Onmisbaar zijn, kan dat? En wat betekent dat dan? Feit is dat mensen met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel kwetsbaar zijn voor het krijgen van een burn-out. Als de stress oploopt en je hebt het gevoel dat je onmisbaar bent, dan lijkt er geen ruimte om te ontspannen. Want als jij het niet doet? Wie dan wel? Jezelf onmisbaar achten is een zware last. Een last die vaak pas afgelegd kan worden als je er al ziek van bent geworden.
Toen ik in 2012 mijn burn-out gediagnosticeerd kreeg van een psychotherapeut, zei ik de achteraf hilarische woorden: “Daar heb ik nu echt geen tijd voor! Over 2 maanden wordt het hopelijk wat rustiger, dan zou ik er tijd voor kunnen maken.” Ik was bloedserieus, er stonden heel wat aflopende contracten op de nominatie om verlengd te worden. Ik was verantwoordelijk voor 10-tallen miljoenen euro’s aan omzet. Als ik niet kon werken dan zou de schade niet te overzien zijn.
Ben ik wel echt onmisbaar?
Helaas was er geen ontkomen aan. Ik had mij al volledig uitgeput en de paniekaanvallen overspoelden mij dag en nacht. Ik kon wel denken dat ik onmisbaar was, er was geen enkele andere keus dan huilend thuis zitten. En nee, er was niemand die mijn werk kon overnemen en ja de contracten liepen af. Maar uiteindelijk is er in die periode geen relatie bij ons bedrijf weg gegaan, geen euro omzet verloren. Je zou zelfs kunnen zeggen dat als ik aanwezig was geweest, dat ik was gedwongen om wat extra korting te geven in de contract onderhandelingen. Mijn afwezigheid was dus zelfs goed voor de winst!
Frits Bolkestein zei ooit eens: “De kerkhoven liggen vol met mensen die onmisbaar zijn.” En zo relativerend kan het zijn. Want de wereld draait altijd door en blijkbaar is niemand onmisbaar. En voordat we daar neerslachtig van worden, dat is juist heel goed nieuws!
Niemand is onmisbaar
Het is natuurlijk een paradox. Als jij de perceptie hebt dat je niet gemist kan worden en als gevolg daarvan zo veel last op je schouders neemt dat je er ziek van wordt (denk bijvoorbeeld heel letterlijk aan nek- en schouderklachten), dan bereik je precies datgene wat je juist niet wilt. Soms kijken wij mensen met oogkleppen op, waardoor we niet eens een alternatief meer zien. Als je door je onmisbaar te voelen, uiteindelijk voor langere tijd gemist moet worden, besef je hopelijk al snel 3 dingen:
- Als jij het niet doet, dan lossen problemen zich vanzelf op een andere manier op. Doordat jij het altijd deed, kregen anderen ook niet de kans om te laten zien hoe kundig en vaardig ze zijn. Als jij er niet bent, zullen anderen kunnen uitblinken
- Alles waarvan jij ooit stress had, omdat er een deadline aan vast zit, zal op het moment dat jij het niet kunt aanleveren, niet het einde van de wereld betekenen. Lees een half jaar je email niet en 99% kun je in je digitale prullenbak gooien omdat het zich vanzelf heeft opgelost.
- Er verandert niets radicaals op het moment dat jij je taken niet kunt oppakken. Natuurlijk blijven er zaken liggen. Tegelijkertijd er is heel veel begrip en geduld als blijkt dat jij vanwege gezondheidsredenen hier geen invulling aan kunt geven.
Het doorprikken van de zeepbel
Voor sommige mensen is het bovenstaande geen prettige boodschap. Voor sommige mensen zijn eigenwaarde en zingeving nauw verbonden met hoe onmisbaar ze zijn. Mij zou je ook echt niet blij hebben gemaakt met deze boodschap in de tijd voor mijn burn-out. Het is daarom ook dat ik achteraf heel gelukkig ben met de lessen van mijn burn-out. Natuurlijk – een burn-out is een rot periode. Maar jezelf chronisch gestrest de vernieling in helpen met een angstbeeld wat uiteindelijk een illusie is, zal ook nooit leiden tot bestendig geluk. Van de verwarde uitgeputte high potential, die geen tijd had voor een burn-out ben ik gekomen tot iemand die kan loslaten. Hierdoor heb ik het inzicht verkregen dat externe bronnen voor eigenwaarde en zingeving je niet voeden maar uitputten.
Voor mij persoonlijk bestaat de neiging om mijn agenda maar vol te blijven zetten ook om maar niet te veel stil te hoeven staan. Dan pas merk ik op hoe moe ik ben en in de stilte kom ik dan ook mijn angst en kwetsbaarheid tegen. Het ongemak wat al die “onmisbare” personen zullen voelen als ze tot stilstand komen kan ook best beklemmend zijn. Maak echter niet de fout dat je dan weer moet gaan rennen en vliegen, met als excuus dat je onmisbaar bent. Die zeepbel hoop ik vandaag doorgeprikt te hebben.
Maar wat ga ik dan doen als ik niet langer onmisbaar ben?
Wat zou je er van denken om dat te gaan doen waar je gelukkig van wordt? Of uit te vinden waarvoor je hier bent? Pas eens introspectie en zelfreflectie toe om jezelf te ontmoeten. Mediteer eens om de rust in jezelf te vinden. Voor mij heeft dat ervoor gezorgd dat ik het lef vond om mijn hart te volgen. Om een bedrijf te starten die andere mensen kan helpen om hun weg in een moeilijke situatie terug te vinden.
En laat ik dan heel eerlijk zijn. Als je, net als ik een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebt, dan kun je maar al te snel weer in de valkuil trappen. Ook wanneer je je hart volgt en je persoonlijke missie hebt gevonden blijft de kans bestaan dat je jezelf voorbij loopt. Misschien juist als het je zo aan het hart gaat is het lastig om zaken uit handen te geven. Luister dan goed naar wat je lijf je verteld. Zie de signalen van jouw lijf niet als lastig en storend. Als jij je afvraagt waarom je lichaam tegen je schreeuwt? Dat doet het omdat je niet luisterde toen het fluisterde.
Tot slot nog dit. Het is natuurlijk altijd verstandig om je te omringen met kundige collega’s. Hierdoor wordt het uiteindelijk toch een stuk makkelijker om jezelf wat meer misbaar te maken. En mocht je dan toch ’s nachts eens een keer wakker liggen omdat je jezelf onmisbaar acht? Neem dan gelijk een paar weken vakantie op om te kunnen merken dat ook zonder jou alles echt wel blijft doordraaien en dat anderen juist kunnen uitblinken door de ruimte die jij geeft!
