We krijgen de hele dag door prikkels te verwerken. Wanneer je een gebalanceerd leven hebt, goed in je vel zit en je voldoende slaapt krijgt, gaat die prikkelverwerking over het algemeen vanzelf. Daartegenover staan een aantal stoornissen die de verwerking van alle invloeden van de dag kunnen verstoren. Denk hierbij aan ADHD, ADD, autisme of een prikkelverwerkingsstoornis. Maar niet alleen aangeboren stoornissen hebben veel invloed op de prikkelverwerking, ook het hebben van chronische stress of een burn-out zorgt ervoor dat je aanzienlijk meer moeite hebt alle indrukken van de dag een plek te geven. Wil je weten hoe dit werkt? Je leest het in de blog.
Wat zijn prikkels en wat is prikkelverwerking?
Prikkelverwerking wordt ook wel sensorische integratie genoemd. Feitelijk is prikkelverwerking het verwerken van alle informatie die wij binnenkrijgen via onze zintuigen. Er wordt veelal gedacht dat het voornamelijk gaat over geluiden en beeld, maar ook smaak, tast en je evenwichtsorgaan zijn onderdeel van je sensorische prikkels. Prikkels kunnen van buiten komen maar ook van binnen. Hoofdpijn, buikpijn of spierpijn zijn namelijk ook prikkels die je hebt te verwerken. Indien jij de hele dag hoofdpijn hebt, en je daarnaast ook nog moet werken, krijg je veel minder werk verzet dan als je geen hoofdpijn hebt. Afleidende gedachten behoren ook bij interne sensorische prikkels. Dit noemen we niet-relevante prikkels.
Als we externe prikkels bespreken wordt er al snel gedacht aan het extreme: Drukke omgevingen of veel geluid bij een concert. Maar ook onrust in een klaslokaal, gefluister, bouwgeluiden op afstand zijn onderdeel van externe prikkels die het de prikkelverwerking extra lastig kunnen maken. Vooral wanneer je al moeite hebt met het verwerken van verschillende impulsen.
Prikkelverwerkingsstoornis
Een dag minder energie hebben of veel te moeten doen heeft al aardig wat invloed op je prikkelverwerking. Wanneer je leeft met een prikkelverwerkingsstoornis is die iets wat continu aanwezig is. Een prikkelverwerkingsstoornis heet ook wel een sensorisch informatieverwerkingsprobleem. De prikkels die je krijgt komen met deze stoornis nogal rommelig binnen en het kost daardoor veel energie om deze informatie op de juiste manier te verwerken. Het is belangrijk om te weten dat het met deze stoornis niet alleen om overprikkeling gaat. Voor sommigen is onderprikkeling de reden van de stoornis.
In een enkele geval kun je een prikkelverwerkingsstoornis ontwikkelen door een niet aangeboren hersenletsel. Dit kan een trauma(harde klap op het hoofd door een val of ongeluk) zijn of een hersenbloeding.
Symptomen in de jeugd: overprikkeling
Veelal is een prikkelverwerkingsstoornis een aangeboren aandoening en zijn de symptomen hiervan al merkbaar in de jeugd. In de vroege jeugd merk je vooral dat het kind het niet fijn vindt teveel te bewegen. Dit komt door het overactieve evenwichtsorgaan. Deze geeft te snel een signaal dat er gevaar is terwijl dit niet de situatie is. Baby’s en kleine kinderen kunnen echter niet aangeven wat er aan de hand is, dat weten zij zelf namelijk ook niet, waardoor het kind als angstig of terughoudend wordt gezien.
Ook aanraken of knuffelen is vaak al teveel voor deze kinderen. Ze zijn daarbij extra gevoelig voor bepaalde stoffen of labeltjes in de kleding die ze dragen. Alsmede het eten wat ze krijgen. Dit heeft niet te maken met of ze het lusten maar hoe de structuur aanvoelt in hun handen en mond. Ze zullen sneller kiezen voor voeding waar ze zo min mogelijk energie hoeven te verspillen aan de prikkelverwerking.
