Psychomotorische therapie (ook bekend als PMT) is een bekende vaktherapie, die inmiddels erkend is binnen de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Bij psychomotorische therapie wordt het lichaam ingezet om inzichten en ervaringen op te doen die helpend zijn en die je overtuigingen in positieve zin kunnen veranderen. Want mensen zijn niet slechts denkende wezens. We hebben een lichaam en ons innerlijk leven vindt op allerlei manieren zijn weg in en door ons lichaam. Hierbij kun je denken aan lichaamstaal, fysieke spanningen en je lichaamsbeleving. Via je lichaam kun je je gedachtes beïnvloeden. Hoe dat precies werkt, en voor wie PMT geschikt is, lees je hieronder.
Inhoudsopgave van dit artikel over psychomotorische therapie
- Wat is psychomotorische therapie?
- Psychomotorische therapie is GGZ erkend
- Voor wie is psychomotorische therapie geschikt?
- Is PMT hetzelfde als bewegingstherapie?
- Psychomotorische therapie is nog geen “evidence based” therapie
- Voorbeelden van oefeningen die bij psychomotorische therapie worden toegepast
- Mijn ervaringen met PMT
- De toepassing van psychomotorische therapie bij stress en burnout
- Conclusie
Wat is psychomotorische therapie?
Psychomotorische therapie (PMT) is een behandelvorm voor mensen met psychosociale of psychische problematiek. Hierbij wordt op methodische wijze gebruikgemaakt van oefeningen gericht op lichaamsbeleving en het handelen in bewegingssituaties. Dat klinkt op deze manier erg wetenschappelijk. In deze blog over psychomotorische therapie zal ik PMT tastbaarder maken.
Het doel van de therapie is uiteraard het wegnemen of verminderen van de problematiek. De therapeut gaat met de cliënt ervaringsgericht te werk, door bewegingsvormen en lichaamsgerichte interventies aan te bieden. Dat gebeurt vaak in een gymzaal.
Psychomotorische therapie is GGZ erkend
Sinds 1995 erkent de Nederlandse overheid psychomotorische therapie als beroep in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Als psychomotorisch therapeut kun je lid worden van De Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Therapie (NVPMT), die de belangen van haar leden behartigt.
Voor wie is psychomotorische therapie geschikt?
De psychomotorische therapie kent een aantal voordelen. De ingang tot verandering is het lijf, en niet de gedachtes. Mensen die ‘vastzitten’ in hun gedachtes kunnen baat hebben bij PMT. Dat kan bijvoorbeeld gelden voor hoogbegaafde mensen. Ook zijn er mensen met een grote affiniteit voor bewegen. PMT kan voor hen een veilige ingang zijn om met zichzelf aan de slag te gaan.
Enkele voorbeelden van problemen die geschikt zijn voor PMT therapie, oftewel waar de psychomotorische therapie een gunstig effect zou kunnen hebben:
- Je overbelast of moe voelen;
- last van nek- en schouderklachten;
- moeite hebben om jezelf uiten;
- weinig concentratie;
- snel boos worden;
- je grenzen niet aan durven geven.
Tijdens de psychomotorische therapie kun je met deze zaken gaan oefenen. Eerst worden ze zichtbaar gemaakt, en daarna kun je aan de slag met je ervaring door andere bewegingen uit te proberen.
PMT voor kinderen
Kinderen kunnen uiteraard ook baat hebben bij psychomotorische therapie. Want een 1-op-1 gesprek met een psycholoog kan voor een kind nogal ongemakkelijk of onwennig zijn. Tijdens PMT therapie mag een kind spelen en zich uiten. Dat kan bij een psycholoog uiteraard ook, maar tijdens de psychomotorische therapie neemt het een centralere positie in.
Is PMT hetzelfde als bewegingstherapie?
Ja, psychomotorische therapie is bewegingstherapie. Het is alleen niet hetzelfde. Bewegingstherapie is namelijk een overkoepelende term waaronder veel verschillende vormen (dus ook PMT) vallen.
Psychomotorische therapie is nog geen “evidence based” therapie
Is de psychomotorische therapie evidence based? In de GGZ is er de roep om evidence based behandelen, oftewel interventies toepassen die daadwerkelijk bewezen zijn. Binnen de psychomotorische therapie zijn er diverse kleinschalige onderzoeken uitgevoerd. De therapie put uit bewezen inzichten uit de filosofie, bewegingswetenschappen, gezondheidspsychologie, geneeskunde en sociale psychologie, maar dat maakt de therapie nog niet evidence based.
