Hypochondrie

Je zit op de bank een film te kijken en voelt je hart een keertje overslaan. Angst maakt zich van je meester en je weet zeker: er is iets mis met mijn hart. Je voelt het, je weet het. Een nogal extreme gedachten bij iets onschuldigs dat iedereen wel eens overkomt. Dat is hypochondrie. Waar de meeste mensen niet te veel aandacht schenken aan een pijntje of klacht, kunnen mensen met hypochondrie zichzelf helemaal gek maken omdat ze ervan overtuigd zijn dat er iets mis is. Lees hier alles over deze angststoornis. Je leest in deze blog over:

• Wat hypochondrie is
• Hoe het ontstaat
• Zie je dingen die er niet zijn?
• Hoe het is om hiermee te leven
• De zoektocht naar bevestiging
• Stressklachten die horen bij hypochondrie
• Hoe onze coaches kunnen helpen

Wat is hypochondrie?

Wat is hypochondrie? Hypochondrie is de angst om ernstig ziek te zijn. Hypochondrie is een psychische aandoening. Het zorgt ervoor dat de persoon in kwestie altijd alert is op signalen die kunnen betekenen dat er iets niet goed is met de gezondheid. Het lichaam wordt regelmatig gecheckt op ‘vreemde’ dingen om te controleren of er iets aan de hand is. Ieder ding wat ‘anders’ of ‘raar’ voelt is verdacht. Ook wanneer een ander ziek is kan dit zorgen voor angst. Wanneer je hypochonder bent, maak jij je dus continu zorgen dat er iets mis is met je lichaam of gezondheid. Je zult begrijpen dat dit ontzettend vermoeiend is voor degene die hieraan lijdt. Het is ook helemaal niet zo dat mensen met hypochondrie wíllen dat er iets mis is (hoewel ze vaak genoeg op zoek zijn naar bevestiging van hetgeen zij vermoeden): het is echt een stoornis. Een stoornis die zich kenmerkt door een irreële angst.

Hypochondrie is dus een psychische aandoening die gepaard gaat met angst om ernstig ziek te worden. Ziektevrees dus. De persoon in kwestie kan de locatie, de ernst en de duur van lichamelijke ‘afwijkingen’ tot in de detail beschrijven. Hoewel er in veel gevallen contact wordt opgenomen met een (huis)arts voor controle, wordt er vaak niets gevonden wat aan een ziektebeeld gekoppeld is. De (huis)arts probeert de persoon gerust te stellen. De persoon in kwestie is echter vooral bang dat de (huis)arts iets gemist heeft. Iemand met hypochondrie is er heilig van overtuigd dat er iets met hem/haar mis is. Het behandelen en herstellen van hypochondrie is ingewikkeld.

Hypochondrie is een psychosomatische aandoening: de emotionele/psychische klachten uiten zich lichamelijk.

Typerend bij hypochondrie is dat mensen regelmatig het hele lichaam checken op oneffenheden of dingen die er niet moeten zitten. Denk hierbij aan een bultje of roodheid. Ook het gevoel van jeuk, pijn of steken kan voor mensen met angst om ernstig ziek te zijn genoeg zijn om alarmbellen af te laten gaan. Hetzelfde geldt voor het hebben van hoofdpijn, een droge mond of tintelingen of iemand in je omgeving die ziek is (en jou misschien kan besmetten). Ieder signaal wordt opgepikt en het wordt direct gelinkt aan een ernstige ziekte. Wanneer deze gedachten op komen, kunnen deze gedachten omslaan in angst en paniek.

Hoewel iemand met hypochondrie regelmatig naar de huisarts kan gaan als er weer een lichamelijke klacht ervaren wordt, kan de huisarts vaak niets doen. In veel gevallen is er lichamelijk niets aan de hand. Er kan dan geen aanleiding gevonden worden voor de klachten die ervaren worden.

Hoe ontstaat hypochondrie?

