Je zit in een presentatie en ineens schrik je als het ware wakker. Wat is er zojuist gezegd? Er zit een klein gat in je geheugen. Je was er even niet bij. Je hebt zojuist kennisgemaakt met een milde vorm van dissociatie. Dissociatie is iets dat iedereen wel eens in onschuldige vorm meemaakt. Maar in ernstige vorm is het verre van onschuldig. Het kan zorgen voor gevaarlijke situaties en een verstoring van je dagelijks functioneren. Wat is dissociatie precies? Wat is de link met stress? En hoe kan het worden opgelost? Ik behandel deze vragen en meer in deze blog. Je leest over:
Misschien ben je bekend met het fenomeen “dissociatie”. In de medische wereld wordt dissociatie als volgt gedefinieerd: “Dissociatie is een verstoring en/of onderbreking van het normale psychisch functioneren, die van invloed is op onder andere het denken, geheugen, identiteit, emotie, perceptie, lichaamsbeleving, motorische controle en gedrag.” Dat klinkt heftig, en dat kan het ook zijn. Tegelijkertijd heeft iedereen wel eens een milde vorm van dissociatie meegemaakt. Het is dan alsof je even wegdroomt en ineens weer terugkeert in het hier en nu. Dat is geen probleem. Ernstige dissociatie is dat wél. Het kan beangstigend en gevaarlijk zijn. Lees er hier alles over, inclusief de link met stress en burn-outs.
Dissociatie is de ervaring dat je tijdelijk bent losgekoppeld van bepaalde gevoelens of een deel van je bewustzijn. Het kan ook van invloed zijn op herinneringen en bijbehorende gevoelens die even “weg” lijken te zijn. Je functioneren en je bewustheid worden als het ware tijdelijk van elkaar losgekoppeld. Dat klinkt beangstigend en zorgwekkend. Vrijwel iedereen heeft dissociatie echter wel eens meegemaakt. Het is in de meeste gevallen een ongevaarlijk iets dat niet voor problemen zorgt. Anders is het wanneer het wordt veroorzaakt door ernstige stress. Dissociatie is een geestesgesteldheid, maar kan uitgroeien tot een stoornis. Het is ook een symptoom dat voor kan komen bij een burn-out. Wat het precies is, hoe je het herkent, wat de relatie is met stress en hoe het te verhelpen is, lees je in deze blog.
Wanneer je de betekenis van dissociatie leest, komt het behoorlijk heftig over. Dat kan het ook zijn. Toch heb ook jij ongetwijfeld wel eens een milde vorm van dissociatie meegemaakt. Iedereen herkent vast wel een of meerdere van de onderstaande situaties::
De bovenstaande situaties zijn voorbeelden van een zeer milde en ongevaarlijke vorm van dissociatie. Zo zie je maar dat je vaak zonder dat je het weet bekend bent met termen waar je misschien nog niet eerder van gehoord hebt. Deze geestesgesteldheid is na het lezen van de bovenstaande voorbeelden waarschijnlijk heel duidelijk voor jou, als dat niet al zo was. Maar wat je nu waarschijnlijk ook wel kunt voorstellen, is hoe gevaarlijk dissociatie kan worden. Want trek de bovenstaande voorbeelden eens in het extreme door. Met name het verhaal van die automatische piloot. Ernstige dissociatie tijdens verantwoordelijke bezigheden zoals autorijden kan natuurlijk zeer gevaarlijk zijn.
Dissociatie kun je eenvoudig herkennen achteraf. Vaak word je als het ware wakker. Ineens merk je dat je aan het wegdromen was en ineens komt je volledige bewustzijn weer terug. Dit komt dermate vaak voor dat er zelfs een term is bedacht voor het rijden op de autopilot en je hier plotseling van bewust worden: polderblindheid. Dissociatie herken je dus vooral achteraf. Dat kan vervelend en mogelijk zelfs problematisch zijn waarin je hier in ernstigere vorm last van hebt, of wanneer er zelfs sprake is van een stoornis.
Het is echter ook mogelijk om het te herkennen op het moment dat het optreedt. Zeker mensen die last hebben van episodes, zullen deze episodes na verloop van tijd gaan herkennen. De symptomen zijn dan vaak duidelijk. Let op de volgende tekenen om dissociatie in een vroeg stadium te leren herkennen:
Dissociatie heeft dus zeker raakvlakken met derealisatie en depersonalisatie. In ernstigere gevallen kun je dissociatie herkennen aan de volgende symptomen:
Aan de bovenstaande punten kun je dissociatie vaak ook bij een ander herkennen, al kun je natuurlijk niet in iemand anders gedachten kijken. De gedragingen van de persoon in kwestie kunnen echter wel wijzen op dissociatie. Zeker wanneer hij/zij laat weten zich dingen niet te herinneren of niet te weten hoe hij/zij ergens gekomen is. Concrete verschillen met dekrealisatie en depersonalisatie schuilen vooral in de ervaring van de “eigen ik”. Die is bij derealisatie en depersonalisatie nog verder verwijderd.