We mogen ons ook best afvragen of dat het doel moet zijn. Moet een therapie werkelijk meetbaar effectief zijn? Is dat altijd mogelijk, of durven we ook te erkennen dat niet alles meetbaar is? Het zijn vooral de therapieën die systematisch te werk gaan die gemakkelijk te ‘bewijzen’ zijn. Een goed voorbeeld is de cognitieve gedragstherapie. Mijns inziens wil dat dan niet meteen zeggen dat meer cliëntgerichte (vrijere) therapieën niet effectief zouden zijn.
Bepaalde subtherapieën zijn dit wel
Een specifieke psychomotorische interventie die goed onderzocht is, is running therapie tegen depressie. Deze interventie is inmiddels evidence based bevonden. Dat heeft wederom iets te maken met het systematische karakter: het is niet ingewikkeld om een heel duidelijk plan aan te bieden en die te volgen. Het is mooi dat de kracht van hardlopen (in een steunende groep) op deze manier is aangetoond.
Voorbeelden van oefeningen die bij psychomotorische therapie worden toegepast
Er zijn veel PMT oefeningen ontwikkeld. Een bekend voorbeeld is de cliënt vragen om zich achterover te laten vallen, waar hij of zij door de therapeut zal worden opgevangen. De psychomotorisch therapeut observeert hoe de cliënt zich gedraagt voor, tijdens en na de oefening. Zo laten sommige cliënten zich niet écht vallen; ze brengen eerst hun billen naar achteren en gaan als het ware heel voorzichtig zitten. Wat wil dat zeggen? Vindt deze persoon het moeilijk om de controle uit handen te geven? Op basis van fysieke sensaties kan de cliënt hierop reflecteren. Vervolgens kunnen therapeut en cliënt de oefening herhalen, en oefenen met ander gedrag. De therapeut probeert zo objectief mogelijk te delen wat hij ziet.
Hoe oefeningen tot inzicht kunnen leiden
Het bijzondere van psychomotorische therapie is dat je vrij snel kunt zien wie iemand werkelijk is. Je lichaam en je gedrag liegen niet. Ogenschijnlijk simpele oefeningen zoals basketballen, badmintonnen, dansen en voetballen kunnen al tot inzichten leiden. Hoe fanatiek is iemand? Wat gebeurt er wanneer het niet lukt?
Mijn ervaring met PMT
Zelf volgde ik aan de Vrije Universiteit Amsterdam de minor psychomotorische therapie. Ik weet nog goed dat ik tijdens het praktijkdeel voor de groep werd geroepen. De docent ging mij in rondjes draaien terwijl ik mijn ogen dicht had. Wat plotseling opviel, was dat ik al begon met draaien voordat de docent mijn schouders aanraakte. Dit deelde ze lachend met mij. Dat gaf mij het belangrijke inzicht dat ik graag zelf de controle behoud en daardoor vaak meer doe dan nodig is. Jaren later kan ik deze ervaring nog steeds terughalen. Dat is de kracht van PMT therapie.
De toepassing van psychomotorische therapie bij stress en burn-out
Een belangrijke tak binnen de psychomotorische therapie is het werken aan lichaamsbeleving en het doen van ontspanningsoefeningen. Hier wordt onder andere mindfulness toegepast. Ook kunnen judo, boksen en schermen ingezet worden om spanning los te laten. Uit onderzoek blijkt wel dat iets als boksen waarschijnlijk niet de beste manier is om van je woede af te komen. Het kan werken als olie op het vuur.
Psychomotorische therapie is geschikt bij burn-out, omdat het voor je herstel belangrijk is om te leren luisteren naar je lichaam. Je lichaam geeft namelijk in real time aan hoe je je werkelijk voelt en waar je grens ligt. Tijdens de PMT therapie kun je onderzoeken wat je nodig hebt om de spanning te verlagen. De therapeut kan je bijvoorbeeld vragen op een balansbal te gaan staan, en vervolgens allerlei balletjes naar je toe gooien die je moet vangen. Misschien ben jij perfectionistisch en loopt de spanning ongemerkt erg op. Voelde je de spanningssignalen, of voelde je pas achteraf dat je aan het streven was? Kan het ook anders? Kun je vertragen of relativeren?
Conclusie
Psychomotorische therapie is een ervaringsgerichte therapievorm. De therapeut zorgt voor leersituaties waarin jij kunt oefenen met nieuw gedrag. Ben je enthousiast? Onze burn-out coach Tom Kienhuis is psychomotorisch therapeut. Hij gaat graag een keer met je wandelen in het bos, waar je voor jou relevante oefeningen kunt ervaren. Onze coaches werken overigens allemaal ervaringsgericht.
