Systeemtherapie is een vorm van therapie die zich richt op het systeem van je levenssituatie en gezinssamenstelling. Hoe werkt dit precies en is het een goede keuze voor jou? Systeemtherapie kan voor hele goede resultaten zorgen, maar de omstandigheden moeten wel goed zijn. Ik leg je graag uit wat de voordelen en voorwaarden zijn.
Inhoudsopgave van deze blog over systeemtherapie:
- Wat is systeemtherapie?
- Voor wie is systeemtherapie bedoeld?
- Wat is een systeem eigenlijk?
- Belangrijke uitgangspunten van systeemtherapie
- Maar hoe werkt het dan?
- Conclusie: de kracht van de groep
Wat is systeemtherapie?
Systeemtherapie is ontstaan in de jaren ’50 en Jay Haley is een van de beroemde pioniers. Het wordt ook wel relatie- en gezinstherapie genoemd. Het is een vorm van psychotherapie. Het bijzondere van deze therapievorm is dat je naasten bij de therapie worden betrokken.
Reguliere psychotherapie richt zich vaak volledig op jou, in de vorm van 1-op-1 gesprekken. Maar mensen leven in ‘systemen’ van relaties, en het kan dus helpend zijn om aandacht te hebben voor welke dynamiek zich daar afspeelt. Welke verhoudingen zijn er tussen jou en je partner, buren, ouders, collega’s etc.? En wat is jouw relatie met ‘afwezigen’, mensen die er niet (meer) zijn?
Systeemtherapie is een praktische therapievorm
Systeemtherapie is een praktische therapievorm. Er wordt gekeken naar je levenssituatie en wat je kunt veranderen. De aandacht ligt minder op jeugdtrauma’s of onbewuste impulsen.
Een belangrijke uitdaging bij systeemtherapie is vaak om iedereen on the same page te krijgen. Hoe zorg je als therapeut dat iedereen ongeveer een zelfde beeld krijgt bij de werking van het systeem, en wat daarin anders zou kunnen? Wanneer het een spelletje wordt van ‘wie heeft er gelijk?’, dan gaat het mis. De bedoeling is om elkaar weer echt te horen, om zo dichter tot elkaar te komen.
Voor wie is systeemtherapie bedoeld?
Systeemtherapie is met name bedoeld voor gevallen waarin problemen en uitdaging in de brede zin van het woord van individuen elkaar raken en beïnvloeden. Denk aan problemen die kunnen spelen in een gezin, of in andere groepen personen met een hechte samenstelling.
Natuurlijk kan systeemtherapie ook individueel worden toegepast, door te kijken naar jouw rol in het “systeem” en voor welke problemen dit zorgt (en hoe het anderen problemen oplevert).
Systeemtherapie kan worden toegepast in bijvoorbeeld de onderstaande situaties:
- Relatieproblemen
- Gezinsproblemen
- Psychische problemen
- Huiselijk geweld
- Lichamelijke aandoeningen
Systeemtherapie is krachtig aangezien je even buiten je systeem kunt stappen, om er naar te kijken. We zijn dat in het dagelijks leven niet gewend. Hoe gaan wij eigenlijk met elkaar om? En wat doet dat met ieder individu? Dat kan ongemakkelijk en eng zijn, maar het effect kan tegelijk zeer positief en ingrijpend zijn.
De rol van afwezigen
Mensen die er in jouw leven niet zijn, zijn er in systeemtherapie wel; de afwezigen zijn dan juist aanwezig. Heb jij bijvoorbeeld nooit een vader in je leven gehad? In de systeemtherapie kun je onderzoeken welke invloed dat heeft op jou en jouw systeem. Dat kan in 1-op-1 psychotherapie natuurlijk ook.
Wat is een systeem eigenlijk?
Een systeem is het totaal van jouw leefsituatie en relaties. Je kunt dit voor je zien als een complex web van afhankelijkheden of lijntjes tussen mensen, die zich bevinden in een bepaalde ruimte. Wanneer iemand neerslachtig is, beïnvloedt dat de andere ‘leden’ van het systeem.
