Dwanggedachten

Dwanggedachten

Heb je wel eens het gevoel dat je iets móet doen? Dat als je het niet doet je onrustig, angstig of geïrriteerd wordt? Voor de zoveelste keer controleren of je je sleutels wel in je tas hebt zitten. Of het moeten tellen van de stoeptegels waar je overheen loopt. Je ervaart een bepaalde dwang om iets te doen, ondanks dat je ergens wel weet dat dit niet nodig is. Dat is wat er gebeurt bij het hebben van dwanggedachten.

Wat zijn dwanggedachten?

Dwanggedachten zijn (meestal) negatieve gedachten, ideeën of beelden die telkens terugkomen. Door bepaald gedrag uit te voeren lijkt de nare gedachte even te zijn verdwenen, maar niet voor lang. Dwanggedachten belemmeren iemand flink in zijn of haar dagelijks leven. Er gaat namelijk veel tijd zitten in piekeren. Iemand kan veel onrust, angst of walging ervaren. Alleen door bepaalde dwanghandelingen uit te voeren verdwijnen de nare gevoelens naar de achtergrond. Het uitvoeren van dwanghandelingen kost in sommige gevallen zoveel tijd dat iemand niet goed meer in staat is te werken of normaal te functioneren. Dan spreekt men wel van een dwangstoornis.

Onderscheid tussen normale en dwanggedachten

De meeste mensen met dwanggedachten weten dat ze hier last van hebben. Ze ervaren bijvoorbeeld schaamte, een verlies aan zelfvertrouwen, twijfel, zelfhaat en onrust. Een herhalende gedachte hoeft niet per sé een dwanggedachte te zijn. Iemand kan bijvoorbeeld een fout hebben gemaakt en blijft een tijd lang malen over wat hij fout heeft gedaan. Of hoe hij het anders aan had moeten pakken. Op een gegeven moment laat hij het los. Hij heeft van zijn fout geleerd en gaat het in het vervolg anders doen. Bij dwanggedachten blijft het terugkomen, ook nadat er langere tijd overheen is gegaan. De gedachten brengen extreme gevoelens naar boven en zitten iemand in de weg bij zijn of haar dagelijks functioneren.

Soorten dwanggedachten

Er zijn verschillende soorten dwanggedachten. Zo zijn er seksuele dwanggedachten, waarbij iemand bijvoorbeeld telkens naar de borsten of het kruis moet kijken van een bekende. Of gedachten over seksuele handelingen met een collega. Een andere categorie zijn de agressieve dwanggedachten. Hierbij is iemand zich telkens zorgen aan het maken of hij een ander wat aan zal doen. Of dat hij iets ergs zal veroorzaken, zoals een ongeluk.

Daarnaast zijn er religieuze dwanggedachten. Hierbij is iemand overmatig veel bezig met goed en kwaad. Ook kan iemand de angst hebben om zonden te begaan of God teleur te stellen of beledigen. Een ander soort dwanggedachte heeft te maken met de angst op besmetting. Dit kan gaan om besmetting met een ziekte, maar ook om besmetting door vuil, de omgeving, of lichaamsvloeistoffen (zoals zweet of urine). Perfectionisme kan ook de vorm aannemen van dwang. Iemand is dan dwangmatig bezig om alle details goed op een rijtje te krijgen. Of iemand krijgt nooit een klus af, omdat het nooit goed genoeg is. Tot slot is er de hang naar controle: iemand móet nog even controleren of het gas uit is. Diegene controleert dit vervolgens vijf keer voor hij daadwerkelijk de deur uit durft te gaan.

Dwangstoornis

Bij een echte dwangstoornis gaat het nog een stapje verder. Een dwangstoornis wordt ook wel een obsessief-compulsieve stoornis genoemd. Ook kan een dwangstoornis de vorm aannemen van een angststoornis. Een dwangstoornis ontwikkelt zich meestal vóór het vijfentwintigste levensjaar. Iemand met een dwangstoornis zit vaak in de ontkenning. Factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van een dwangstoornis zijn erfelijkheid, trauma en persoonlijkheidseigenschappen. Angst speelt meestal een grote rol bij dwangstoornissen. Twee vormen van een dwangstoornis zijn smetvrees en twijfelzucht. Dit zijn de extremere varianten van de angst voor besmetting en de hang naar controle.

Wat kun je tegen dwanggedachten doen?

Dwanggedachten worden wel vergeleken met lucht in een fles. Als je die lucht uit de fles wilt halen zul je in de weer moeten gaan met een vacuümpomp. Dat kost veel moeite en de fles zit zo weer vol met lucht. Je kunt beter water in de fles gieten. Zo komt de lucht er ook niet meer zomaar in. Het proberen te onderdrukken van dwanggedachten kost veel moeite. Voor je het weet zijn ze weer teruggekeerd. Beter kun je je gedachten voeden met voor jou interessante, bevestigende of bemoedigende gedachten en beelden.

Praat erover

Het beste dat je kunt doen is het bespreekbaar maken. Ondanks gevoelens van schaamte helpt het ontzettend om je worstelingen met iemand te delen. Er kan een enorme last van je schouders afvallen als je het kunt delen. Dit kan natuurlijk een vriend of familielid zijn, maar ook een coach. Iemand die wat verder weg staat van jouw situatie kan je helpen om meer perspectief terug te vinden. Vaak is het in je eigen beleving tien keer erger dan het in werkelijkheid is.

Mindfulness en meditatie

Mindfulness is niet meer of minder dan het bewust aanwezig zijn in het hier en nu. Je ben niet in gedachten in het verleden of in de toekomst. Je gebruikt je zintuigen die het heden waarnemen. Hierbij hoeft niets opgelost of veranderd te worden. De dingen zijn zoals ze zijn. Het doel van meditatie is niet om geen gedachten meer te hebben. Het doel is om je bewust te worden van je gedachten, zonder er in meegenomen te worden. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat meditatie en mindfulness veel positieve effecten hebben, waaronder het verminderen van angsten. Je kunt hier zelf mee aan de slag gaan of een cursus volgen. Ook een wandelcoach heeft een hele toolbox aan mindfulness- en meditatie-oefeningen. Hij of zij kan je hiermee ondersteunen.

Beweeg

Beweging is niet alleen geweldig voor je fysieke lichaam, maar ook voor je mentale welzijn. Onderzoeken hebben aangetoond dat sporten zowel de frequentie als de hevigheid van dwanggedachten doet afnemen. Daarnaast vermindert sport in het algemeen stress– en depressieve klachten. Bovendien geeft het meer zelfvertrouwen. Ook geeft het meer energie en ondersteunt beweging het geheugen. Je hoeft hiervoor niet naar de sportschool. Een dagelijkse wandeling, de fiets pakken en vaker de trap nemen zijn ook al behulpzaam.

Stop met vermijden

Vermijd geen situaties die je angstig maken. Door te vermijden verergert je angst juist. Oefen met het buiten je comfortzone gaan. Doe dit in kleine stapjes, zodat je angstige gedachten niet de overhand nemen. Lukt dit niet, zoek dan echt professionele hulp. Je bent niet de enige. Je kunt jezelf geen groter geschenk geven dan hulp te accepteren zodat je weer lekker in je vel komt te zitten!