Dissociatie kan veel verschillende oorzaken hebben. Het kan ogenschijnlijk zonder duidelijke reden optreden (zoals in de eerder genoemde voorbeelden die bijna iedereen wel herkent). Het wordt ook veroorzaakt door vermoeidheid, oververmoeidheid of drugsgebruik. Er is echter ook een zeer duidelijke link tussen dissociatie en stress.
Dissociatie komt zeer vaak voor bij een specifieke vorm van stress: PTSS. Bij een post traumatische stressstoornis zorgen herinneringen aan een traumatische ervaring voor een extreem sterke stressreactie. Dat kan op meerdere manieren gebeuren. Sommige mensen ervaren paniekaanvallen, maar in andere gevallen neemt het lichaam zichzelf als het ware in bescherming door de herinnering te blokkeren en bepaalde gevoelens en een mate van bewustzijn uit te schakelen. In dat geval treedt dissociatie op. Mensen met PTSS hebben vaak het gevoel wakker te schrikken uit een droom. Het kan zijn dat zij de traumatische gebeurtenis herbeleven, maar het kan ook gebeuren dat zij even compleet afwezig zijn.
Dissociatie is echter niet voorbehouden aan PTSS alleen. Het komt voor bij veel vormen van stress, waaronder een burn-out.
Dissociatie kan dus een vorm van zelfbescherming zijn. Dat blijkt wel uit het bovenstaande voorbeeld van PTSS. Dissociatie is in dat geval geen bewuste keuze. Het is niet iets dat je actief aanstuurt, maar eerder een soort vluchtreactie van je geest. Het is een manier om een pijnlijke confrontatie of angstige gevoelens uit de weg te gaan. Je zou kunnen zeggen dat dit in zekere zin “gunstig” is, maar zo zou ik het niet willen noemen. In dergelijke gevallen wijst dissociatie namelijk op een dieper probleem.
Dissociatie kan optreden als een beschermingsmechanisme van je eigen lichaam. Een bepaalde vorm van stress belast je systeem te zwaar, waardoor je als het ware gedeeltelijk uitschakelt. Dit doet je lichaam in een poging om minder hard geraakt te worden door de stress. Dissociatie is hiervan het nogal rigoureuze resultaat. Mensen met een burn-out ervaren vaker dan gebruikelijk episodes van dissociatie. Dat is logisch verklaarbaar. Bij een burn-out bevinden je lichaam en geest zich in een constante overbelaste staat. Een willekeurige stressimpuls kan ervoor zorgen dat symptomen als dissociatie optreden.
Wanneer je last hebt van dissociatie, betekent dit dat er een onderliggend probleem is. Veel psychologische problemen worden behandeld met behulp van EMDR. EMDR staat voor “Eye Movement Desensitization and Reprocessing”. Het is een techniek die gericht is op het verwerken van traumatische ervaringen. Dit gebeurt door op gecontroleerde wijze herinneringen aan deze ervaringen op te roepen. Ze worden verwerkt middels een combinatie van geluid, bewegingen van de ogen en therapie. Het is een zeer effectieve methode gebleken en veel mensen proberen deze behandeling om van hun dissociatie af te komen. Dissociatie is echter nu net een voorbeeld van iets waarbij EMDR niet effectief is. Voor een effectieve EMDR-behandeling, zijn levendige herinneringen nodig en dat is nu net waar het bij mensen met dit symptoom vaak aan ontbreekt.
Dissociatie kan gelukkig worden opgelost wanneer het een symptoom is van (extreme) stress. Dat kan met behulp van coaching door een stress- en burn-out coach. Dissociatie is niet altijd het gevolg van stress. Het kan ook een psychische stoornis zijn. Wanneer stress hier wel aan ten grondslag ligt, kun je de problemen gelukkig verhelpen door middel van gespecialiseerde coaching. Wanneer het een gevolg is van stress, zal het gevolg verdwijnen wanneer de oorzaak verdwijnt. Met andere woorden: wanneer de bron van de stress wordt aangepakt en de stress dus wordt weggenomen, zullen de gevolgen hiervan ook verdwijnen. Onder andere cognitieve gedragstherapie kan dissociatie verhelpen.
Indien er sprake is van zeer ernstige dissociatie, en/of wanneer dit niet het resultaat is van stress maar bijvoorbeeld van een stoornis, dan kan medicatie worden voorgeschreven. Vaak gaat het dan om angstremmers, antidepressiva of zelfs antipsychotica. Echter: medicatie zal de problemen nooit verhelpen, maar slechts onderdrukken. Daarom wordt in alle gevallen ook therapie gehanteerd.
Doe geheel vrijblijvend de burn-out test of neem contact met ons op.
Direct contact Of bel 085 - 5363606
085 - 5363606