Het belangrijkste sociale systeem in jouw leven bestond in eerste instantie uit je gezin van herkomst, en daarna uit het gezin waar je nu leeft. Daarnaast zijn er nog allerlei sub-systemen.
Systeemtherapie geeft ons een volledigere kijk op het functioneren van de mens; de mens wordt niet geïsoleerd en als probleem beschouwd, maar wordt juist gezien als onderdeel van een (eco)systeem.
Belangrijke uitgangspunten van systeemtherapie
Therapievormen ontstaan altijd uit aannames en theorieën over de mens. De systeemtherapie bouwt o.a. op deze principes:
- Psychische klachten moeten we altijd in hun context begrijpen. Een burn-out ontstaat bijvoorbeeld onder invloed van sociale, relationele en culturele factoren. Denk hierbij aan mantelzorg, ongezonde relaties en de druk om succesvol te moeten zijn.
- Het betrekken van naasten bevordert herstel. De klachten van een individu ontstaat in een systeem, dus wanneer we dat systeem inzetten om iemand te helpen herstellen, dan herstelt iemand sneller.
- Het welzijn van het systeem is ook belangrijk. Iemand in het systeem kan ziek zijn. Dit zou een uiting kunnen zijn van een ongezond systeem. Het risico is nu dat, wanneer een iemand in het systeem ziek is, de andere mensen in het systeem ook uit balans raken. Wanneer iedereen klachten gaan ontwikkelen, raakt het gehele systeem uit balans.
- Het systeem is vaak bereid te helpen. Aangezien iedereen die deel uitmaakt van een bepaald systeem wil dat het goed gaat met dat systeem, zie je dat mensen vaak bereid zijn elkaar te helpen. Oude patronen kunnen dit in de weg zitten, maar de intentie is er vaak wel.
Systeemtherapie is complex, maar dit zijn in ieder geval enkele belangrijke basisprincipes.
Maar hoe werkt het dan?
Dan nu het spannende stuk: bij systeemtherapie worden daadwerkelijk de cliënt en naasten uitgenodigd. Dat voelt wellicht wat minder veilig dan 1-op-1 therapie. Tijdens de therapie kijken jullie samen naar onderlinge interactiepatronen. Wie is er dominant, wie is de helper? Is er sprake van open communicatie, of geen communicatie? Wat doet dit met het systeem? Door dit open te bespreken in het bijzijn van een deskundige systeemtherapeut, ontstaat er onderling begrip en vertrouwen.
Samen kijken jullie wat de impact van de klachten is op het gehele systeem. Wat is er nodig om te veranderen? Wat is het doel? Samen komen jullie tot de juiste antwoorden. Een oplossing kan gezocht worden in het anders leren kijken naar het probleem, of anders met elkaar leren omgaan.
Het is overigens niet zo dat belangrijke mensen uit jouw systeem áltijd bij de systeemtherapie aanwezig moeten zijn. 1-op-1 systeemtherapie is ook mogelijk, maar wel wat minder effectief.
Conclusie: de kracht van de groep
Systeemtherapie werkt vanuit de kracht van een groep. Samen kun je meer bereiken. In deze individualistische maatschappij willen we dat nog weleens vergeten. Het kan zijn dat de problemen die jou ervaart in sterke mate samenhangen met de sociale systemen waar je in leeft. Systeemtherapie kan inzicht geven in hoe dat precies zit, en wat je kunt doen om dit te veranderen.
Het grote voordeel hiervan is dat je je minder schuldig gaat voelen over de problemen die je ervaart. Wanneer je je slecht voelt, ligt dat nooit volledig aan jou. Er is altijd sprake van een interactie met je omgeving. Het kan heel fijn voelen wanneer jullie besluiten het probleem samen te dragen. Wanneer iedereen durft te kijken naar zijn rol in het geheel. Als dat je aanspreekt, dan is systeemtherapie iets voor jou.
