De meeste mensen zijn bekend met de Schijf van Vijf’ en waar die ongeveer voor staat. Maar weet je ook wat de vijf schijven of vakken precies zijn, en waarom ze belangrijk zijn? Weet je welke hoeveelheden je tot je zou moeten nemen per schijf? De Schijf van Vijf geeft je een goede basiskennis van gezonde voeding. Wanneer je je avondeten uit gaat kiezen, dan kun je met de Schijf van Vijf in je achterhoofd gezonde keuzes maken. Het Voedingscentrum heeft overigens veel tips gegeven naast de Schijf van Vijf, wat een versimpelde weergave is van hun adviezen. Daarover hieronder meer.
In dit stuk lees je wat de Schijf van Vijf precies is, en hoe je deze ‘toe kunt passen’. Dat begint bij het wat meer laten staan van producten die buiten de Schijf van Vijf vallen. En natuurlijk is het goed om meer van de aanbevolen voedingsmiddelen te eten. Tot slot kijken we naar de relatie tussen voeding en stress. Want wie veel stress ervaart, gaat vaak ongezonder eten. En wie ongezond eet is vaak vatbaarder voor stress.
Wat is de Schijf van Vijf?
De Schijf van Vijf is de visuele voorstelling van de richtlijnen voor een gezond eetpatroon die sinds 1953 in Nederland wordt gebruikt in de voorlichting over goede en gezonde voeding, gericht op het grote publiek. Nu denk je misschien: past iets dat uit de jaren 50 stamt nog wel in de huidige tijd? Door de jaren heen zijn er verbeteringen aangebracht in de Schijf van Vijf, maar de vorm blijft behouden, ook omdat die zo aanspreekt. Maar ook omdat deze begrijpelijk en concreet toepasbaar is. De Schijf van Vijf is echt niet “heilig” maar vormt vooral houvast en een goed uitgangspunt om gezond en gevarieerd te eten. Om gezond te eten heb je kennis nodig. Het begrijpelijk maken van die kennis is daarbij belangrijk. Dit is een van de belangrijkste taken van de Schijf van Vijf.
Wat staat er in de nieuwe Schijf van Vijf?
In maart 2016 lanceerde het Voedingscentrum een nieuwe Schijf van Vijf. In de schijven staan nu alleen producten die de meeste gezondheidswinst opleveren. Producten die niet per se héél ongezond zijn, zijn alsnog verwijderd uit de vakken.
Wanneer je volgens de Schijf van Vijf eet, dan eet je voornamelijk gezonde producten. Je krijgt alle voedingsstoffen binnen die je nodig hebt om gezond te zijn. Zo verlaag je de kans op hart- en vaatziekten en kanker. Als het meezit, zul je langer leven.
Dit zijn de vijf vakken van de Schijf van Vijf:
- Groente en fruit
- Smeer- en bereidingsvetten
- Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel
- Brood, graanproducten en aardappelen
- Dranken
Het tweede vak is natuurlijk qua aantal producten het kleinst (smeer- en bereidingsvetten). Daarna het derde vak (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel) en het vijfde vak (dranken). De vakken 1 (groente en fruit) en 4 (brood, graanproducten en aardappelen) zijn wat groter. Wanneer je aandacht hebt voor alle vijf vakken, dan ben je goed bezig. Maar hoe doe je dat precies?
De Schijf van Vijf toepassen om gezondere keuzes te maken
De Schijf van Vijf is onder andere ingezet als aansprekende vorm van communicatie. Naast de schijf geeft het voedingscentrum veel praktische adviezen. Zo adviseren ze ons om weinig bewerkt voedsel te eten (zoals bewerkt vlees). Het ideale menu bestaat momenteel uit een afwisseling van vlees, vis, peulvruchten, noten en ei. Drink daarnaast 3 koppen groene of zwarte thee, water en koffie.
Nog enkele specifieke tips die voortkomen uit de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum:
- Eet kleine porties;
- eet minder suiker, zout en verzadigd vet;
- drink in plaats van suikerhoudende dranken juist thee, filterkoffie en water;
- eet meer plantaardig en minder dierlijk;
- bereid 250 gram groente per dag (voorheen was het advies 200 gram groente per dag);
- eet wekelijks een portie peulvruchten (bruine bonen, kapucijners, kikkererwten, kidneybonen, witte bonen en linzen met minder dan 0,5 gram zout per 100 gram);
- ga voor dagelijks een handje noten en kies dan voor ongezouten noten;
- kies voor veel groente en fruit;
- kies voor volkorenproducten (volkorenbrood, volkoren pasta en zilvervliesrijst);
- zachte en vloeibare vetten (zoals olie) zijn gezonder dan verzadigde harde vetten.
