De ‘geestelijk verzorger‘ is minder bekend dan de psycholoog of de maatschappelijk werker. Toch zijn er veel geestelijk verzorgers in Nederland en iemand die langer dan 24 uur in een instelling verblijft heeft zelfs recht op een geestelijk verzorger. De geestelijk verzorger wordt steeds actiever in ‘nieuwe’ werkvelden, zoals bij burn-outklachten. Dat is vanuit het idee dat bij burn-out zingevingsvragen vaak een belangrijke rol spelen. Hieronder licht ik dat toe.
Wat is een geestelijk verzorger?
Een geestelijk verzorger biedt ondersteuning bij zingeving en levensvragen. Levensvragen komen vaak op wanneer je iets moeilijk meemaakt, zoals een burn-out, de dood van een dierbare of een trauma. Vaak is het de grote vraag naar ‘waarom’, zoals: waarom overkomt mij dit? Dat is een ‘trage vraag’ en het vinden van een antwoord is dan ook een proces.
De term geestelijk verzorger klinkt religieus, maar dat hoeft het niet te zijn. Er zijn namelijk naast islamitische, boeddhistische, hindoeïstische, joodse, katholieke en protestantse geestelijk verzorgers ook algemene en humanistisch geestelijk verzorgers.
Geestelijk verzorgers werken bij defensie, de politie, justitie, in de psychiatrie, in verpleeg- en verzorgingstehuizen, revalidatiecentra, met mensen met een beperking, de jeugdzorg, ziekenhuizen en ook (sinds kort) in de thuissituatie, wanneer mensen in een moeilijke situatie terecht zijn gekomen. In deze settingen werken geestelijk verzorgers veelal in een multidisciplinair team van behandelaren. Deze werkvelden zijn gekozen omdat zingevingsvragen daar vaak naar de voorgrond treden.
Waarom geestelijke verzorging?
Voorheen vertelden kerkelijken ons wat de zin van het leven is, en hoe we moesten leven. Dat schiep duidelijkheid in ons wereldbeeld. Tegenwoordig is zingeving een individueler project. Religie maakte plaats voor spiritualiteit en veel mensen zoeken nu zelf naar zin. De consumptiemaatschappij en de prestatiemaatschappij lijken antwoord te geven op de vraag wat we met ons leven aan moeten en wat de betekenis ervan is, maar veel mensen vinden dat antwoord onbevredigend. Ik ben niet op aarde om te presteren en consumeren.
De geestelijk verzorger helpt bij het weer waarderen en betekenis geven van het leven. Samen kun je onderzoeken wat voor jou van waarde is, door letterlijk te onderzoeken welke waarden voor jou belangrijk zijn. Dat kunnen bijvoorbeeld liefde, compassie en creativiteit zijn. Wanneer je aandacht besteedt aan die waarden in je dagelijks leven, dan kun je zin ervaren. Bijvoorbeeld: je besluit weer te gaan schilderen, en je geeft je schilderen cadeau aan een weggeefwinkel. Wellicht voel je enthousiasme bij dit idee, en blijkt het je inderdaad voldoening te geven.
Wat onderscheidt geestelijke verzorging van andere vormen van hulp?
Een geestelijk verzorger is eigenlijk geen klassieke zorgverlener. Je hoeft niet ziek te zijn om gebruik te maken van de begeleiding; je hoeft alleen maar mens te zijn. En het doel van het gesprek is ook niet om jou ‘beter te maken’. Waar een psycholoog zich meer richt op levensproblemen, richt een geestelijk verzorger zich op levensvragen. Hij is niet aan het ‘behandelen’. Samen onderzoek je de ervaring nu.
Zorginstellingen, gevangenissen en defensie zijn wettelijk verplicht om bij een verblijf langer dan een etmaal, geestelijke verzorging aan te bieden die zoveel mogelijk aansluit bij de godsdienst of levensovertuiging van de cliënt. Dit wordt de ‘vrijplaats’ genoemd. De ‘vrijplaats’ speelt een belangrijke rol binnen de geestelijke verzorging. Je mag vrijuit over je leven spreken en de informatie blijft vertrouwelijk. Bij een psycholoog is er vaak eerst een diagnose nodig.