Hypochondrie is een angststoornis waarvan niet precies duidelijk is hoe deze ontstaat en waarom. Wel blijkt het zo te zijn dat erfelijkheid een rol speelt, net zoals het karakter en de opvoeding. Wanneer iemand door zijn/haar karakter kwetsbaar, angstig en onzeker is, is er eerder kans op een angststoornis zoals hypochondrie. Hetzelfde geldt voor iemand die erg beschermd is opgevoed, iemand die ouders heeft die vaak naar de huisarts gingen, of juist wanneer iemand te horen heeft gekregen altijd op te moeten letten omdat er altijd iets aan de hand kan zijn.

Daarbij lijkt het erop dat neurotransmitters invloed hebben: bij de één is het zenuwstelsel gevoeliger voor angstgevoelens dan bij de ander. Deze gevoeligheid wordt veroorzaakt door neurotransmitters.

Het is een vicieuze cirkel waar mensen met angst voor ernstig ziek te zijn in zitten; ze zijn angstig waardoor lichamelijke klachten (kunnen) ontstaan, deze klachten zorgen weer voor extreme angst om ernstig ziek te worden. De onzekerheid die het geeft dat er geen diagnose is maar dat je wel denkt ziek te zijn zorgt voor nog meer angst en paniek. Lichamelijke klachten zullen toenemen waardoor hypochondrie in stand blijft.

Hoewel iedereen kans heeft op hypochondrie, zijn er naast karaktereigenschappen, opvoeding en erfelijkheid verschillende situaties waarbij het vaker voorkomt:

• mensen die alleen wonen
• Mensen die depressief zijn (of zijn geweest)
• Wanneer men zonder werk zit of een laag inkomen heeft
• Mensen met een verslaving
• Wanneer iemand een trauma heeft opgelopen

Zie je met hypochondrie dingen die er niet zijn?

Voor de buitenwereld is hypochondrie vaak een vreemde gewaarwording. Het kan natuurlijk een keer voorkomen dat iemand denkt iets te hebben. We ontdekken allemaal wel eens iets vreemds waarvan we denken: hmm, dat moet ik even in de gaten houden. Het verschil tussen de meeste mensen en mensen met hypochondrie is echter dat het bij hypochonders om de haverklap gebeurt. Dat gaat de buitenwereld natuurlijk ook opvallen. Wanneer iemand telkens naar de dokter gaat en elke keer weer terugkomt zonder diagnose, zet dat mensen aan het denken.

De vraag die veel mensen hebben, is: zie je met hypochondrie dingen die er niet zijn? Strikt genomen wel. Er is feitelijk niets aan de hand. Afgezien van misschien een onschuldig ongemak. Maar een hypochonder ervaart dit anders. Hij of zij ervaart dit als een echte bedreiging. Hierdoor ontstaan ook echte problemen. Niet de problemen waar de hypochonder bang voor is, maar wel problemen die worden veroorzaakt door stress en onzekerheid.

Hoe is het om hypochondrie te hebben?

We kunnen ons allemaal wel een beetje indenken hoe het moet zijn om constant bang te zijn en te denken dat er iets mis is. Mensen kunnen hier op veel manieren last van hebben. Hypochondrie is een angststoornis en deze stoornissen komen in veel vormen voor. Net zoals bij andere angststoornissen kan hypochondrie dan ook in een lichte maar ook zware vorm voorkomen. Voor mensen met lichte hypochondrie is het soms lastig. Mensen met een zware vorm kunnen hier echt dagelijks mee worstelen. Het kan zelfs hun functioneren beïnvloeden. Want ze kunnen voor van alles bang worden. Er zijn namelijk ook andere angsten, fobieën en aandoeningen die als verlengstuk van hypochondrie kunnen dienen. Denk aan zaken als smetvrees of pleinvrees. Hypochonders kunnen ook bang worden dat ze iets oplopen van bepaalde dingen, plaatsen of (groepen) mensen.

Bij zware hypochondrie past vaak ook een zeer pessimistisch beeld. Een extreem beeld ook. Iemand voelt zich duizelig en heeft last van hoofdpijn. Iemand zonder hypochondrie denkt misschien aan een griepje of oververmoeidheid en maakt zich hier niet te veel zorgen over. Maar een hypochonder denkt misschien aan een hersentumor. Dat klinkt misschien overdreven, maar zo is het soms wel om hypochonder te zijn. Vergeet niet: een angststoornis is vaak een irrationele angst, waardoor de gedachten van mensen alle kanten op kunnen schieten.

