Waarschijnlijk heb je het woord ‘hyperfocus’ wel vaker gehoord. Vaak wordt het onterecht gebruikt focus aan te duiden voor een uit te voeren taak of activiteit. Hyperfocus is meer dan opperste concentratie hebben op je werk of hobby. Deze vorm van concentratie loopt vaak parallel aan verschillende vormen van gedragsaandoeningen. Soms kan het hebben van hyperfocus erg positief uitpakken maar dit is niet altijd het geval. Wanneer kunnen we spreken van hyperfocus? En wat is hyperfocus eigenlijk? In dit blog gaan we dieper in op de materie.
Wat is hyperfocus?
Het woord zelf verraad het eigenlijk al. Hyperfocus is een manier van concentratie die we bijna obsessief kunnen noemen. Handig voor wanneer je moet leren voor een toets of je een precieze taak uit moet voeren voor je werk. Wanneer je werkt onder hyperfocus heb je het vermogen je zintuigen volledig uit te schakelen voor prikkels van buitenaf. Het besef van tijd verdwijnt en het lukt je emoties en gedachten, tot een bepaalde hoogte, uit te schakelen. Sommige ervaren dat als ‘in een flow’ zitten. In dit geval is het voornamelijk een positieve ervaring. Hyperfocus wordt ook vaak in 1 zin genoemd met ADHD of ADD en heeft in deze te maken met een minder ontwikkeld executieve functie van het brein.
ADHD/ADD
Zoals hierboven al geschreven gaat hyperfocus hand in hand met de diagnoses ADHD en ADD. Iedereen heeft een executieve functie in het brein. Dit deel regelt je impulsbeheersing en rationeel denken. Vooral personen met ADHD ondervinden regelmatig problemen met dit denken. Een hyperfocus kan ontstaan door het hebben van een nieuwe hobby. In plaats van evalueren of dit echt dé hobby voor het leven gaat zijn, wordt er direct voor honderden euro’s materialen aangeschaft die veelal niet eens uit de verpakking worden gehaald. De reden daarvoor: De hyperfocus is verplaatst naar een andere hobby. Dit deel van het brein is niet te trainen maar de bewustwording hiervan wel. Je beseffen dat je deze hyperfocus meer dan anderen hebt kan je al een aantal impulsieve hobby’s besparen.
Executieve functie van het brein
Het is geen gegeven dat alleen mensen met ADHD of ADD goed zijn in het hebben van een hyperfocus. In sommige situaties komt je in een hyperfocus terecht omdat je werkontwijkend gedrag vertoond. In het speciaal wanneer je iets moet doen waar je als een berg tegenop ziet. Dat kan al iets kleins zijn als je huishouden doen. Wanneer je een gigantische berg was hebt liggen die nog gevouwen moet worden bijvoorbeeld. Spontaan herinner je jezelf eraan dat je postvak IN van je e-mail nodig opgeruimd moet worden. Doordat je opziet tegen het vouwen van je was schakelt je brein over in een hyperfocus in een, ogenschijnlijk, belangrijkere taak. Uiteindelijk ligt die berg was er nog steeds en wordt deze berg alleen maar groter.
De negatieve kanten van hyperfocus
Het is al eerder gezegd in dit blog: Hyperfocus kan, vooral in het geval van ADHD of ADD, negatieve kanten hebben. In de geestelijke gezondheidszorg noemen ze dat ook wel perseveratie. Dit wordt vooral gezien bij jonge kinderen die deze hyperactiviteitstoornis hebben, maar sluit volwassen niet uit. Perseveratie geeft aan de het lastig is te schakelen tussen taken. Hierdoor blijven werkzaamheden liggen maar het betekent ook dat je sneller ontregeld bent wanneer iemand je van je taak afhoudt. In de kindertijd wordt dit door de omgeving ervaren als lastig. Niet helemaal eerlijk want jij kan de taken prima uitvoeren, je hebt alleen wat meer tijd nodig te schakelen. Dit gedrag zie je ook geregeld bij mensen met een diagnose in het autismespectrum. Echter wordt dit in deze lijn sneller geaccepteerd.
Hyperfocus positief gebruiken
Alhoewel het hebben van hyperfocus soms erg lastig kan zijn, is het natuurlijk niet alleen maar negatief. Personen die het vermogen hebben tot hyperfocus zijn over het algemeen een stuk creatiever en inventiever. Door de opperste concentratie lukt het je buiten de lijnen om te denken. Je hersenen gaan in een hyperactieve overdrive, gericht op 1 specifieke taak. Dit zijn dé momenten waarin je oplossingen vindt voor problemen waar je eerder niet aan hebt gedacht. Prikkels van buitenaf leiden dusdanig af dat factoren zoals stress belemmerend kunnen zijn in de uitvoering. Tijdens hyperfocus weet je ook dit uit te schakelen. Wist je trouwens dat hyperfocus ook veelvuldig voorkomt bij begaafde en hoogbegaafde kinderen en volwassenen? Dit is vooralsnog een mening van professionals omdat hyperfocus nog niet uitvoerig wetenschappelijk wordt onderzocht.
Tips om met hyperfocus om te gaan
Al kan het enorm verrijkend zijn af en toe in hyperfocus te verdwijnen, wanneer je dagelijkse structuur en regelmaat er onder lijden kan het als beperkend worden ervaren. Daarom geven wij een aantal tips hoe je met hyperfocus om kunt gaan.
- Start met het bijhouden van een agenda en maak een dagplanning. Dit is vooral aangeraden wanneer je ADHD of ADD hebt. Wat je opschrijft kun je niet vergeten en zo houd je overzicht over je dag-structuur.
- Wees je bewust over welke activiteiten jij een hyperfocus hebt en schrijf dit op. Dat is je zogenoemde hyperfocuslijst. Dit zijn vanaf nu de activiteiten die je gaat plannen of beperken in tijd.
- Zet een wekker voor een hyperfocus activiteit. Vooral voor dingen waarvan je weet dat je moeite hebt om weer mee te stoppen door die hyperfocus. Als je bijvoorbeeld als hobby schilderen op nummer hebt, zet dan een wekker over een uur en stop zodra de wekker gaat.
Uit je concentratie stappen
Alhoewel bovenstaande tips over het algemeen makkelijk zijn om uit te voeren, kan het toch knap lastig zijn om je daadwerkelijk aan de tijden en wekkers te houden. Door hulp te vragen van een professionele coach kan ook jij controle krijgen over je sterk gefocuste brein. In deze situatie is vooral ACT een veelbelovende behandeling. De truc hierin is leren loslaten en dat is nog niet zo makkelijk als dat het lijkt. Combineer deze behandelvorm met wandelcoaching om ook rust te ervaren die iedereen zo hard nodig heeft. Door dit stelselmatig mee te nemen in je dagplanning krijg je de nodige balans terug.
