Er is online eindeloos veel informatie te vinden over de term overprikkeling. Er zijn veel mensen die hier last van hebben en het is dan ook een gangbaar onderwerp om over te praten. Vooral met de overmaat aan prikkels die wij tegenwoordig gedurende de dag tot ons krijgen. Tegenover overprikkeling staat onderprikkeling. Een thema dat nog niet goed in beeld wordt gebracht en soms zelfs als niet bestaand wordt beschouwd. Toch komt het vaker voor dan men denkt. Helaas is het fenomeen niet heel erg bekend en wordt het hierdoor ook niet tijdig herkend. Dit vinden wij zonde want net als met overprikkeling, kan onderprikkeling dé bron van stress zijn. Wat het precies is leggen wij uit in dit blog.
Wat is onderprikkeling?
De symptomen
Een gebrek aan stimulans
De relatie met stress
Onderprikkeling en hoogbegaafdheid
Hoe omgaan met onderprikkeling?
De weg naar balans met een coach
Wat is onderprikkeling?
Zoals benoemd in de inleiding weten we bijna allemaal wel wat overprikkeling is. Je krijg in een korte periode meer informatie binnen dan je brein kan verwerken en deze slaat dan spreekwoordelijk op tilt. Dit kan zijn in geur, geluid, licht of tast. Stimulans die je op zo’n moment krijgt bovenop wat je brein aankan, resulteert in irritatie, boos worden of bijvoorbeeld angsten. In feite kun je onderprikkeling op eenzelfde manier interpreteren, maar dan andersom. Je brein krijgt stelselmatig te weinig prikkels waardoor je verveelt raakt, je kan moe worden of juist onzeker. Net als bij overprikkeling, lijd je bij onderprikkeling aan een stoornis in de prikkelverwerking. Input waar andermans brein op reageert wordt bij jou direct gefilterd als ‘niet belangrijk’.
In sommige situaties kan dit gevaarlijk zijn, want ook tast, wat je lichaam voelt door aanraking, behoort tot deze groep. Zo kan het zijn dat je te laat het signaal krijgt dat badwater te warm is of dat je thee nog te heet is om te drinken.
De symptomen
Symptomen van onderprikkeling worden verdeeld in twee groepen. Zo wordt er gesproken over actieve- en passieve onderprikkeling. De termen spreken eigenlijk al voor zich, maar we benoemen graag een aantal verschillen die je kan ervaren in je gedrag.
Actieve overprikkeling
- Je bent snel afgeleid
- Je vraagt veel aandacht van anderen
- Zodra jouw wekker gaat sta jij ‘aan’
- Je kan slecht de slaap vatten of je slaapt onrustig
- Je bent extravert
- Chaos is jouw ‘middle name’
- Je zoekt prikkels bewust of onbewust op
- Je loopt in 10 sloten tegelijk
Passieve overprikkeling
- Je komt afwezig over
- Je waait snel met alle winden mee
- Je bent veel moe of lusteloos
- Je bent een dagdromer
- Je hebt geen enkele moeite met slapen, of het nu nacht of dag is
- Om je heen is het vaak een rommel omdat je brein geen probleem heeft met een chaotische omgeving
- Je komt in de ochtend met moeite je bed uit
Een gebrek aan stimulans
Wanneer je brein te veel stimulans binnenkrijgt, probeer je je er voor af te sluiten. Denk bijvoorbeeld aan te veel geluiden om je heen. Je zondert je dan af, zet de tv uit of je stopt oordopjes in je oren. Bij onderprikkeling ervaart je brein een tekort aan zintuiglijke prikkeling. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat je hersenen de gangbare dingen in het leven beleeft als oninteressant. Je ziet dit veelal bij mensen die van nature extravert zijn. Zij hebben continu nieuwe prikkels nodig die je brein uitdagen. Zo ook bij personen met ADHD. Hier zit wel een kanttekening aan dat een ADHD’er van het ene moment op het andere overprikkeld kan raken.
Onderprikkeling kan ook samen gaan met een aantal aandoeningen zoals hoog sensitiviteit of wanneer je bijvoorbeeld hoogbegaafd bent. Die laatste komen we later in dit blog op terug.
De relatie met stress
Je zou denken dat wanneer je te weinig prikkels krijgt, dat dit volledig stressvrij is. Waar heb je je immers druk om te maken als er geen stimulans is? Hier komt direct het probleem naar voren waar veel mensen met onderprikkeling tegenaan lopen. Ze worden niet serieus genomen in hun klachten en zouden lui of ongeïnteresseerd zijn. Alleen al dit feit kan spanningen veroorzaken, maar jezelf continu bezig moeten houden met een brein die zich ronduit verveelt is een grote stressfactor in het leven van iemand die niet snel geprikkeld raakt. Je voelt je anders dan anderen waardoor je onzeker kan worden, maar ook het gevoel hebben dat je anders bent dan anderen. Het risico hier is dat je een minderwaardigheidscomplex kan ontwikkelen.
Onderprikkeling en hoogbegaafdheid
Naast dat het simpelweg zo kan zijn dat je niet snel van je stuk wordt gebracht en daardoor weinig stimulans ervaart, kan onderprikkeling onderdeel zijn van bijvoorbeeld hoogbegaafdheid. Er wordt vaak gedaan alsof hoogbegaafdheid het beste is wat je kan overkomen, je bent immers slimmer dan het gros van de mens, maar het tegendeel is waar. We willen absoluut niet zeggen dat het niet fijn is om hoogbegaafd te zijn, maar je hebt wel rekening te houden met een andere werking van je hersenen. Dit vergt een andere benadering dan die je doorgaans aanleert op bijvoorbeeld een school. Je ziet vaak dat deze kinderen niet goed begrepen worden.
Een hoogbegaafd kind wordt veelal gezien als heel druk of juist heel passief. Alleen maar omdat ze niet de stimulans krijgen die ze nodig hebben te ontwikkelen. Dit leidt bij het kind tot frustratie, woede en zelfs angsten.
Hoe omgaan met onderprikkeling?
Er zijn een aantal manieren om beter om te gaan met onderprikkeling. Sommigen zoeken de prikkels op door parachute te springen of aan een bungee koord te gaan hangen, maar het kan veel minder extreem. Kies er bijvoorbeeld voor om altijd iets in je handen te hebben om zo een continue prikkel te produceren. Tegenwoordig zijn er tal van oplossingen om je sensorische stimulans te vergroten. Denk aan een fidget waarmee je je handen bezighoudt. Je kan natuurlijk ook een pen pakken en daarmee klikken, maar we vermoeden dat je omgeving daar minder blij mee is. Ook een wisseling in ritme kan een fijne afleiding zijn. Rij steeds een andere route naar huis, draai regelmatig een aantal routinematige handeling om of kook twee keer per week een nieuw recept.
De weg naar balans met een coach
Net als met overprikkeling, is het belangrijk met onderprikkeling om een gezonde balans te vinden. Het één kan veranderen in het ander. Indien je niet weet hoe je brein beter kan stimuleren, kan het zijn dat je snel te veel gestimuleerd wordt. Alles draait om balans en verbinding met jezelf. Samen met een professionele coach ga je stap voor stap ontdekken waar jouw grens ligt voor over- of onderprikkeling. Je gaat werken aan mentale stabiliteit om je brein precies te geven wat het nodig heeft. Wil je hier meer over weten? Neem gerust contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
