Orthorexia nervosa: ongezonde focus op gezonde voeding

Je bent ongetwijfeld bekend met de twee eetstoornissen die de meeste aandacht krijgen. Orthorexia (voluit orthorexia nervosa) is lang niet zo bekend als anorexia of boulimia. Orthorexia is wel een steeds groter probleem aan het worden in onze hedendaagse maatschappij. Gezonde voeding krijgt steeds meer aandacht. Dat is goed, maar wat nu als aandacht voor gezonde voeding doorslaat in een obsessie? Wanneer je doorslaat met gezond eten, kun je orthorexia ontwikkelen.  Dit is een niet officieel erkende eetstoornis waarbij de focus volledig ligt op gezond eten. Alleen de aller gezondste voeding mag gegeten worden. Hoewel dit vaak begint met goede intenties, kan dit uiteindelijk ontwikkelen tot een eetstoornis. Je bent continu gefixeerd op gezond eten, weegt af wat je wel en niet mag hebben en bent in je hoofd de hele dag door met eten bezig. Dit kost veel energie en geeft stress. Ondanks dat deze aandoening (nog) niet officieel erkend is, vinden wij het belangrijk kom hier aandacht aan te besteden. Hier lees je wat het is en wat je kunt doen om te genezen/herstellen.

Inhoudsopgave:

• Wat is orthorexia nervosa?
• Hoe ontstaat deze eetstoornis?
• Wat zijn de symptomen en kenmerken van orthorexia nervosa?
• Kun je orthorexia behandelen?
  • (Nog) geen DSM-5 erkenning maakt behandelen lastiger
• Vergroot stress de kans op ontwikkeling van deze stoornis?

Wat is orthorexia nervosa?

Orthorexia is een term die wordt gebruikt om een ongezonde obsessie met gezond eten te beschrijven. Hoewel het streven naar een gezond dieet op zichzelf positief is, kan orthorexia leiden tot een extreme focus op voedselkwaliteit en -zuiverheid, waardoor het moeilijk wordt om een evenwichtige voeding te behouden en normale sociale interacties te hebben.

Orthorexia nervosa is niet officieel erkend als een aparte eetstoornis in diagnostische handboeken zoals de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Het wordt echter vaak besproken in de context van eetstoornissen omdat het kan leiden tot ernstige fysieke en mentale gezondheidsproblemen.

Mensen met orthorexia kunnen zich extreem beperken in hun voedselkeuzes, wat kan leiden tot voedingstekorten en gezondheidsproblemen. Ze kunnen ook geobsedeerd raken door het plannen, kopen en bereiden van maaltijden, wat een negatieve invloed kan hebben op hun relaties en dagelijks functioneren. In ernstige gevallen kan orthorexia leiden tot sociaal isolement, angst en depressie.

Hoe ontstaat deze eetstoornis?

Deze eetstoornis begint vaak onschuldig: je wilt afvallen of gezonder leven en besluit gezonder te gaan eten en misschien ook meer te gaan bewegen. Je gaat de ingrediëntenlijst van producten beter lezen, stopt met het eten van suiker en mogelijk ga je vetten vermijden. Zoetjes aan zijn er steeds meer producten die je uit de weg gaat omdat deze niet goed zouden zijn. Verse groenten en fruit mogen uiteraard gegeten worden, maar de voorkeur zal gaan naar biologische producten die onbespoten zijn.

Gaandeweg wordt er steeds meer bestempeld als ‘slecht’ en wordt er steeds beter gekeken naar wat ‘goed’ voedsel is. De kwaliteit van gezonde voeding is het allerbelangrijkste. Hoe veel er wordt gegeten is dan weer minder belangrijk. Uiteindelijk ben je de hele dag door bezig met voeding. Er wordt dan dus gesproken van orthorexia nervosa.

Het begint met gezonder willen leven, maar uiteindelijk ben je de hele dag door dwangmatig met voeding bezig. Het gevolg hiervan is dat het lichaam te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt en daardoor ook minder goed kan functioneren. Ook is de kans groot dat er sprake is van gewichtsverlies. Het dagelijkse leven wordt steeds moeilijker: naar een feestje gaan, of lekker uiteten zit er niet meer in. Wat staat er op het menu? Wat als er niets gezonds te eten is? Deze vragen en angst kunnen ervoor zorgen dat je steeds vaker thuisblijft met kans op eenzaamheid.

