie je minder tijd door zou willen brengen; zijn er mensen die je regelmatig ziet en die je energie kosten?
Tip 2: verbeter je gezondheid
Zelf heb ik goede ervaringen met de ondersteuning van een orthomoleculair arts. Dit is een expert op het gebied van o.a. voeding en suppletie. Wanneer je last hebt van verteringsproblemen, moeheid en aanverwante klachten, dan kan zo’n arts je ondersteunen. Testjes kunnen uitwijzen of er sprake is van tekorten – die je aan kunt vullen met voeding en suppletie.
De adviezen van orthomoleculair artsen zijn minder regulier dan die van huisartsen. Ze kunnen bijvoorbeeld bepaalde kruiden aanbevelen, zoals rozemarijn en oregano. Baat het niet dan schaadt het niet – in mijn ervaring neemt tijdens een traject je motivatie toe om gezonder en gevarieerder te eten.
Ook beter slapen, meer bewegen en positief denken dragen bij aan je gezondheid.
Tip 3: verbeter je manier van werken
Ben je nog (gedeeltelijk) aan het werk? In deze kenniseconomie brengen mensen hun werkdag al gauw uren lang zittend door, zonder menselijk contact en beweging. Verbeter je werkwijze door regelmatig kleine beweegpauzes te nemen: loop naar een collega en vraag iets, doe wat rek- en strekoefeningen om nek- en schouderklachten te voorkomen… Kijk of je een sta-bureau kunt krijgen, zodat je staan en zitten vaker kunt afwisselen. Kies voor een lunchwandeling met een leuke collega. Dit zal je werkplezier ten goede komen.
Een belangrijke bonus-tip is dat ‘niets doen’ ook goed voor je is. Dit idee is nog niet erg ingeburgerd, maar niets doen geeft rust, creëert ruimte in je hoofd en ontspant. Juist wanneer je veel mentaal werkt, is het heel helpend.
Tip 4: ontspan op jouw manier
Sommige mensen vallen in de valkuil van ‘opladen’ als project te zien. Het moet zo efficiënt mogelijk en binnen een week moet je helemaal opgeladen en vitaal zijn. Dat werkt niet. Opladen vraagt om langdurige rust, reinheid en regelmaat… en om werkelijk ontspannen zoals dat voor jóu werkt. Sommige mensen zitten graag in de zon met een boek, andere juist zonder boek of in de schaduw. Andere mensen doen aan boetseren en andere vinden het leuk om twee uur lang te koken. Sommige mensen kijken graag tv en andere lopen graag alleen in het bos. Wat werkt voor jou?
Conclusie
Soms is die bruisende levenslustige persoon ook wel een beetje irritant. Hoe kan het dat hij of zij altijd straalt en maar door kan blijven gaan?
Ik wil niet de suggestie wekken dat vitaliteit volledig maakbaar is. Soms zit het leven ontzettend tegen en soms ligt dat buiten je macht. Je kunt een ernstige ziekte krijgen, een ongeluk, een conflict op je werk en zo nog veel meer. En aangezien je gewoon een mens bent, raakt dat je. Minder werkstress ervaren, positiever denken, gemotiveerd zijn – het is niet altijd makkelijk – en dat is oké! Geef jezelf toestemming om mens te zijn.
Het begrip vitaliteit laat vooral zien wat er mogelijk is en welke stappen je zou kunnen zetten naar meer levenskracht. En vergeet niet: je kunt maar één stapje per keer zetten.
Wij hebben een van onze coachtrajecten niet voor niets vitaal genoemd: een traject dat er in vier sessies op gericht is je vitaliteit te vergroten. Is dit iets voor jou? Neem gerust vrijblijvend contact op, dan onderzoeken we dit!
