Merk je dat te kritisch zijn je vaak parten speelt? Is het nooit goed, vind je altijd dat het beter kan? Een kritische blik hebben is niet verkeerd. Het zorgt ervoor dat je dingen, verslagen, projecten of creaties naar een hoger niveau kunt tillen. Maar té kritisch zijn kan je juist belemmeren en vooral dwars zitten. Het kan je heel veel stress opleveren. Hoe vind je hierin een gezonde balans?
- Grote lijnen en details
- Te kritisch zijn als valkuil
- Te kritisch over jezelf
- Te kritisch over anderen
- Behoefte aan controle
Grote lijnen en details
Er zijn mensen die graag brainstormen en over de grote lijnen gaan. Ze zien de hoofdkenmerken, belangrijkste stappen en het fundament. Je zou kunnen zeggen als het over de bouw van een huis gaat: ze zien het raamwerk en de plattegrond. Ze zien hoe groot de kamers zijn en waar welke kamer of ruimte zich bevindt. En er zijn mensen die juist houden van de details, die oog hebben voor elk klein object, het verschil zien in de verschillende varianten van de kleur geel op de muur. Zij gaan voor de styling van iedere kamer. Ze zorgen voor een nette afwerking op ieder gebied.
De ‘mensen van de grote lijnen’ houden over het algemeen niet zo van de details. Het duurt ze te lang en zeker in teamverband vertraagt het in hun ogen het proces. Ze zijn al snel tevreden. Mensen die van de details zijn, kunnen in hun ogen nogal zeuren om niets. Ze zijn te kritisch. Andersom kunnen mensen die houden van details niet goed begrijpen waarom de ander het niet zoveel kan schelen. In hun ogen is het verschil tussen de kleurstaal ‘banana’ en de kleurstaal ‘lemon’ gigantisch, om maar een voorbeeld te noemen.
Te kritisch zijn als valkuil
Je begrijpt: vooral mensen die oog hebben voor detail kunnen te kritisch worden. Het is hun kracht en daarmee ook meteen hun valkuil. In hun eentje kunnen ze erg perfectionistisch zijn. Hierdoor komen ze niet verder. Het is nooit goed genoeg en daarom durven ze niet die volgende stap te maken. Of ze beginnen er niet eens aan, want dan kunnen ze ook niet teleurgesteld worden door een tegenvallend resultaat. In teamverband kan het voor nogal wat wrijving zorgen met de andere teamleden. De anderen willen wel graag dóór, maar de persoon die te kritisch is vertraagt het proces.
In de bovenstaande voorbeelden kan het behulpzaam zijn om allereerst de hand in eigen boezem te steken. Hoe ga jij om met projecten? Ben je meer van de grote lijnen of houd je van details? Moet je jezelf betrappen op een te kritische blik? Soms kan dit moeilijk zijn om zelf te beoordelen. Je kunt verschillende mensen om je heen eens vragen hoe jij op hen overkomt. Zo kun je meer inzicht krijgen in mogelijke blinde vlekken. Als meerdere mensen aangeven dat je behoorlijk kritisch bent, kun je dan eerlijk in de spiegel kijken en erkennen dat dit misschien wel klopt? Of voel je vooral weerstand en geloof je niet wat er gezegd wordt?
Te kritisch over jezelf
Je kunt ook vooral te kritisch zijn over jezelf. Je bent bijvoorbeeld niet tevreden over hoe je eruit ziet. Zo heb je altijd wel iets aan te merken over je lichaam. Je buikje is te groot, je billen te slap of je borsten te klein. Je weegt steeds net iets meer dan je zou willen, terwijl je wel een gezond gewicht hebt. Dan kan je jezelf afvragen waarom je zo kritisch bent over jezelf. Wat heb je te bewijzen naar jezelf of de wereld om je heen? Waarom ben je niet gewoon goed zoals je bent?
Het kan ingewikkeld zijn om hier een antwoord op te vinden. Zeker als je belemmerende overtuigingen hebt die je al jaren met je meedraagt en er dus niet eens bewust van bent. In dat geval is het raadzaam een coach te zoeken die je een spiegel kan voorhouden. Figuurlijk in dit geval.
Te kritisch over anderen
Het kan ook dat je vooral te kritisch bent over anderen. Doen anderen het in jouw ogen nooit goed? Doe je veel dingen vooral maar zelf, omdat als je het aan een ander overlaat, het niet goed zal gaan? Dit is voor jezelf niet prettig, want je neemt dan snel te veel hooi op je vork. Voor een ander is het ook niet prettig, want die kan zich gekleineerd voelen of niet serieus genomen door jou. Vraag jezelf dus af: ben ik te kritisch over anderen? En zo ja, is dat terecht? Je mag tenslotte gewoon hartstikke kritisch zijn over iemand die de kantjes ervan af loopt.
In de meeste gevallen is het echter waarschijnlijk zo dat een ander het anders doet dan jij het zou doen. Of diegene doet het op een ander tijdstip dan dat jij zou willen (lees: later). Doet diegene het dan verkeerd? Nee! Waarom is alleen jouw manier de ‘beste’ manier? Hoe ben je tot die conclusie gekomen? Loopt alles in de soep als je man een ander merk tomatensoep koopt? Is het hek van de dam als je collega een rapportage twee dagen later inlevert? Er zijn vele wegen naar Rome: op verschillende manieren kom je uit in dezelfde plaats. De één misschien wat eerder dan de ander, maar uiteindelijk kom je er allemaal. En heb je ook wel kunnen genieten van de reis ernaartoe?
Behoefte aan controle
Of je nu te kritisch bent over jezelf of anderen: jij of anderen hebben er last van. Dan is het dus zaak er iets aan te gaan doen. Zoals eerder gezegd: een coach kan heel helpend zijn om meer zelfinzicht te krijgen. Maar ook de mensen om je heen kunnen je een steuntje in de rug bieden op het pad van zelfonderzoek en persoonlijke ontwikkeling. Wie ben jij? Wat is voor jou nu echt belangrijk? Waar houd je je aan vast? Soms kan te kritisch zijn een gevolg zijn van de behoefte aan controle. Waar komt die behoefte vandaan? Dit leren te begrijpen van jezelf kan je op weg helpen om wat meer ontspannen in het leven te gaan staan. En daar plukken jij én de mensen om je heen de vruchten van!
