Een herfstdip hebben is geen pretje; je kunt je moe, negatief en lamlendig voelen. Veel mensen hebben er wat moeite mee om de warme, zomerse dagen achter zich te laten en mee te bewegen met het seizoen. De dagen worden korter, natter en kouder. En velen hebben daar helemaal geen zin in! Als je een herfstdip hebt, kan je dagelijkse leven er echt onder lijden. Hoe komt dat nu precies en belangrijker nog: wat kun je er aan doen?
Wat is een herfstdip?
Een herfstdip klinkt misschien niet zo serieus, maar er is een officiële benaming voor: een seizoensgebonden depressie. Het Engels kent er een toepasselijk acroniem voor: SAD (Seasonal Affective Disorder). En dat is precies het overheersende gevoel tijdens een herfstdip. Het kan lijken op een reguliere depressie, maar komt alleen in de herfst en winter voor. Als de dagen weer beginnen te lengen, neemt het zware, verdrietige gevoel vaak weer af.
Symptomen van een herfstdip
Voor iedereen zijn de symptomen van een herfstdip net weer anders. Maar vaak zijn vermoeidheid en een energietekort de overkoepelende factor. Dit ligt meestal niet aan een slaaptekort. Mensen met een herfstdip kunnen vaak juist meer slapen dan normaal, maar ze worden niet uitgerust wakker. Door het vermoeide gevoel kan je last hebben van concentratieproblemen, irritaties en stemmingswisselingen, lusteloosheid en een gebrek aan het ervaren van plezier of voldoening. Daarnaast gaat het vaak gepaard met sombere gevoelens en neerslachtigheid, zonder dat je een duidelijke oorzaak aan kunt wijzen – behalve dan die koude, natte en donkere dagen!
Door vermoeidheid kan het moeilijk zijn om gezonde keuzes voor jezelf te maken. Je kunt makkelijker willen grijpen naar fastfood, dus zoet, zout en vet gemaksvoedsel. Hierdoor kun je aankomen, wat voor velen weer extra stress oplevert. Je komt zo in een vicieuze cirkel. Daarnaast kan het zijn dat je minder interesse hebt in alle activiteiten en hobby’s die je voorheen graag deed. De somberheid en het gevoel van ‘geen zin hebben’ overheersen. Dit geldt soms ook voor sociale situaties, waardoor je je terugtrekt en een gevoel van eenzaamheid kunt ervaren.
Wanneer beginnen de symptomen van een herfstdip?
Je kunt dus al deze symptomen van een herfstdip hebben, of enkele. Ook kunnen ze variëren in ernst en het moment dat ze op komen zetten. Bij velen begint het al in september, als de dagen duidelijk korter worden en de temperaturen zakken. Anderen krijgen er pas last van in november of december en spreken eerder van een ‘winterdepressie’.
Hoe ontstaat een herfstdip?
Waarom hebben sommige mensen last van een herfstdip en andere niet? Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. De belangrijkste factor voor het ontstaan van een herfstdip is het afnemen van de hoeveelheid daglicht. Rond 21 september zijn dag en nacht even lang. Vanaf dat moment zijn de nachten langer dan de dagen en dat doet wat met ons. Onze biologische klok kan door de verandering in de hoeveelheid daglicht van streek raken.
Het hormoon melatonine bijvoorbeeld, wordt onder invloed van de hoeveelheid daglicht aangemaakt. Wanneer het donker wordt, maken we meer melatonine aan. Dat is in de herfst- en wintermaanden dus een stuk eerder dan in de zomermaanden! Ook het hormoon serotonine wordt beïnvloed door de hoeveelheid daglicht. Beide hormonen spelen een rol bij onze stemming en slaapcyclus. De één is gevoeliger voor de afname van daglicht dan de ander, waardoor de hormoonbalans eerder van slag is. Deze mensen zullen dus eerder last hebben van een herfstdip.
De rol van vitamine D
Daarnaast kan het vitamine D niveau in ons bloed ook van invloed zijn op het wel of niet krijgen van een herfstdip. Vitamine D wordt aangemaakt als we met onze blote huid blootgesteld worden aan daglicht, met name zonlicht. Vanzelfsprekend is er minder zon in de herfst en winter. Heb je een lagere vitamine D status, dan is de kans dus ook groter dat je last krijgt van een herfstdip. Natuurlijk hangt dit er wel van af hoeveel je buiten komt. Als je – ondanks kouder en natter weer – toch regelmatig buiten bent, zal je meer vitamine D aanmaken (als je handen en hoofd tenminste niet bedekt zijn door handschoenen en muts).
In Nederland is het echter moeilijk om voldoende vitamine D aan te maken in de herfst- en wintermaanden. Dat komt omdat we zo noordelijk zitten. Iemand die in Spanje woont, zal gedurende het hele jaar meer zonlicht krijgen. In Nederland worden dus ook veel mensen aangeraden om vitamine D bij te slikken in de vorm van supplementen.
Aanleg en stress
En dan is er nog de ‘geluksfactor’: je kunt nu eenmaal meer aanleg hebben voor depressie en andere stemmingsstoornissen. Als dat het geval is, dan is de kans dat je een herfstdip ontwikkelt ook groter. Ook stress speelt een rol. Als je veel last hebt van stress, kun je ook ‘vatbaarder’ zijn voor een herfstdip. In de zomermaanden kun je – met dank aan de energie van de zon – misschien nog wel overeind blijven staan, ondanks stressvolle omstandigheden. Maar als dan de herfst om de hoek komt kijken, kan dit wel eens de welbekende druppel zijn. Het is niet voor niets dat wij als Liberi coaches de meeste aanmeldingen krijgen in september en oktober.
Wat heeft mij geholpen om te gaan met een herfstdip?
Er is helaas geen ‘one size fits all’ oplossing. Er zijn meerdere factoren die een rol spelen bij het ontwikkelen van een herfstdip. Die zijn voor iedere persoon uniek. Maar ik deel wel graag mijn eigen ervaring. Ik kon er altijd flink de pest in hebben als de herfst zich weer aankondigde. Ik verzette me ertegen en heb zelfs meerdere jaren in de herfst en winter wekelijks onder de zonnebank gelegen om toch dat gevoel van zomer vast te blijven houden. Maar het werkte niet echt.
Wat mij wél heeft geholpen, is leren leven in het ritme van de seizoenen. Ik wilde een eeuwig durende zomer, maar zo werkt de natuur niet. Toen ik mij verzoende met dit feit én ook inzag wat de schatten van de herfst en winter zijn, is het makkelijker geworden de weerstand los te laten. Ik mag het ook wat rustiger aan doen in deze periode, net als de natuur. Elk seizoen is prachtig, maar je moet het wel willen zien.
