Er zijn talloze filosofen, wijsgeren, goeroe’s, kunstenaars en wetenschappers die zich hebben gebogen over het onderwerp van de vrije wil. Volgens de één bestaat deze niet, volgens de ander wel. Is het een illusie waar we in geloven? Of hebben wij de vrijheid om onze gedachten, gedragingen en uitspraken te sturen? In deze blog neem ik je mee in een aantal overdenkingen. Laat je inspireren!
Onze gedachten en vrije wil
We hebben gemiddeld tussen de 60.000 – 80.000 gedachten per dag. Per uur zijn dat er dus tussen de 2500 – 3.300. Ontzettend veel dus! Het is geen wonder dat veel mensen klagen over een druk hoofd. Een groot deel van onze gedachten zijn ‘oude’ gedachten: we hebben ze al eens eerder gedacht en we herhalen ze telkens. Ook is een groot deel van deze gedachten negatief. Het hangt er natuurlijk van af of je optimistisch of pessimistisch bent ingesteld, maar wie heeft dat eigenlijk bepaald? Was jij dat zelf? Of is het maar een illusie dat jij je eigen gedachten kunt bepalen? En als jij ze zelf niet bedacht hebt, wie dan wel?
Ik denk, dus ik ben?
Geen vragen waar een eenduidig antwoord op te vinden is! Het zijn wel vragen die je laten nadenken over de mate van invloed die jij zelf hebt. De manier van denken over onszelf, de ander en onze omgeving heeft een grote invloed op hoe we ons voelen. Het beïnvloedt onze geestelijke, mentale, sociale, spirituele en zelfs fysieke gezondheid. René Descartes (wiskundige en filosoof uit de 17e eeuw) zei niet voor niets: “Ik denk, dus ik ben.” Ik denk, dus ik heb een vrije wil?!
Negatieve of positieve gedachten?
Ga maar na: als jij telkens negatieve gedachten over jezelf hebt, dan zul je niet verbaasd zijn dat je in een negatieve spiraal terecht komt. Je ziet steeds meer negatieve aspecten van jezelf. Misschien ga je je wel schamen en trek je je terug. Je zorgt niet goed meer voor jezelf, maakt geen gezonde maaltijden meer klaar en cijfert jezelf weg om toch nog wat erkenning van de buitenwereld te ontvangen. Geen gezonde situatie. Terwijl het hebben van positieve gedachten je in een opwaartse spiraal kan brengen.
Als je blij bent met jezelf, zul je jezelf leuk aankleden, je kookt gezonde maaltijden en je besteed aandacht aan sport en beweging om je lijf gezond te houden. Je vindt dit tenslotte belangrijk en je vindt dat jezelf waard. Is het een keuze om negatieve of positieve gedachten over jezelf te hebben? Heb je daarin een vrije wil? Deels.
Vrije wil beoefenen zinvol?
Soms maken we in ons leven dingen mee die een grote impact hebben op hoe we onszelf zien. Zeker als we heftige dingen meemaken in onze jeugd, zoals trauma, dan kan het zijn dat onze vrije wil hierdoor ondermijnd wordt. Gedachten zijn hardnekkig. Als je door een trauma negatief bent gaan denken over jezelf (bijvoorbeeld door seksueel trauma. Veel slachtoffers leggen de schuld bij zichzelf), dan herhaal je de negatieve gedachten keer op keer weer. Ze slijten zich in in je hersenen, zoals olifantenpaadjes in het gras uitgesleten worden door er keer op keer overheen te wandelen.
Bewustwording beoefenen
Je kunt dan wel wíllen oefenen met jouw vrije wil door positieve gedachten over jezelf te denken, maar als je ze niet gelooft, dan kom je niet verder. Bovendien zijn we ons vaak helemaal niet bewust van negatieve gedachten, omdat we ze al zo lang denken en ze onbewust dagelijks met ons meereizen. Het vraagt dus allereerst bewustwording.
Hoe doe je dit? Goede gesprekken met anderen zijn altijd zinvol. Een ander kan vaak een spiegel voorhouden, waardoor je dingen van jezelf ziet en herkent die je je anders niet bewust was. Een tweede manier is een dagboekje bijhouden van gedachten die je vaak hebt. Je kunt ze opschrijven op een lijstje, maar je kunt jezelf ook bevragen. Waarom denk ik dit? Is het echt waar? Hoe weet ik dat het waar is? Weet ik dat wel zo zeker, zou een ander ook zeggen dat het waar is? Of heb ik mezelf aangepraat dat het waar is?
Persoonlijke ontwikkeling kan je op het gebied van de vrije wil ook veel brengen. Het lezen van boeken rondom dit thema of het volgen van cursussen en trainingen zorgt ervoor dat je je steeds bewuster wordt van jouw eigen patronen. Gedrag volgt uit gedachten. Dus als jij je gedachten leert kennen en doorzien, dan heb je de sleutel in handen om ook je gedrag aan te passen.
We hebben dus een vrije wil?!
Dus ja, je hebt een vrije wil, want je kan ervoor kiezen om jezelf bewust te maken van je gedachten en deze te leren sturen. Maar dan moet je wel allereerst de mogelijkheid krijgen om dáár bewust van te worden. Hoeveel mensen leven op de automatische piloot en staan hier überhaupt niet bij stil? En wat als je je (negatieve) gedachten zó overtuigend vindt, dat je niet kan geloven dat andere gedachten waarachtig zouden zijn?
Meditatie en mindfulness
Meditatie en mindfulness kunnen hier behulpzaam bij zijn. Door meditatie leer je als het ware wat afstand te creëren van je gedachten. Je neemt ze waar als een objectieve observator. Ze komen en gaan, als wolkjes in de lucht, zonder dat je erin meegezogen hoeft te worden. Hierdoor kan je ze makkelijker zien voor wat ze zijn: gewoonweg gedachten. Jouw gedachten zíjn jou niet, jij hébt je gedachten. Mindfulness gaat om het bewust aanwezig zijn met wat er is, zonder oordeel. ‘Gewoon’ observeren en datgene wat zich aandient accepteren, dus óók je gedachten. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar zo is het wel.
Geen vrije wil
En niet iedereen krijgt de gelegenheid om zijn of haar vrije wil te ontwikkelen. Als je in erbarmelijke omstandigheden leeft, dan is je eerste prioriteit overleven. Je zoogdierenbrein en reptielenbrein staan op alert om jou veilig en in leven te houden. De vrije wil zit in de hoger gelegen neocortex, dus eerst moeten al je basisbehoeften bevredigd zijn, wil je je vrije wil kunnen ontwikkelen. Als jij die kans niet krijgt, dan kun je stellen dat je dus geen vrije wil hebt. Maar aangezien jij deze blog leest, heb jij vast de mogelijkheid om dit wél te kunnen doen! 😉