Symptomen: onderprikkeling
Naast overprikkeling bestaat er ook onderprikkeling. De prikkelverwerking staat hier niet in een overdrive maar is juist onderontwikkeld. Waar een snel overprikkeld kind niet van teveel beweging of aanraking houdt, kan het voor een onderprikkeld kind niet gek genoeg. Het waarschuwingssysteem die je waarschuwt voor hoogtes, snelheid of te heet badwater, is niet goed ‘afgesteld’. Het gevaar hierin is dat pijnprikkels veelal ook niet goed, of te laat, doorkomen. Een onderprikkeld kind moet vaker geremd worden dan z’n tegenhanger die te maken heeft met overprikkeling. Omdat de informatie die zij binnenkrijgen vertraagd wordt, lopen zij sneller ergens tegenaan of vallen ze ergens vanaf. Dit heeft niks te maken met het zicht wat niet goed is maar het signaal dat te laat binnenkomt dat zij gaan vallen of zich stoten.
Prikkelverwerking en autisme
Je zou denken dat de prikkelverwerking van ADHD, ADD en autisme dicht bij elkaar liggen maar dit zijn 3 totaal verschillende aandoeningen. Autisme heeft een volledig andere uitwerking hebben als we spreken over het opnemen van impulsen. Kinderen met autisme kunnen zich goed vinden in bovenstaande informatie: onder- en overprikkeling. Hoewel overprikkeling sneller wordt opgemerkt mag onderprikkeling niet onderschat worden. Vooral in de situatie van overprikkeling kan een kind met autisme heftig reageren. Indien er niet goed wordt gereageerd op deze reacties voelt het kind zich onbegrepen.
Prikkelverwerking en ADHD/ADD
Wanneer je leeft met ADHD of ADD, heb je te maken met een andere prikkelverwerking dan mensen die niet leven met een dergelijke stoornis. Dit heeft te maken met een tekort van de neurotransmitters dopamine en noradrenaline. Normaliter weet je impulsen te filteren. Bijvoorbeeld: Een auto die voorbij rijdt is niet iets waarmee je iets hoeft te doen als je binnen in je huis zit. Met een aandachtstoornis is die voorbijrijdende auto een onderdeel van het moment en dus een extra prikkel die onnodig binnenkomt. Je brein is ervan overtuigd dat het wat moet doen met alle prikkels die op een dag voorbij komen. Hierdoor ben je sneller oververmoeid en ben je ook gevoeliger voor stressstoornissen zoals een burn-out.
Wanneer je in een burn-out zit
Als je al langere tijd te maken hebt met stress of spanningen raak je erg gemakkelijk overprikkeld. Over het algemeen is een burn-out het gevolg van langere periode teveel stressprikkels krijgen. Omdat je spreekwoordelijke emmer overloopt raakt je prikkelverwerking ook verstoort. Dit is ook één van de redenen waarom het herstel van een burn-out lang duurt. Er is weinig ruimte om extra prikkels te ontvangen en verwerken. Waar je normaal naar de supermarkt ging zonder moeite, klinkt dit nu als een dagtaak. Je bent dusdanig overbelast dat alle informatie die je tot je krijgt geen ruimte heeft goed te verwerken. Hierdoor kan zelfs licht al teveel voor je zijn. Je zult alle tijd moeten nemen om je verstoorde prikkelverwerking weer in balans te krijgen.
Tips voor betere verwerking
Wanneer je merkt dat je prikkelverwerking al een tijdje is verstoord door je burn-out, of je bent bekend met ADHD, ADD of autisme dan zijn alle tips welkom.
- Oordopjes die geluiden reduceren. Dit kan helpen overprikkeling tegen te gaan en zorgt ervoor dat de prikkels die er zijn niet zo hard meer binnenkomen.
- Een verzwaringsdeken of knuffel. Die laatste is vooral fijn voor kinderen met een prikkelverwerkingsstoornis (zoals bij autisme). Als volwassene kan een verzwaringsdeken helpen te ontprikkelen.
- In het geval van een burn-out is het van belang je burn-out te behandelen. Dit gaat door middel van een professionele coach. Start bijvoorbeeld met wandelcoaching.
In veel gevallen is het vooral het leren omgaan met hoe jij prikkels verwerkt en daar je leven op inrichten. Ook hiervoor kun je terecht bij Liberi. Neem gerust contact met ons op en kijk wat wij voor jou kunnen betekenen.