Wat zijn de symptomen en kenmerken van orthorexia nervosa?

• Geobsedeerd door gezonde voeding
• Vermijden van voedsel wat ongezond of slecht is. Er ontstaat een schuldgevoel wanneer je deze voeding (per ongelijk) toch eet.
• Voedingspatroon is erg eenzijdig, vaak ligt de focus op rauwe groenten
• Gewichtsverlies en mogelijk zelfs ondergewicht
• Tekort aan energie, veel last van oververmoeidheid, duizeligheid
• Vermijden van sociale situaties waarbij gegeten wordt (verjaardag, uit eten gaan)
• Specifiek bij vrouwen: geen of ongeregelde menstruatie
• Eenzaamheid, depressiviteit
• Slechte kwaliteit van tanden, nagels, huid en haar (haaruitval) door tekort aan voedingsstoffen
• Maagpijn en darmklachten

Kun je orthorexia behandelen?

Als je zoekt naar een behandeling voor deze stoornis, kom je al snel uit bij behandelingen tegen eetstoornissen. De eerste stap om te behandelen of herstellen is om naar de huisarts te gaan. Onthoud dat deze stap al enorm groot is; je ziet in dat je hulp nodig hebt en maakt de keuze om deze hulp ook daadwerkelijk te zoeken. De huisarts zal met je meekijken naar geschikte hulp. Er is nog geen specifieke behandeling voor orthorexia nervosa. De huisarts zal daarom doorverwijzen naar een psycholoog, psychiater of voedingsdeskundige. Cognitieve gedragstherapie kan een goede manier van behandelen zijn. Het belangrijkste is dat er handvatten geboden worden om weer op een gezonde manier met voeding om te gaan.

(Nog) geen DSM5-erkenning maakt behandelen lastiger

Orhorexia nervosa is een redelijk nieuwe eetstoornis waar nog niet alles van bekend is. De stoornis staat daarom ook nog niet beschreven in de DSM5 – het handboek voor psychische stoornissen. Onderzoeker Martina Valente geeft in een artikel in de Volkskrant aan dat het wel belangrijk is dat orthorexia nervosa in de DSM komt te staan. Wanneer orthorexia nervosa in de DSM5 benoemd wordt, voelen patiënten meer herkenning. Daarbij zorgt het ervoor dat er meer onderzoek naar een betere behandeling kan worden gedaan.

Tegelijkertijd heeft het vastleggen van orthorexia nervosa in de DSM5 ook nadelen, vertelt Valente in de Volkskrant: “Zodra je het een stoornis noemt, leg je het probleem bij het individu, terwijl dit juist een aandoening is die samenhangt met culturele factoren. Denk aan de tendens om mensen steeds meer verantwoordelijk te maken voor hun eigen gezondheid. Dat kan tot mooie dingen leiden, maar ook tot een obsessie met gezond eten.”

Vergroot stress de kans op ontwikkeling van deze stoornis?

Er zijn verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat je gevoeliger bent om orthorexia te ontwikkelen, bijvoorbeeld: onzekerheid, gepest worden of beledigende opmerkingen over het uiterlijk, negatief zelfbeeld, maar ook stress kan een rol spelen. Wanneer er stress wordt ervaren, is het fijn om ergens controle over te hebben, bijvoorbeeld over voeding. Ook al is dat vaak schijncontrole. Door stress kan het voelen alsof je nergens grip op hebt en controle verliest. Door de focus te leggen op schijncontrole krijg je het gevoel tóch iets te kunnen controleren. Dit kan erg prettig zijn – hoe ongezond het ook is. Wanneer je stress ervaart kun je dus gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van een eetstoornis.

Om een duidelijk inzicht te krijgen in jouw stressniveau kun je gratis onze burn-out test doen. Hierdoor wordt duidelijk in kaart gebracht hoe het zit met jouw stressniveau. Blijkt uit de test dat je veel stress ervaart? Dan is het belangrijk om hier iets mee te doen. Door stress te verminderen kun je ook voorkomen dat je op een andere manier controle zoekt in het leven. Je kunt na het invullen van de test je gegevens achterlaten voor een gratis kennismaking.