Heb jij last van groepsdruk? Doe je soms – of zelfs vaak – met dingen mee, puur omdat ‘iedereen meedoet?’ Doe je dingen waar je eigenlijk geen zin in hebt of niet helemaal achter staat? In dat geval heb je – bewust of onbewust – je eigen waarden ingeruild voor die van de groep. Dit gebeurt eerder bij mensen die onzeker zijn en een laag zelfbeeld hebben. Het kan namelijk heel bedreigend aanvoelen om niet (meer) bij een groep te horen. In de hoop er wél bij te blijven horen, pas je je dan aan. Helaas gaat dit dan vaak ten koste van jezelf.
- Groepsdruk in verschillende settings
- Persoonlijke eigenschappen
- Kritisch nadenken
- Groepsdruk tijdens corona
- Lessen uit het verleden
- Ondanks groepsdruk trouw aan jezelf blijven
- Groepsdruk op werk
Groepsdruk in verschillende settings
In wat voor soort groepen ervaar jij groepsdruk? Is dat in het team van collega’s waarmee je werkt? Of is het in de kerk? Mogelijk ervaar je het in de kantine na het sporten. Overal waar groepen mensen bij elkaar komen en waar de groep een bepaalde identiteit krijgt, kan groepsdruk ontstaan. Het kan al bij een groepje van drie mensen. Als twee personen bij een derde aandringen om toch nog ‘even’ mee te gaan om een drankje te gaan doen na het werk, dan is er al sprake van groepsdruk.
Persoonlijke eigenschappen
De één kan groepsdruk makkelijker weerstaan dan de ander. Dit heeft te maken met karaktereigenschappen, maar natuurlijk ook met de context. Een lichte groepsdruk weegt minder zwaar dan hele hevige groepsdruk met ongewenste consequenties als je niet meegaat met de druk vanuit de groep. Daarnaast zullen mensen die harmonie binnen een groep belangrijk vinden, makkelijker meegaan met groepsdruk. Ook een wat meegaandere persoonlijkheid is vatbaarder voor groepsdruk. En iemand die zijn of haar mening nog niet helemaal gevormd heeft, gaat ook makkelijk mee met wat de groep doet. Vaak gaan we dan uit van de wijsheid van de massa: twee weten meer dan één.
Kritisch nadenken
Vaak is dat natuurlijk ook zo. Maar waar het in het klassieke schoolvoorbeeld waar iedereen in de sloot springt geen reden is om dat ook maar te doen, is het dus ook belangrijk dat we zelf kritisch nadenken. In de loop van de geschiedenis hebben we maar al te veel afschuwelijke gebeurtenissen voorbij zien komen waar mensen gezwicht zijn voor de groepsdruk en de meest wrede acties uitvoerden. Doordat dingen algemeen waren geaccepteerd, ging bijna iedereen er in mee. Zaken als slavernij of heksenvervolgingen werden lange tijd goedgekeurd door de staat, soms zelfs aangemoedigd. Natuurlijk heerste er in dit soort gevallen ook angst. Wie niet volgzaam meeliep in het gareel liep kans om zelf aangeklaagd te worden of als slaaf verkocht.
Uiteraard zijn dit voorbeelden uit het verleden die we nu als zeer extreem zien. Dat was het ook, en toch zijn ze nog niet verleden tijd. Kijk maar naar de vrouwenvervolging in het Midden-Oosten of moordpartijen in Afrika gebaseerd op volksgeloof. Wij mensen blijken toch wel erg vatbaar voor groepsdruk.
Groepsdruk tijdens corona
En om het nog ongemakkelijker te maken: een zeer recent voorbeeld uit eigen land is de coronacrisis. Heel snel na de invoer van de vaccinaties ontstonden er twee ‘kampen’. Je was óf voor óf tegen vaccinatie. Er werden beschuldigingen over en weer gegooid en mensen uit het andere ‘kamp’ werden ontmenselijkt. Ze waren óf wappies óf schapen. Vanaf hier is het niet meer zo moeilijk om in praktijken te vervallen die ook in een duister verleden voorkwamen, zeker als de overheden of andere gezaghebbende instanties een duit in het zakje zouden doen.
Gelukkig is het niet zo ver gekomen en verschoof corona steeds meer naar de achtergrond. Maar de hele situatie heeft heel wat mensen flink wat stress bezorgd. Niet alleen financiële stress of stress om de eigen gezondheid of die van dierbaren. Maar ook sociale en emotionele stress. Families zijn uit elkaar gerukt, vriendschappen zijn verbroken. Ruzies, verwijten en onbegrip speelden hoogtij ten tijde van de QR-codes en de lockdowns. Groepsdruk heeft hierin een grote rol gespeeld, mede vanuit de overheid. Wie zich niet aanpaste werd namelijk uit het sociale leven geweerd.
Lessen uit het verleden
Welke lessen kunnen we leren uit de verre en meer recente geschiedenis? Allereerst is het belangrijk om stevig in je eigen schoenen te gaan staan. Wat vind jij belangrijk? Waar sta jij voor? En wat is waar, eerlijk of moreel? Wat wringt er bij je? Wat geeft je geweten je in? Als er dingen gezegd of gedaan worden in de groepen waarin jij je begeeft, loop je dan mee omdat dat de makkelijke weg is? Of kies je je eigen pad, wat misschien wel tot weerstand leidt?
Ondanks groepsdruk trouw aan jezelf blijven
In alle gevallen is het belangrijk om trouw aan jezelf te blijven. Als je probeert te voldoen aan de verwachtingen van anderen, dan stel je hen niet teleur, maar wel jezelf. Geef toe aan groepsdruk als de richting die de groep op gaat ook de richting is die jij op wilt gaan. Ontkomen doen we er tenslotte niet aan, want wij zijn nu eenmaal sociale wezens. Maar merk je dat de richting die een groep opgaat niet (meer) passend is bij jou, vraag je dan af of je het lef en de moed moet gaan tonen die nodig zijn om je eigen weg vrij te maken. En weet dat als jij van richting verandert, er altijd weer andere groepen zijn die de neuzen dezelfde kant op hebben staan als jij. Je komt ook dan weer groepsdruk tegen. Is dat erg? Zolang jij eerlijk naar jezelf en jouw geweten bent niet.
Groepsdruk op werk
Tot slot nog een woordje over groepsdruk op het werk. Dit kan dagelijks voor lastige situaties zorgen als je merkt dat de sfeer of identiteit van het bedrijf waar je werkt niet helemaal aansluit bij jou. Stel dat er verwacht wordt dat je iedere vrijdagmiddag tot ‘s avonds laat bij de vrijmibo aanwezig bent, terwijl jij aan het eind van de week liever met je vriend op de bank hangt. Dit kan dan onrust en een ongemakkelijk gevoel met zich meebrengen. Wees ook hier trouw aan jezelf. Als blijkt dat het écht een probleem is dat jij niet wekelijks ‘gezellig’ meedoet, dan is dit mogelijk niet het bedrijf voor jou. Overweeg de positieve en negatieve kanten van je baan en kies wat voor jou goed voelt om te doen.