Geestelijk verzorgers werken vanuit een bepaalde levensbeschouwing of religie, zoals het humanisme of de Islam. Ik ben een humanistisch geestelijk verzorger, wat wil zeggen dat ik mensen zelf laat bepalen hoe zij op een authentieke wijze zin willen geven aan hun bestaan.
Wat doet een geestelijk verzorger
De basis van de geestelijke verzorging is dat de geestelijk verzorger er gewoon is. Hij luistert aandachtig, leeft mee en is oprecht en open in zijn communicatie. Door inlevingsvermogen zich te verplaatsen in de ervaring van de ander, kan hij meedenken en meezoeken naar mogelijke richtingen en betekenissen. Een gv’er kan metaforen gebruiken om betekenis te geven aan iemands ervaren. Het klinkt alsof je je op een open vlakte bevindt en zoekt naar houvast? Wat zie je aan de horizon?
Het helpt mensen wanneer ze kracht en inspiratie kunnen voelen. De geestelijk verzorger kan vragen naar voorbeeldfiguren: wie inspireert jou? Als dat een opa is, waarom is dat dan zo? Omdat hij zo zorgzaam met zijn kleinkinderen omgaat? Is hij liefdevol? Zou jij ook liefdevol(ler) willen zijn? Welke rol speelde liefde tot nu toe in jouw leven? Een geestelijk verzorger kan samen met iemand mediteren of bidden, of een inspirerend verhaal of gedicht voorlezen over liefde.
Uit deze alinea’s blijkt dat een geestelijk verzorger niet volgens een protocol werkt. Hij is in de eerste plaats volledig aanwezig als empathisch mens. De cliënt mag helemaal zichzelf zijn en haar verhaal delen; dat kan op zichzelf al als helend worden ervaren. De cliënt praat met een mens, niet met een professional.
Wat kan een geestelijk verzorger doen voor mensen met burn-outklachten?
Je krijgt een burn-out. Dan kun je je afvragen waarom dat je overkomt. Wat is de diepere boodschap of betekenis? Wanneer je werk tijdelijk wegvalt, kun je gaan twijfelen aan jezelf en je keuzes. Wie ben ik eigenlijk? Waarom doe ik wat ik doe? Heeft het nog wel zin om door te blijven gaan? En zo ja, waarom? Dit soort trage vragen kunnen opkomen, en wanneer een bedrijfsarts je dan benadert vanuit een medisch model (hoe gaan we je snel beter maken), dan is er te weinig aandacht voor die vragen.
Een gebrek aan zin kan bovendien een oorzaak zijn van een burn-out. Wanneer je alleen maar werkt aan de doelen van anderen, weinig erkenning krijgt, je niet verbonden voelt met anderen en weinig eigenwaarde voelt, dan vergroot dat de kans op een burn-out. Dit zijn allemaal voorbeelden van een gebrek aan zin en betekenis.
Een geestelijk verzorger kan iemand empathisch bijstaan en zo weer het gevoel opwekken dat iemand als mens van waarde is. Je mag er helemaal zijn, je bent uniek en waardevol! Zo schept de geestelijk verzorger een ruimte waarin zelfreflectie mogelijk is. Het voelt goed om volledig geaccepteerd te worden.
Conclusie
De geestelijk verzorger kan veel betekenen voor iemand met een burn-out. Je mag vrijuit je verhaal doen en kunt samen aandacht hebben voor trage vragen. De geestelijk verzorger kan je inspireren, zodat je nieuwe kracht en hoop kunt voelen. Ik werk als burn-out coach, maar ben ook opgeleid tot geestelijk verzorger. De inzichten die ik blijf opdoen, probeer ik toe te passen en te combineren in mijn werk.
