Vermijdende persoonlijkheidsstoornis: Oorzaak, kenmerken & behandeling
Mensen met een vermijdende persoonlijkheidsstoornis – ook wel ontwijkende persoonlijkheidsstoornis – vinden sociaal contact erg lastig. Er is veel onzekerheid en angst voor afwijzing of kritiek. Dit resulteert in een teruggetrokken houding, vermijden van sociale activiteiten en in gedachten continu bezig zijn met wat anderen mogelijk van je denken. Een vermijdende persoonlijkheidsstoornis kan daardoor erg belemmerend zijn. We leggen graag uit wat zo’n stoornis precies inhoudt, wat een vermijdende persoonlijkheidsstoornis is volgens de DSM 5, wat de kenmerken zijn, wat de oorzaak is en welke therapie of behandeling kan helpen om de klachten te verminderen.
Vermijdende persoonlijkheidsstoornis DSM 5
De DSM 5 is een handboek voor psychiatrische aandoeningen en staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. De 5 staat voor de 5e versie. Het is ontwikkeld zodat iedereen in psychische gezondheidszorg dezelfde definities hanteert voor psychische aandoeningen. Ook de vermijdende persoonlijkheidsstoornis staat in de DSM 5 beschreven.
Over vermijdende persoonlijkheidsstoornis staat in de DSM 5 het volgende:
Er is een diepgeworteld patroon wat zorgt voor een terughoudende houding bij sociale interactie. Het gevoel is dat men tekortschiet en negatieve opmerkingen van anderen worden zwaar opgenomen. Klachten ontstaan vaak wanneer iemand jongvolwassen is. Het kan zich uiten in verschillende situaties, dit zie je terug in onderstaande kenmerken van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis:
- Beroepsmatige activiteiten waarbij interactie met andere mensen voorop staat worden vaak vermeden uit angst voor kritiek, afwijzing of afkeuring.
- Raakt liever niet bij andere mensen betrokken, tenzij er zekerheid is dat de ander hem aardig vindt.
- Uit angst voor vernedering of om uitgelachen te worden, wordt er vaak een gereserveerde houding getoond in intieme relaties.
- De gedachte om in sociale situaties bekritiseerd of afgewezen te worden is continu aanwezig.
- In situaties met anderen is men geremd vanwege het gevoel tekort te schieten.
- Ziet zichzelf als sociaal onhandig en als onaantrekkelijk of minderwaardig.
Uit angst om in verlegenheid te raken worden er geen persoonlijke risico’s genomen of nieuwe activiteiten ondernomen.
Kenmerken vermijdende persoonlijkheidsstoornis
Bovenstaande punten zijn de kenmerken van de vermijdende persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM 5. Maar wat betekent dit in de praktijk? Dit zijn de kenmerken van vermijdende persoonlijkheidsstoornis:
- Je vermijdt activiteiten waarbij veel sociaal contact is.
- Het aangaan van (nieuwe) sociale contacten is moeilijk.
- Je zelfbeeld is laag, ervaart onzekerheid, je hebt weinig eigenwaarde.
- Nieuwe activiteiten ondernemen vind je lastig.
- Je bent bang voor afwijzing en kritiek van anderen.
- Wantrouwend naar andere mensen toe.
- Onderhouden van vriendschappen en relaties is lastig, je ervaart angst om afgewezen te worden of raar gevonden te worden.
- Sociaal contact vind je alleen prettig wanneer je zeker weet dat de ander(en) je aardig vinden.
Wat duidelijk naar voren komt bij de kenmerken van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis is grote angst voor afwijzing waardoor sociaal contact veelal vermeden wordt. Tenzij er zekerheid is dat de ander je aardig vindt. De kenmerken komen deels overeen met de kenmerken van een sociale angststoornis.
