Slaaf van je smartwatch

Dankzij de smartwatch kun je op ieder moment van de dag je aantal stappen, calorieverbruik en hartslag inzien. Dit kan motiverend zijn om je gezondheidsdoelen te halen of sportprestaties te verbeteren. Maar er zit ook een keerzijde aan het gebruik van deze vernuftige apps. Verslaving en afhankelijkheid liggen op de loer en kunnen leiden tot obsessief gedrag en stress. En hoe accuraat zijn de metingen eigenlijk? Lees verder, voordat de smartwatch jou de baas wordt in plaats van andersom. 

Echt gebeurd: een jonge man komt te laat op zijn sollicitatiegesprek omdat hij de trap nam naar de achtste verdieping, in plaats van de lift. Hij had zijn streefdoel voor traplopen nog niet gehaald. Oververhit moest hij zich eerst nog in de toiletten fatsoeneren, voordat hij zich toonbaar bij de receptie kon melden. Aan doorzettingsvermogen en motivatie had deze kandidaat geen gebrek, en hij was gelukkig zo slim om zich hiermee te verkopen aan zijn nieuwe werkgever.

De 10.000 stappen hype 

Het begon allemaal met de stappenteller. Ineens was daar, rond 2015, de noodzaak om elke dag 10.000 stappen te zetten. Doordat vrijwel iedereen een smartphone met ingebouwde stappenteller op zak had, drong deze hype door alle lagen van de samenleving. Zo kon het dat de populaire app Ommetje in 2022 en 2023 tot app van het jaar verkozen werd. 

Inmiddels heeft de smartwatch de telefoon op dit vlak verdrongen. Doordat het op de huid gedragen wordt, meet dit apparaat zoveel meer. En we zijn er gek op. Maar liefst 40% van alle Nederlanders bezat in 2023 een smartwatch om hun activiteiten bij te houden. Grote favoriet is de stappenteller, gevolgd door het monitoren van de hartslag en calorieverbruik. Daarnaast meten mensen hun sportieve prestaties, zoals snelheid en afstand. Het monitoren van slaap complementeert de top vijf. In totaal komt dat neer op 1,9 miljoen Nederlanders die op deze manier hun gezondheid meten. 

Meten is weten 

Weten dat we iets meten levert een fijn gevoel op, namelijk controle. En als we onze doelen halen krijgen we direct de bevestiging dat we het goed doen. In positieve zin kan dit ons motiveren om meer te bewegen, vaker de trap te nemen, eerder naar bed te gaan. Het helpt ons een nieuwe levensstijl te ontwikkelen die onze gezondheid ten goede komt. Maar wanneer je aanleg hebt tot perfectionisme, competitiviteit en fanatisme kan het doorslaan in obsessie en afhankelijkheid, waarbij je af kunt drijven van je eigen lichaamssignalen.

Het Tamagotchi-effect

Ken je dat digitale eitje uit de jaren negentig die je de hele dag door moest voeden om in leven te houden? Wanneer wij, net als de jongeman bij zijn sollicitatie, ons gedrag zo gaan aanpassen om de data van onze smartwatch te beïnvloeden, kun je spreken van afhankelijkheid. Door ons volledig uit te leveren aan onze smartwatches worden wij net zo behoeftig als een Tamagotchi. We kunnen het contact met ons lichaam verliezen, wanneer we eerder vertrouwen op de metingen van onze stress of slaap in plaats van voelen hoe het echt met ons gaat. En dan gaan we er voor het gemak vanuit dat de data die we aflezen betrouwbaar is. Zeker bij stress en burn-out is het oppassen om teveel waarde te hechten aan wat je smartwatch tegen je zegt.

 

Stress van de stressmeter

Wanneer je overspannen bent of in een burn-out zit, kan de stress-score op je smartwatch  houvast geven. Een melding dat je stressniveau verhoogd is, herinnert je eraan om even een ontspanningsoefening te doen. Maar wat blijkt? Smartwatches zijn helemaal niet zo goed in het meten van stress. De meetapparatuur in smartwatches maakt bijvoorbeeld geen onderscheid tussen positieve opwinding (het kijken naar een spannende film) of stress (ruzie met je partner). In beide gevallen gaat je hartslag omhoog en die variatie in je hartritme is waar de stressmeting van je smartwatch zich op baseert. Voor je het weet lig je bezorgd op je yogamat terwijl je veel liever die achtervolgingsscène had afgekeken.

Afhankelijkheid herkennen

Hoewel de smartwatch je waardevolle inzichten kan bieden, is er een dunne scheidslijn tussen nuttig gebruik en afhankelijkheid. Hier zijn enkele tekenen dat je mogelijk teveel vertrouwt op je apparaat:

• Obsessief bijhouden: Voortdurend je smartwatch controleren op updates en je angstig of gestrest voelen wanneer het niet aan je verwachtingen voldoet.
• Intuïtie negeren: Alleen vertrouwen op de gegevens van je smartwatch en de signalen van je lichaam negeren kan problematisch zijn. Je intuïtie en gevoelens moeten nog steeds een cruciale rol spelen bij het beoordelen van je welzijn.
• Plezier wordt plicht: Je sport niet meer omdat je het leuk vindt, maar omdat je moet. Hierdoor kun je minder genieten.
• Vervanging van professioneel advies: Een smartwatch moet advies van medische professionals aanvullen, niet vervangen. 
• Negatieve invloed op de geestelijke gezondheid: Voortdurende zorgen over je data kunnen leiden tot angst en stress.

Daarnaast kleven er ook nog andere zorgen aan het gebruik van een smartwatch, zoals de bescherming van je privacy wanneer je gevoelige gezondheidsgegevens met fabrikanten en apps van derden deelt. Ook kunnen de kosten aan het gebruik van een smartwatch oplopen, denk aan abonnementsdiensten van apps en het vervangen van batterijen en polsbandjes.

Slimmer met je smartwatch

Moet je dan je smartwatch maar aan de wilgen hangen? Helemaal niet. Zie het als speelgoed, een leuke manier om bewust met je lichaam en gezondheid bezig te zijn. Deze tips helpen om een gezonde relatie met je lichaam én smartwatch te houden:

• Stel limieten in: Definieer specifieke tijden gedurende de dag waarop je loskoppelt van je smartwatch en ononderbroken downtime prioriteit geeft.
• Beheer meldingen: Pas je meldingsinstellingen aan om niet-dringende meldingen te filteren en de frequentie van onderbrekingen te verminderen.
• Beoefen mindfulness: Integreer mindfulnesstechnieken zoals meditatie en diepe ademhaling om bewustzijn te cultiveren en je stressniveau te verminderen. 
• Pauzeer regelmatig: Neem regelmatig pauzes gedurende je dag om uit te rusten en op te laden, zonder je smartwatch en telefoon in de buurt.
• Doe offline activiteiten: Besteed tijd aan activiteiten die geen schermen bevatten, zoals tuinieren, lezen of hobby’s uitoefenen. 
• Zoek ondersteuning: Zoek contact met vrienden, familie of een professionele hulpverlener als je symptomen van burn-out of overmatige afhankelijkheid van technologie ervaart.