Stress door vergelijken met anderen is een vorm van stress die veelvuldig voorkomt, maar tegelijkertijd erg onderschat wordt. We doen het allemaal vaker dan we denken: vergelijken. Bovendien hebben vooral vrouwen last van stress door vergelijken. Die ander is slanker, succesvoller, heeft een fijnere partner en kinderen, een mooier huis, enzovoort. Het is funest voor ons zelfbeeld. Hoewel we meestal het onderspit delven als we vergelijken met anderen, is óók vergelijken waar we zelf beter uit de bus komen dan een ander niet behulpzaam.
Stress door vergelijken met anderen
We krijgen vooral stress door vergelijken met anderen wanneer we daar zelf minder goed door uit de bus komen. Maar ook andersom geldt dat we stress creëren. Als we het namelijk ‘beter’ doen dan een ander, dan moeten we dat ideaal ook hoog houden. Zo creëren we zelfopgelegde stress. Bij vergelijken zijn er dus nooit winnaars, maar alleen maar verliezers!
Waarom we vergelijken
Waarom doen we het dan? Het lijkt een aangeboren neiging te zijn. Als kind leren we ons te verhouden tot de ander. Wat normaal is, wat acceptabel is en wat passend is leren we in de cultuur en maatschappij waarin we leven. Wát dan precies normaal, acceptabel en passend is, is dus aangeleerd. Maar het feit dat we ons aanpassen aan de geldende normen en waarden is aangeboren. Het is namelijk zeer bedreigend om uitgesloten te worden buiten de groep. In vroegere tijden betekende dat vrijwel zeker de dood. Je kon je dus maar het beste conformeren aan de geldende norm. Als het dus gebruikelijk was dat ieder stamlid minstens vijf bedpartners had, dan ging het wringen als jij er ‘maar’ twee had: stress door vergelijken dus.
Stress door vergelijken kán dus kortstondig behulpzaam zijn. In het voorbeeld van die bedpartners kan het diegene aansporen om werk te maken van het vinden van nieuwe bedpartners. Er is een zekere vorm van jaloezie die maakt dat we tot actie overgaan. In veel gevallen heeft het vergelijken echter helemaal geen zin. Je kán namelijk niet in datzelfde huis wonen als die ander. Je kán niet dezelfde kinderen hebben, of dezelfde slanke lijn.
In jezelf kijken tegen stress door vergelijken
En dat hoeft ook helemaal niet. Ieder van ons is uniek en we hebben allemaal onze eigen talenten, kwaliteiten en valkuilen. Stress door vergelijken neemt vaak een chronische vorm aan waar niemand mee geholpen is. In plaats van te kijken buiten onszelf (wat die ander allemaal heeft of doet), mogen we leren ín onszelf te kijken. Wat zijn jouw persoonlijke waarden? Wat vind jij belangrijk in het leven? In plaats van gebukt te gaan onder stress door vergelijken met anderen kun je dankbaarheid oefenen met datgene dat je wél hebt. Schrijf maar eens dagelijks drie dingen op waar je dankbaar voor bent. Al is het maar dat je een dak boven je hoofd hebt.
Eenzijdige vergelijkingen
Nog even over vergelijken en dan zelf op de beste positie staan: vaak schotelen we onszelf een eenzijdig en onrealistisch beeld voor van die ander. Je kunt bijvoorbeeld dankbaar zijn voor het dak boven je hoofd, want ‘er zijn zoveel mensen die geen huis hebben’. Dit is natuurlijk een gegeven, maar dit beeld heeft in de loop der tijd aan betekenis verloren. Net zoals je vroeger misschien als kind is verteld dat je je bord leeg moest eten, want ‘de kinderen in Afrika hebben geen eten.’ Hielp dat zodat jij dacht: ‘nu eet ik mijn hele bord leeg, wat ben ik dankbaar dat mijn ouders eten voor mij kunnen kopen?’ Als je net zo bent als ik niet. En daar ben ik meteen weer aan het vergelijken. Puur om even aan te geven hoe vaak we het (onbewust) doen! Stress door vergelijken sluipt er gemakkelijk in.
Stress door vergelijken verminderen
De eerste stap in het verminderen van stress door vergelijken is het je ervan bewust worden dat je het doet. Vaak doen we het namelijk onbewust en staan we er niet eens bij stil. Maar hoe snel ben je wel niet aan het vergelijken op je werk of in de privésfeer? Of het nu gaat om het altijd goed zittende kapsel van de buurvrouw of de hoeveelheid werk die een collega doet ten opzichte van jou. Word je er dus bewust van dat je bezig bent met vergelijken. Om het makkelijker te maken kun je voor jezelf eens één dag opletten waar je overal aan het vergelijken bent. Schrijf het op en kijk er aan het eind van de dag naar. Is het lijstje langer dan je dacht?
Geen nood: we vergelijken met zijn allen heel wat af. Het wordt makkelijker om dat wat van een ander is (eigendommen, eigenschappen, relaties) bij die ander te laten als we onze wortels van eigenwaarde dieper de grond in laten groeien. Werken aan je eigenwaarde en zelfbeeld – onafhankelijk van je bezittingen, prestaties of competenties – helpt je bij het loslaten van de stress door vergelijken. Als je weet wie jij bent en waar jij voor staat, dan is vergelijken toch helemaal niet nodig?
Bij jezelf blijven
Zoals al eerder gezegd helpt het om dicht bij jezelf te blijven. Je eigen waarden onder de loep te nemen. Vind jij het net zo belangrijk als je buurman om de nieuwste auto voor de deur te hebben staan, of vind jij materieel bezit eigenlijk helemaal niet zo belangrijk? Word jij eigenlijk niet gelukkiger van het expressie geven aan je creatieve vermogens? Ga dat dan doen en volg je hart. Laat je niet wijsmaken door je buurman, collega of de maatschappij dat je iets zou ‘moeten’. Het is slechts een illusie dat bepaalde eigenschappen, bezittingen, vaardigheden of competenties je een gelukkiger mens zouden maken.
En wat dan nog? Die buurvrouw met dat perfecte kapsel is misschien wel helemaal niet zo gelukkig. Iemand die je benijdt om het één, is op een ander gebied mogelijk helemaal niet zo tevreden. Vergelijkingen maken is dus altijd te simplistisch. Werk liever aan je eigen persoonlijke ontwikkeling. Zoek wat jouw leven zin geeft. Zingeving is de beste manier tot een vervullend leven. Die stress door vergelijken valt weg als je je innerlijke kompas durft te vertrouwen en erop durft te gaan koersen. Je kan het!
