Jezelf straffen is vaak een gevolg van een laag zelfbeeld in combinatie met niet helpende overtuigingen die vaak opgedaan zijn in de jeugd. Meestal speelt perfectionisme ook mee. Straf jij jezelf wel eens en op wat voor manier? In deze blog kijken we naar de oorzaken en vooral ook naar hoe je wat liever voor jezelf kunt zijn.
Mildere varianten van jezelf straffen
Jezelf straffen klinkt misschien nogal heftig, maar het hoeven geen grootste dingen te zijn. Jezelf straffen kan ook inhouden dat je jezelf iets ontzegt wat je wel graag zou willen (of wat goed voor je zou zijn). Zo kun je denken aan de vrouw die probeert af te vallen. Ze heeft zich niet aan haar dieet gehouden en ze straft zichzelf daarvoor door zich volledig af te matten in de sportschool. Het kan ook zijn dat ze de volgende dag zó weinig eet dat ze zich helemaal slap en ellendig voelt. Ook dit is een vorm van zichzelf straffen. Als ze zichzelf een beloning in het vooruitzicht had gesteld, ontzegt ze zichzelf die misschien, omdat ze zich niet aan haar eigen afspraken heeft gehouden.
Hevige varianten van jezelf straffen
En tegelijkertijd zijn er ook vormen van jezelf straffen die ook op korte termijn destructief zijn – want uiteindelijk zijn alle vormen van jezelf straffen destructief. Jezelf pijn doen wordt echt een probleem als je er letsel aan overhoudt. In dat geval is het nodig zo snel mogelijk aan de bel te trekken. Zoek dus professionele hulp, want dat ben je net zo goed waard als ieder ander! In deze blog behandelen we de ‘mildere’ varianten van jezelf straffen.
De straffende oudermodus
Mensen die zichzelf straffen zijn vaak erg hard voor zichzelf. Ze zijn veel harder voor zichzelf dan voor een ander. Het kan zelfs zo zijn dat ze erg meelevend en compassievol zijn naar anderen, maar als een slavendrijver zijn voor zichzelf. Hoe komt dat? Vaak zitten zij in de straffende oudermodus. Dit is een term vanuit de schematherapie. Vaak hebben deze mensen in hun jeugd ouders, opvoeders of anderen om hen heen gehad die hoge eisen stelden waarbij verbaal of fysiek gestraft werd als ze het niet goed deden. Maar het is lang niet altijd het geval dat hoge eisen gesteld werden. Soms hebben ze de overtuiging aangenomen dat ze gestraft moeten worden als ze niet voldoen aan de verwachtingen van de mensen om hen heen.
Hoge eisen
Eén ding hebben mensen die zichzelf straffen gemeen: ze stellen hele hoge eisen aan zichzelf. Omdat de lat veel te hoog ligt (niemand zou daar altijd en overal aan kunnen voldoen), falen ze in hun eigen ogen. Dit brengt veel zelfkritiek, schaamte, angst en schuld teweeg en van daaruit het zichzelf straffen. Het is dus ook niet ongewoon dat mensen die zichzelf vaak straffen te veel van zichzelf vragen en in een burn-out terecht komen. Ze lopen tenslotte constant op hun tenen, het is nooit goed genoeg en de negatieve mindset die ontstaat als je jezelf moet straffen, helpt natuurlijk niet bepaald mee.
Bewustwording: straf jij jezelf af?
Wat kun je dus doen als je jezelf straft wanneer je niet voldoet aan je eigen of andermans verwachtingen? De eerste stap is bewust worden van het feit dat jouw gedrag niet helpend is. Je behandelt jezelf als een stuk vuil, niet als een goede vriend of vriendin! Want zou jij zo straffend en hard zijn voor je beste vriend of vriendin? Waarschijnlijk niet. Waarom is dat dan wel nodig voor jezelf? Na de bewustwording kan pas verandering optreden en dit zal geleidelijk aan moeten gaan. Als je tenslotte al jaren dezelfde negatieve overtuigingen over jezelf hebt, zullen deze niet ineens omgedraaid zijn naar positieve overtuigingen.
Perfectionisme leren loslaten
Leer je perfectionisme te doorzien. Merk het eerst alleen maar op, dat is al een flinke stap. Als je je neiging alles perfect te willen doen steeds vaker herkent, kun je ook gaan oefenen om deze los te laten of om te draaien. Je kunt jezelf afvragen: is het nodig dat ik dit nu precies op mijn manier doe? Zijn er niet andere manieren die net zo goed een bevredigend resultaat opleveren? En wat als het – in mijn ogen – niet bevredigend is?
Betekent dat dan dat het volledig niet goed is, dat het afgeschreven moet worden? Of kan het er ook mee door met een ‘voldoende’? Wat zou er gebeuren als je de touwtjes een beetje laat vieren en je alles een beetje minder ‘perfect’ zou doen? Wat is werkelijk het ergste dat je je kan inbeelden? Hoe erg is dat voor je? Maar ook: hoe realistisch is het dat dat dan ook werkelijk gebeurt?
Jezelf straffen is niet normaal
Betrek in jouw proces vooral ook andere mensen. Jezelf straffen kan voor jou zo normaal zijn dat je het in het begin helemaal niet door hebt dat je het doet. Vraag om feedback. Praat met een goede vriend(in). Vertel waar je mee kampt en vraag of ze dingen herkennen. Zien zij het ook zo, of kijken ze er toch heel anders tegenaan? Vrienden en familie kunnen soms een spiegel voorhouden, maar het zijn geen hulpverleners.
Merk je dat je toch vastloopt, schakel dan echt hulp in! Jezelf straffen is namelijk niet normaal, ook al komt het geregeld voor. Hier komt die oude – en een beetje flauwe – anekdote naar voren: als iedereen in de sloot springt, is dat dan voor jou reden om het ook maar te doen? Natuurlijk zeggen we daar allemaal nee tegen (tenzij het natuurlijk je hobby is om in sloten te springen, maar persoonlijk ken ik niet veel mensen die dit graag doen). Waarom doen we het dan op andere gebieden wel?
Ieder mens is uniek. Alleen jij kunt jij zijn in dit leven. Ik geloof daarom dat elk mens inherent waarde heeft en het waard is geliefd en gezien te worden. Door anderen, maar bovenal door zichzelf. Jezelf straffen is niet liefdevol, dus past niet in een gezond mensbeeld. Hoe is dat voor jou? Heb jij nog wat innerlijk werk te doen op dit gebied?
