Ondergewicht staat niet zo in de belangstelling als overgewicht, maar het kan met net zo veel negatieve gevolgen gepaard gaan als overgewicht. Eerder publiceerden we een blog over eetstoornissen en ook daar komt ondergewicht aan bod. Er zijn eetstoornissen waarbij iemand niet of extreem weinig eet (anorexia nervosa) en eetstoornissen waarbij iemand juist heel veel eet (boulimia nervosa of eetbuistoornis).
Het hangt van verschillende factoren af of iemand ondergewicht ontwikkelt. Iemand met boulimia zal geregeld aankomen, maar dat hoeft niet. Sommige patiënten met boulimia hebben juist ondergewicht, omdat ze zodanig veel compensatiegedrag vertonen (overgeven na het eten, laxeerpillen gebruiken of extreem veel sporten) dat ze per saldo niet genoeg voeding binnenkrijgen.
Ondergewicht geeft aan dat iemand te weinig weegt in relatie tot zijn of haar lengte. Je begrijpt dat een heel lang iemand meer kan wegen dan een heel klein iemand om een gezond gewicht te hebben. Er wordt vaak gewerkt met de Body Mass Index (BMI) om te bepalen of iemand onder- of overgewicht heeft. Hiermee is natuurlijk niet alles gezegd. De verhouding tussen spiermassa en vetmassa wordt bij deze berekening niet meegenomen, het gaat puur om de lengte en het gewicht. Spiermassa weegt meer dan vetmassa, dus iemand met veel spiermassa kan volgens de BMI een te hoog gewicht hebben, terwijl die persoon wél een gezond gewicht heeft.
Om dan toch even bij de BMI te blijven: iemand heeft ondergewicht bij een BMI lager dan 18,5. Iemand met een gezond gewicht heeft een BMI tussen de 18,5 en 25. En om even volledig te zijn: iemand met een BMI hoger dan 25 heeft overgewicht (waar ook nog verschillende gradaties in zijn, maar dat laten we in deze blog even achterwege). Je kunt je BMI zelf gemakkelijk uitrekenen via de website van het Voedingscentrum.
Er zijn verschillende oorzaken van ondergewicht te noemen, waarvan eetstoornissen al even voorbij kwamen. Maar daarnaast zijn er ook verschillende ziekten die ervoor kunnen zorgen dat iemand ondergewicht ontwikkelt. Dit kan door de ziekte zelf komen, of door medicatie die de eetlust remt. Ook kan misselijkheid een bijwerking zijn van een ziekte of medicijn en je begrijpt dat het dan ook moeilijk is om voldoende voeding binnen te krijgen. Ziekten die verband houden met de maag en darmen komen het meest voor, maar ook kanker, AIDS of een beroerte kunnen leiden tot ondergewicht. Tot slot kan ondervoeding een rol spelen, maar dat komt in Nederland minder vaak voor (onder de volwassen bevolking). Het komt vooral voor in ontwikkelingslanden, maar ook in Nederland zien we het geregeld bij bijvoorbeeld ouderen.
Je vraagt je misschien af wat de gevolgen van ondergewicht zijn. Bij ondergewicht gaat het lichaam minder goed functioneren. Zie het als een auto die niet goed onderhouden wordt. Er is niet genoeg benzine, de motorolie wordt niet aangevuld, de ruitenvloeistoftank staat leeg… je snapt dat deze auto niet ver meer komt! Zo is het ook met ons lichaam. Ons lijf gaat – als er te weinig voeding binnen komt – eerst de vetreserves opmaken. Je wordt dan steeds dunner en je botten worden steeds zichtbaarder. Je conditie wordt steeds slechter en je hebt geen energie meer. En je kunt je slapjes voelen, lusteloos, moe en krijgt mogelijk ook depressieve klachten. Je kunt je nergens op concentreren en voelt mogelijk meer angsten.
Doordat je letterlijk geen vet meer op je botten hebt zitten, krijg je het snel koud. Alle isolatie (vet houdt immers warm) is weg! Je kunt je duizelig voelen en een droge huid krijgen. Ook je haren kunnen meer uit gaan vallen. Je immuunsysteem wordt zwakker, waardoor je vatbaarder wordt voor allerlei ziekten en verkoudheden. Bij vrouwen leidt ondergewicht vaak tot een onregelmatige menstruatie of zelfs het uitblijven ervan. Dit heeft dus ook gevolgen voor de vruchtbaarheid. Tot slot heb je ook meer risico op osteoporose (botontkalking).
Als iemand door alle vetreserves heen is, heeft het lichaam nog steeds behoefte aan energie. Als er niets anders voorhanden is, gaat het lichaam over op het verbranden van andere weefsels: spieren, organen, zenuwweefsel. Bij zeer ernstig ondergewicht worden dus de organen aangetast en het kan zelfs levensbedreigend worden. Wanneer dit precies gebeurt is moeilijk te zeggen, omdat het een proces is. In sommige gevallen van anorexia wordt iemand gedwongen opgenomen om sondevoeding te ontvangen. Dit om te voorkomen dat het lichaam zichzelf als het ware gaat ‘opeten’.
Vaak proberen mensen met ondergewicht dit te verstoppen of ze erkennen het zelf niet. Ze zien het dus niet als een probleem. Merk je dat iemand in jouw omgeving wel erg mager lijkt te worden, probeer het dan op een liefdevolle manier bespreekbaar te maken. Dwing niet en ga dus niet pushen, want dat werkt vaak averechts.
Het helpt om er in een vroeg stadium bij te zijn, omdat het dan makkelijker te herstellen is. Bovendien zal het lichaam in een betere conditie zijn bij licht ondergewicht, in vergelijking met iemand die ernstig ondergewicht heeft. In dat laatste geval is er vaak sprake van een eetstoornis (als tenminste de andere redenen zoals hierboven genoemd niet opgaan, zoals een fysieke ziekte of medicatiegebruik).
Het is zaak om dan niet te proberen iemand maar ‘gewoon’ te laten eten, want als dat de oplossing was geweest, dan was er geen probleem geweest. Er zitten complexe psychologische mechanismen achter de redenen dat iemand niet (of weinig) eet. Coping mechanismen, trauma en andere onverwerkte gebeurtenissen zullen ook onder de loep genomen moeten worden, wil een behandeling aanslaan. Juist dan is het belangrijk dat iemand mentale, emotionele en fysieke ondersteuning krijgt van de mensen uit zijn of haar omgeving. De patiënt voelt zich vaak al erg alleen, dus is het zaak om er zoveel mogelijk voor diegene te zijn, zonder bemoeizuchtig en verstikkend te worden.
En ook als je zelf voelt dat je eigenlijk hulp nodig hebt (maar dit liever niet wilt erkennen): vraag wel die hulp. Je hebt net als ieder ander het recht op een fijn leven – zonder de angsten, onrust en zorgen van een eetstoornis.
Doe geheel vrijblijvend de burn-out test of neem contact met ons op.
Direct contact Of bel 085 - 5363606
085 - 5363606