De zoektocht naar bevestiging

Het vervelende is dat mensen met hypochondrie er vaak van overtuigd zijn dat er iets met ze aan de hand is. De dokter kan veelal geen diagnose geven voor de lichamelijke klachten waardoor angst en paniek toenemen. De persoon in kwestie is er van overtuigd dat er iets aan de hand is en omdat dit geen bevestiging krijgt, kan dit erg beangstigend zijn. Zij hebben namelijk het gevoel dat er iets niet goed is. In plaats van zich te laten kalmeren door de conclusie van een (huis)arts of specialist dat er niets aan de hand is, is iemand met hypochondrie er vaak van overtuigd dat de arts of specialist in kwestie echt iets heeft gemist.

Je kunt een hypochonder dus moeilijk overtuigen dat er geen reden tot zorg is. Iedereen die een hypochonder kent, kan dit bevestigen. Als na negen keer blijkt dat er telkens niets aan de hand is, is een hypochonder er de tiende keer “gewoon” van overtuigd dat het deze keer wél (of nog steeds) zo is. Hypochonders zijn dus altijd op zoek naar bevestiging van hun vermoedens.

Het gevaar van zelfdiagnose

Mensen met hypochondrie kunnen zichzelf helemaal gek maken. Wanneer zij zich niet gehoord voelen of een medisch specialist hun vermoedens en angsten niet bevestigt, zullen ze dus zelf op zoek gaan naar die bevestiging. En dan komt het gevaar van zelfdiagnose om de hoek kijken. Uiteindelijk zullen zij altijd wel een bron vinden die hun angsten bevestigt. En omdat de irrationele angst het vaak wint van het gezonde verstand, kunnen hypochonders erg vatbaar zijn voor onbetrouwbare bronnen en fake news. Voor hen is belangrijker dat het (des)informatie is die aansluit bij hun angstbeeld.

Stressklachten van hypochonders

De angst die ontstaat bij hypochondrie kan zich op verschillende manieren uiten, dit is bij ieder persoon anders en ook niet alle signalen hoeven voor te komen. Maar veel hypochonders hebben last van één of meerdere van de onderstaande stressklachten:

• Het gevoel dat je controle verliest over jezelf
• Benauwdheid
• Koude rillingen en beven
• Drukkend gevoel op de borst
• Hartkloppingen
• Droge mond
• Hoofdpijn
• (Veel) zweten
• Gevoel dat je gek wordt of zelfs dood gaat
• Flauwvallen, duizeligheid
• Gedesoriënteerd zijn – niet meer weten waar je bent
• Rood worden

Zoals je ziet is het best een diepliggende angst en kan het veel narigheid veroorzaken. Juist daarom is het zo belangrijk dat er hulp wordt gezocht, voordat het van kwaad naar erger gaat.

 

Hulp bij hypochondrie

Hoewel de huisarts in de meeste gevallen niets kan vinden als je met lichamelijke klachten langs komt, kan de huisarts wel wat voor je betekenen als het gaat om hypochondrie. De klachten zijn veelal niet lichamelijk maar psychisch. De huisarts kan adviseren om bijvoorbeeld met een coach contact op te nemen. Het gaat niet om de lichamelijke klachten die worden ervaren, maar om de angst die in het systeem zit. Door te praten met een professional kan de angst worden aangepakt waardoor uiteindelijk ook de angst om ernstig ziek te worden zal verminderen of zelfs verdwijnen.

Het is belangrijk dat je leert omgaan met de klachten die je hebt, zodat je er niet zoveel hinder van ervaart. Dit kun je doen door jezelf af te leiden als je geobsedeerd je lichaam wilt bekijken of je angstig voelt. Het kan helpend zijn om een rondje te lopen, te focussen op je ademhaling, contact op te nemen met iemand waarbij je je verhaal kunt doen of het uitvoeren van een hobby. In het Liberi Fasenplan richten we ons vooral in de fase “acceptatie” en “stabilisatie” op het herkennen van niet helpende gedachten en het vinden van passende interventies om jou te helpen.