Koffie wordt ook wel het zwarte goud genoemd en is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Gezellig een bakkie doen in de stad, een espresso bij het ontbijt, een cappuchino als je het kantoor binnenkomt. Allemaal voorbeelden waarin koffie (onbewust) een prominente rol speelt in ons dagelijks leven. Velen denken er geen twee keer over na of ze wel of niet een kopje koffie zullen nemen. Toch zou het goed zijn om er wat bewuster mee om te gaan. Koffie kan namelijk afhankelijk maken. Als je het nodig hebt om überhaupt te kunnen werken (of je dag goed te kunnen starten) dan kan het behulpzaam zijn om je koffiegebruik eens onder de loep te nemen.
Cafeïne
Velen van ons genieten van de smaak van koffie. Daarnaast voelen we ons ook prettig en energiek na één of meerdere kopjes koffie. Dit effect wordt veroorzaakt door de stof cafeïne, wat ook voorkomt in allerlei andere voedingsmiddelen zoals chocolade, thee, chocolademelk, frisdrank en energiedrankjes. Cafeïne zorgt er in kleinere hoeveelheden (denk dan aan één of twee kopjes koffie) voor dat je concentratievermogen verbetert, dat je minder moe bent en je prestaties verbeteren. Ook kan het ervoor zorgen dat je je meer gemotiveerd voelt en dat je geheugen wat verbetert. Hartstikke logisch dus dat we het graag drinken!
Nadelige effecten
Grotere hoeveelheden cafeïne hebben echter een nadelig effect. Wanneer de hoeveelheid cafeïne te veel is, wisselt sterk per persoon. In het algemeen gelden er verschillende adviezen voor verschillende mensen. Zo wordt volwassenen aangeraden om maximaal zes kopjes koffie per dag te drinken. Kinderen tussen de dertien en achttien jaar wordt aangeraden maximaal één kopje per dag te drinken. Tenslotte worden zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven aangeraden om maximaal twee kopjes per dag te drinken.
Zoals al eerder aangegeven zijn dit vrij algemene adviezen. Iedere persoon heeft een andere gevoeligheid voor cafeïne. De één kan prima zes kopjes koffie per dag drinken zonder nadelige effecten te ervaren. Daartegenover kan een ander al met twee kopjes per dag negatieve effecten ondervinden. Maar wat zijn die nadelige effecten dan precies? Te veel cafeïne kan zorgen voor duizeligheid, een opgejaagd gevoel, rusteloosheid, hartkloppingen, hoofdpijn, problemen met slaap en verhoogde angstgevoelens. Hoofdpijn kan juist ook optreden als iemand die normaliter dagelijks koffie drinkt ineens ermee stopt. Dit is als het ware een ontwenningsverschijnsel. Meestal duurt dit maximaal een week en is het daarna over.
Koffie en stress
Hoe zit het precies met koffie en stress? Omdat het werkt als een oppepmiddel kan het stress verergeren. Koffie veroorzaakt geen stress, maar als je al veel stress ervaart, op je tenen loopt en kampt met een hoge werkdruk, dan kan koffie je opgejaagde gevoel versterken. Een beetje koffie (dus één of twee kopjes per dag) kan over het algemeen geen kwaad, maar let op als je meer drinkt en ook heel sterk de behoefte voelt om gedurende de dag koffie te blijven drinken.
Bij langdurige stress kan het zijn dat je al vermoeid aan je dag begint. Een kopje koffie kan je dan net dat ene zetje geven om wat wakkerder aan je dag te beginnen. Het nadeel van cafeïne is echter dat het even werkt (het geeft een piek in je bloedwaarden), maar dat het daarna weer afzakt. Je voelt je wederom vermoeid (en mogelijk zelfs vermoeider dan vóór dat eerste kopje koffie).
Als je telkens opnieuw koffie nodig hebt om op de been te blijven, dan is het zaak hier iets aan te doen. Het kan confronterend zijn te moeten erkennen dat je tegen je eigen grenzen aanloopt. Toch kun je dit beter op tijd inzien. Als je door blijft rennen kan langdurige stress leiden tot een burn-out. In het geval van een burn-out ben je verder van huis en zullen die acht koppen koffie per dag je ook niet meer redden.
Alternatieven voor koffie
Koffie is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Er kan zelfs sociale druk meespelen: ‘wat ongezellig dat je geen kopje koffie neemt!’ Een goed alternatief voor normale koffie is de decafé variant. Hier zit nog een heel klein beetje cafeïne in (zo’n vijf procent van de hoeveelheid cafeïne in normale koffie).
Ook zijn er opties waar helemaal geen cafeïne in zit. Dit worden koffievervangers genoemd. Bijvoorbeeld een koffievervanger gemaakt van de wortels van de cichorei (een plant die verwant is aan witlof en andijvie). Nu denk je misschien: ‘jakkes!’ De smaak is inderdaad echt anders dan de smaak van koffie. Maar het smaakt zeker niet naar groentebouillon. Er zijn verschillende merken en opties te koop, dus het is echt een kwestie van experimenteren.
Thee
Thee is natuurlijk ook een optie. Zwarte en groene thee bevatten ook cafeïne (dit wordt theïne genoemd). In een kopje zwarte thee zit ongeveer de helft aan cafeïne ten opzichte van een kopje koffie. Bij groene thee is dit zelfs nog iets minder. In thee zitten echter ook antioxidanten, zoals glutathion die juist een positieve invloed hebben op onze gezondheid. Daarnaast zijn er theesoorten die van nature cafeïnevrij zijn, zoals rooibosthee of thee gemaakt van een mix van kruiden.
Gezonde gewoonten
Tot slot is het dus voornamelijk van belang om eerlijk in de spiegel te kijken. Geniet van je kopje koffie, maar drink met mate! Er zijn ook andere manieren om je dag actiever te starten. Je kunt bijvoorbeeld een fijne ochtendroutine voor jezelf creëren. Kom in beweging voor je werkdag start (vooral als je in de auto naar je werk gaat of thuis werkt). Een wandeling van een kwartier tot een half uur vóór je werk geeft je al een energieboost. Bovendien zorgt ook daglicht ervoor dat we wakkerder worden.
Eet een gezond ontbijt en neem echt even rustig de tijd om te eten. Het ontbijt zet als het ware het motortje van je spijsvertering aan. Ons lichaam functioneert beter als we ontbeten hebben, dus sla deze belangrijke maaltijd in je haast niet over. En lees vooral ook deze blog met voedingstips bij stress of wat je kunt eten om je brein optimaal te ondersteunen.