Vermijdende persoonlijkheidsstoornis oorzaak
Wat bij een vermijdende persoonlijkheidsstoornis precies de oorzaak is, is niet bekend. Meestal ontwikkelt deze stoornis zich bij jongvolwassenen en er wordt verwacht dat de oorzaak een combinatie is van verschillende factoren. Zoals erfelijke aanleg, karaktereigenschappen en negatieve ervaringen of aangrijpende gebeurtenis tijdens de jeugd (bijvoorbeeld gepest worden of vaak afgewezen worden door ouders/opvoeders). Wanneer iemand zelfverzekerd is en sterk in zijn schoenen staat, zal er minder snel zo’n stoornis worden ontwikkeld. Dit gebeurt veelal bij mensen die onzeker zijn, laag zelfbeeld hebben en weinig eigenwaarden in combinatie met andere factoren, zoals bijvoorbeeld een moeilijke jeugd. Bij een vermijdende persoonlijkheidsstoornis kan de oorzaak dus per persoon verschillend zijn.
Vermijdende persoonlijkheidsstoornis behandeling
Om een vermijdende persoonlijkheidsstoornis meer naar de achtergrond te brengen, kan behandeling of therapie helpen. Maar welke behandeling is geschikt? Er zijn meerdere opties die uitkomst kunnen bieden. Onder andere schematherapie wordt vaak bij een vermijdende persoonlijkheidsstoornis toegepast als behandeling. Maar ook cognitieve gedragstherapie is een populaire optie.
Schematherapie bij vermijdende persoonlijkheidsstoornis
Er zijn verschillende therapieën en behandelingen die ondersteuning kunnen bieden bij een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis. Eén daarvan is schematherapie. Schematherapie wordt vaak ingezet bij vermijdende persoonlijkheidsstoornis en kan erg effectief zijn.
Wat tijdens schematherapie centraal staat is dat ervan uit wordt gegaan dat je gevoelsleven en de manier waarop je kijkt naar anderen en jezelf, bepaald wordt door ervaringen uit het verleden. Wanneer je moeilijke dingen meegemaakt hebt in je jeugd, kan dit voor negatieve en belemmerende overtuigingen en gedragingen zorgen. Dit worden ook wel schema’s genoemd. Wanneer je schematherapie volgt als je een vermijdende persoonlijkheidsstoornis hebt, wordt er gekeken naar jouw schema’s. Samen met een therapeut leer je jouw schema’s herkennen zodat je ze uiteindelijk kunt veranderen.
Het resultaat is dan dat je niet langer beperkt wordt door overtuigingen door situaties uit het verleden, maar dat je leert om op een andere manier te denken en te handelen. Je leert relativeren waardoor je luchtiger naar jezelf, anderen en het leven kunt kijken.
Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie is een bewezen en effectieve vorm van psychotherapie. Ook bij coaching worden veel van deze principes toegepast. Met deze vorm van therapie wordt gekeken naar je dagelijkse denkpatronen. Om vervolgens te kijken of deze patronen je helpen of juist tegenwerken. Door anders te leren denken, kun je veel veranderen. Het kan helpen om angst te verminderen, je eigenwaarde te vergroten en zelfverzekerder te worden. In plaats van continu te denken dat anderen je niet aardig vinden, of dat ze je af zullen wijzen, leer je om positief te denken. Je leert dat deze gedachten geen waarheid zijn en welke gedachten juist wél helpend zijn. Zoals: ‘ik mag ervan uitgaan dat de ander me aardig vindt, anders zou hij geen tijd met me doorbrengen’, of: ‘ik ben goed zoals ik ben’.
De kenmerken van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis kunnen door deze behandeling verminderd worden. Je ervaart meer rust in je hoofd.
Vermijdende persoonlijkheidsstoornis: conclusie
Het hebben van een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis kan erg belemmerend zijn in het dagelijks leven. Want hoewel er wel degelijk behoefte is aan sociaal contact, is de angst vaak te groot waardoor een sociale situatie vermeden wordt. Middels therapie kan er verandering worden gebracht in de situatie. Door anders te leren denken, overtuigingen te veranderen en meer zelfvertrouwen te creëren zal de angst uiteindelijk afnemen.
Herken jij je in bovenstaande kenmerken en wil je graag verandering? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Middels wandelcoaching gaan we samen aan de slag met jouw angsten, zodat je uiteindelijk meer rust gaat ervaren en sterker in je schoenen komt te staan.