Er zijn voedingsexperts die iets andere adviezen geven. Zij beweren bijvoorbeeld dat verzadigd vet wel goed voor je is (roomboter en kokosolie), of ze stellen dat je geen brood moet eten. Toch mag je er vanuit gaan dat de adviezen van het voedingscentrum in grote lijnen correct zijn voor iedereen die geen speciaal dieet nodig heeft.
Een aantal tips per schijf
Laten we nu eens specifieker naar elke schijf kijken. Per schijf geef ik een of meerdere tips voor wat je beter wel en niet kunt eten.
- Groente en fruit: eet vooral verse of voorgesneden groente en eet minder soepgroente of groente met toegevoegd suiker. Eet vooral vers fruit en vermijd vruchtensap. Je kunt meer groente eten door standaard groente op je brood te gaan eten (dat is even wennen in het begin).
- Smeer- en bereidingsvetten: kies voor olijfolie en zachte margarine of halvarine. Hard bak- en braadvet is minder gezond.
- Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel: kant-en-klare vegetarische burgers, stukjes of balletjes met niet te veel zout (minder dan 1,1 gram per 100 gram) zijn een prima keuze. Vermijd bewerkt vlees (bijvoorbeeld gemarineerd vlees).
- Brood, graanproducten en aardappelen: volkorenproducten zijn goed voor je en producten van witmeel zijn dat in principe niet (zoals een croissantje of witbrood).
- Dranken: drink voornamelijk groene en zwarte thee en water en koffie (2-3 kopjes). Kruidenthee mag, maar met mate, want een thee als zoethout kan de bloeddruk verhogen. Vermijd alcohol, light-frisdank en sportdranken. Onze coaches zijn gespecialiseerd in het coachen van mensen met stress en burn-out, depressie en angst- en/of paniekaanvallen. Wij zorgen dat je snel de juiste hulp krijgt.
€159.00Online cursusStap voor stap stressvrij, bewezen effectief, op basis van het Liberi Fasenplan.
De Schijf van Vijf en stressklachten
Wie last heeft van chronische stress zal dat na verloop van tijd merken aan zijn of haar lichaam. Je kunt veel of juist weinig gaan eten. Wanneer je lichaam overactief en gestrest is, dan wordt het een suikerverbrander. Je hebt snelle energie nodig om te blijven presteren. Na een korte piek van energie, bijvoorbeeld na het eten van een chocoladereep, krijg je al gauw weer honger. Zo kun je aankomen door stress.
Weinig eten hangt samen met geen eetlust hebben. Je kunt dus ook afvallen door stress. In beide gevallen krijg je te weinig voedingsmiddelen binnen uit de vijf vakken van de Schijf van Vijf. Het is van belang dat je je stress gaat verlagen en weer gezonder gaat eten. Een burn-out coach kan je hierbij helpen.
De mentale variant
Het is onze missie om Nederland te ontstressen. Graag geef ik dan ook kort een breder beeld van gezondheid. In de mentale schijf van vijf staan vijf schijven om je mentale gezondheid te verbeteren en stress te verlagen:
- Beweeg voldoende;
- plan voldoende rust in;
- praat over je problemen;
- investeer in sociale contacten;
- wees matig met telefoongebruik (verslavend).
Deze tips helpen je om een opwaartse spiraal te vinden naar een goede gezondheid.
De Schijf van Vijf voor mensen met allergieën of diëten
De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum is voor bijna iedereen een goede leidraad om gezond te eten. Ik zeg bewust voor bijna iedereen. Want hoewel de geadviseerde voeding ontegenzeglijk goed voor je is en past in een gezond dieet, is het altijd zaak om goed op te blijven letten en na te gaan wat voor jou werkt.
Misschien past jouw huidige voedingspatroon al heel goed in de Schijf van Vijf, maar wellicht moet je wat grotere aanpassingen maken. Kijk goed wat dit met jou doet. De voordelen van dit voedingsadvies zijn natuurlijk vooral op de langere termijn merkbaar (als is het goed mogelijk dat je ook op de korte termijn al voordelen ontdekt zoals een betere stoelgang en meer energie). Het kan echter ook zo zijn dat je op korte termijn nadelige effecten ontdekt. Zo kun je er bijvoorbeeld achterkomen dat je een allergie hebt voor bepaalde peulvruchten. Ga dan ook niet geforceerd door met het toepassen van de adviezen van de Schijf van Vijf wanneer je voelt dat er iets niet goed is. Neem dan contact op met een diëtist of voedingsconsulent.
Conclusie
De Schijf van Vijf geeft een mooi overzicht van gezond eten en drinken. Wanneer je de aanvullende tips van het Voedingscentrum toepast, dan zorg je goed voor jezelf. En dan mag je best af en toe uit de band springen met een glaasje whisky of een lekkere pizza. Zo’n cadeautje smaakt dan éxtra lekker.
