Zelfbewustzijn is een vrij breed begrip. Kort gezegd staat het voor de mate waarin je je bewust bent van jezelf. Wie ben jij? Hoe is je persoonlijkheid? In hoeverre ben je je van jouw unieke zelf bewust? Welke sterke en zwakke eigenschappen heb je? Welke valkuilen? Wat zijn je allergieën (en dan hebben we het hier niet over kattenallergie)? En nog interessanter: wat kan je leren van jouw allergie? Heb je voldoende zelfvertrouwen en weet je waar jij voor staat? Durf je op te staan voor jouw persoonlijke waarden, ook als die afwijken van de norm? Ervaar je een innerlijke rust of vlucht je weg voor jezelf? Welke gedachten en gevoelens liggen er bij jou onder de oppervlakte?
Je zelfbewustzijn vergroten: ken uzelve
Zoals je ziet is het nogal wat. Je zelfbewustzijn vergroten begint met zelfinzicht. ‘Ken uzelve’ stond niet zonder reden op de tempel van Apollo in het oude Griekenland. Het is een gebod. Je zou het bijna kunnen lezen als één van de geboden uit de Bijbel. Daar staat als één van de geboden tenslotte ook: heb uw naaste lief als uzelf. Velen interpreteren dit als: je moet vooral erg zorgzaam zijn en aan anderen denken. Maar het begint met jezelf liefhebben. Pas als je jezelf waarlijk liefhebt, kun je deze liefde ook aan een ander geven. Het begint bij jou! Je mag dus goed voor jezelf zorgen. En je zelfbewustzijn vergroten hoort daarbij, want pas als we onszelf werkelijk kennen kunnen we authentiek in de wereld staan.
Jezelf liefhebben
Een positief zelfbeeld gaat hand in hand met jezelf liefhebben. Als je jezelf best aardig vindt, denk je positiever over jezelf dan als je constant kritiek hebt op jezelf. Als je jezelf maar waardeloos vindt handel je daar ook naar: je zal minder goed voor jezelf zorgen en makkelijker over je grenzen laten lopen (en deze mogelijk niet eens herkennen). Je kunt misschien maar moeilijk nee zeggen en bent altijd bang om fouten te maken of door de mand te vallen.
In dit geval is een lesje zelfcompassie niet verkeerd. We zijn tenslotte allemaal mensen: niemand is perfect en dus maken we allemaal fouten. Dit inzicht is óók zelfbewustzijn. Of accurater is misschien wel: bewustzijn van ons mens-zijn. Waarom zou een ander meer liefde verdienen dan jij? Liefde hoef je tenslotte niet te verdienen. We zijn allemaal liefde waard. Punt. En jij bent degene die het meest jouw eigen liefde waard is.
Zelfbewustzijn door focus op het positieve
Ik kan je dit dan wel vertellen, maar je moet het zelf inzien, geloven en daadwerkelijk voelen. Wanneer je in de spiegel tegen jezelf zegt: ‘ik ben geliefd’, maar je gelooft er geen woord van, dan zijn het maar loze woorden. Hoe leer je van jezelf houden? Je kunt eens beginnen met jouw positieve eigenschappen benoemen. Je kunt denken aan karaktertrekken, maar ook aan uiterlijkheden. Schrijf ze eens allemaal op. Zet desnoods een timer en ga bijvoorbeeld vijf minuten lang schrijven zonder te stoppen.
Bovenstaande is een vorm van journaling die kan helpen bij het vergroten van je zelfbewustzijn. Als je even niets meer weet, schrijf dat dan op. Of vraag in gedachten aan een goede vriend, je partner, kinderen of ouders wat zij positieve eigenschappen vinden. Geheid noemen ze dingen die je zelf niet had bedacht of gezien.
Zelfbewustzijn is óók je valkuilen kennen
We hoeven onszelf natuurlijk ook niet helemaal de hemel in te prijzen. Een gezond zelfbewustzijn behelst ook het herkennen en erkennen van je minder leuke kanten. Die hebben we tenslotte allemaal. Als je een laag zelfbeeld hebt, dan herhaal je in gedachten veelal de zaken waar je niet zo trots op bent, dus voor jou is het dan zaak om vooral op het positieve te focussen. Maar in het geval van een gezond zelfbewustzijn kan het geen kwaad om eens een licht te werpen op jouw schaduwkanten. Bewustwording hiervan is namelijk nodig om ze (eventueel) aan te pakken.
We hoeven niet constant bezig te zijn met onze persoonlijke ontwikkeling, maar regelmatig eens stilstaan bij wie we zijn, wat we doen en vooral wáárom we doen wat we doen is heel nuttig. Een goed ontwikkeld zelfbewustzijn helpt ons te relativeren. Erkennen van je schaduwkanten hoeft niet samen te gaan met jezelf voor de kop te slaan. In tegendeel: je fouten erkennen kan zelfs op een luchtige manier, met humor en een grap. Als je voldoende zelfvertrouwen hebt kan je ego wel tegen een stootje. Bovendien, als we onszelf kwetsbaar opstellen en iets delen van onszelf waar we niet zo blij mee zijn creëren we verbondenheid. En dat is iets waar we allemaal behoefte aan hebben. Een ander herkent namelijk vaak dezelfde issues.
Je allergieën en zelfbewustzijn
Stel, je hebt een gigantische allergie voor mensen die arrogant zijn. Je kunt dit soort mensen niet uitstaan en zou ze het liefst een toontje lager horen zingen. Wat zegt dit dan over jou? Het zou goed kunnen dat jouw kwaliteit bescheidenheid is, maar dat je daar soms te ver in doorslaat. In dat geval zou je best een beetje van die arrogantie van die ander kunnen gebruiken! Zo kun je bij elke allergie bekijken of er iets aanwezig is waar jij wel iets meer van zou kunnen hebben. Op die manier wordt die ‘irritante ander’ een leermeester.
Wat doet er nu werkelijk toe?
Weten waar je voor staat en jouw persoonlijke waarden kennen en daarnaar handelen zijn essentieel als het gaat om zelfbewustzijn. Het vormt namelijk een deel van jouw identiteit. Komt jouw binnenwereld overeen met wat je naar buiten toont? Of probeer je vooral te voldoen aan de verwachtingen van anderen? Je leeft dan met een intern conflict. Dit kun je even volhouden, maar op een gegeven moment worden de spanningen en stress te veel en zul je je maskers af moeten leggen.
Dat is geen makkelijk proces, maar wel heel waardevol: je wordt namelijk meer jezelf. En wie zichzelf kan zijn, heeft rust in zijn of haar hoofd. Je hoeft geen energie te verspillen aan ‘doen alsof’. Je gedachten en gevoelens mogen er zijn en je weet die op een constructieve manier te uiten. Het is niet langer nodig om weg te vluchten van jezelf om meer op een ander proberen te lijken. Nee; jij bent jouw unieke zelf en dat is goed genoeg.
