Iedereen voelt weleens spijt. Het is een negatieve emotie die je voelt wanneer je weet dat een andere keuze tot een beter resultaat had kunnen leiden. Was je nou maar naar rechts gegaan op de rotonde, had je dat berichtje nou maar niet gestuurd, had je je nou toch maar ziekgemeld. Achteraf praten is makkelijk praten, zeggen we dan, maar de zelfverwijt die bij spijt vrijkomt is alsnog pijnlijk. Je baalt van jezelf en de bewuste keuze die je maakte. Gelukkig trekt spijt vaak snel weg, en andere mensen vinden het veelal prettig om te zien dat je spijt hebt van een bepaalde keuze, zeker wanneer zij daar de dupe van waren.
Hoe zit het met de emotie spijt tijdens een burn-out? Wie in een burn-out terecht komt, wacht een lange periode van herstel. Je kunt zeker in de beginfase van je herstel enorm balen van de keuzes die je gemaakt hebt. Waarom heb ik mijzelf zo verwaarloosd? Waarom liet ik mensen over mijn grenzen gaan? Was werk echt zo belangrijk? Had ik me niet veel eerder ziek kunnen melden? Sta ik nu met lege handen? Deze negatieve emotie zorgt voor meer stress en hindert zo je herstel. In dit stuk leg ik dan ook uit hoe je spijt om kunt buigen (transformeren) naar iets positiefs.
Wat is spijt?
Spijt is een negatieve emotie met de wens dat men anders had gehandeld bij het besef of vermoeden dat een alternatieve handeling een beter resultaat tot gevolg had gehad.
Spijt is geen primaire emotie, zoals angst, blijdschap, boosheid en verdriet. Pas toen je zeven jaar oud was ontwikkelde zich de emotie spijt. Je moet voor spijt namelijk in staat zijn om na te denken over alternatieve scenario’s.
De verschillen met schaamte en teleurstelling
Spijt is een unieke emotie, die wel lijkt op schaamte en teleurstelling. Schaamte is echter voornamelijk gericht op andere mensen: je schaamt je over iets en je bent bang dat anderen slecht over je denken. Spijt en schaamte kunnen samengaan, maar zijn dus verschillend. Spijt is namelijk meer intern gericht, met een focus op jouzelf.
Teleurstelling voel je wanneer je baalt over een bepaalde uitkomst in jouw leven, net als bij spijt. Alleen nu speelde je – voor je gevoel – een grotere rol in die uitkomst. Als jij anders had gehandeld, dan was het anders gelopen. Teleurstelling voel je wanneer je eigenlijk weinig invloed had op de uitkomst, zoals het winnen van de loterij. Wanneer de trekking op 1 januari niet jouw kant op valt, dan voel je teleurstelling; je dacht (of hoopte) dat het dit jaar écht zou gebeuren.
Spijt voelt vervelender in die zin dat er sprake is van zelfverwijt. Je hebt het gevoel dat je iets fout hebt gedaan en je baalt van de resultaten.
Een belangrijke les: spijt neemt snel af
Mensen voelen méér spijt wanneer ze iets gedaan hebben wat niet strookt met de algemeen geaccepteerde normen en waarden. Of wanneer je iets doet wat de gemiddelde persoon ‘onverantwoord’ of ‘naïef’ zou noemen. Misschien volgde jij je hart toen je naar Bali verhuisde, of je baan opzegde om te gaan schrijven. Dan kan het alsnog ‘verkeerd’ uitpakken, en de spijt is in zo’n geval vaak extra groot; je hebt dan het gevoel dat je inderdaad ontzettend naïef bent geweest. Als je iets ‘normaals’ had gedaan, zoals wisselen van baan binnen dezelfde branche, en die baan blijkt tegen te vallen, dan voel je ook spijt. Toch is je spijt (de mate van zelfverwijt) dan meestal wat minder hevig.
Maar nu een belangrijk inzicht: spijt neemt vaak snel af, als we er de ruimte aan geven. Dat geldt voor emotionele pijn in het algemeen. Iets gebeurt, je voelt de bijbehorende emotie, en deze ‘stroomt’ ook weer weg. Spijt blijkt langer aan te houden als het gaat om spijt over wat je allemaal niet doet. Wanneer je kansen laat liggen, ook in het hier en nu, dan kan spijt een emotie worden die je steeds maar blijft voelen. Er ontstaat een leegte in je leven van de dingen die je zou willen (doen), maar die er niet zijn. Je kunt hier je voordeel mee doen door je af te vragen waar jij spijt over voelt. Vind je het jammer dat je niet schrijft of sport, terwijl je dat eigenlijk heel graag zou doen? Dit kan je de juiste weg wijzen.
Spijt tijdens een burn-out
Je las het in de inleiding al: spijt is een normale emotie tijdens burn-out. Je kunt van allerlei keuzes balen: waarom ging je voor succes ten koste van alles? Waarom maakte je het welzijn van anderen belangrijker dan je eigen welzijn? Hoe kon het dat je niet eerder aan de bel trok? Dit achteraf gepraat is logisch, maar niet erg helpend. Het verleden staat nu vast en je hebt alleen nog invloed op je interpretatie daarvan. Wees dus lief voor jezelf en kies voor een positieve (maar realistische) interpretatie: ik heb gedaan wat ik kon, in die specifieke situatie kon ik niet anders. Ik heb ervan geleerd en ga het vanaf nu anders proberen te doen. Juist nu ik het zwaar heb, verdien ik extra veel liefde en zelfzorg.
Je burn-out opent een wereld: je ziet heel scherp wat je allemaal niet gedaan hebt. Die wereld wordt ineens toegankelijk. NU is het moment om stap voor stap die dingen te gaan doen die je eerst niet deed. Dat vraagt wel om geduld, want herstellen van een burn-out kan zwaar zijn. In kleine stapjes kun je steeds meer gaan doen van wat je – in het verleden ook al – echt wil doen. Denk hierbij aan:
- Je grenzen aangeven;
- veel tijd doorbrengen met mensen die je lief zijn;
- vertragen, minder haasten;
- tijd vrijmaken voor spel en plezier;
- uitzoomen en zaken minder serieus nemen;
- een geforceerde focus op succes loslaten en genieten van wat er al is;
- …
Conclusie
Het leven is vluchtig en “later is allang begonnen”. Dit is dus een goed moment om de dingen te gaan doen die je echt wil doen. Laat spijt je kompas zijn om zicht te krijgen op wat dat is. Spijt kan de ‘kijker’ zijn waardoor je naar het heden en je toekomst kijkt. Maar dan positief: nu ga ik het anders doen; want ook jij verdient het om gelukkig te zijn.
