Twijfel je weleens of je wel de moeite waard bent? Veel mensen met burn-out klachten worstelen met deze vraag. Vanwege onzekerheid, angsten of trauma uit het verleden proberen ze hun ‘waarde’ te verdienen. Dit gaat vaak gepaard met pleasegedrag, het niet aangeven van grenzen, geen nee kunnen zeggen en qua energie helemaal leeg lopen. Ze zetten zichzelf (bijna) altijd op de tweede plaats. Dat is natuurlijk niet gezond en na verloop van tijd gaat het lichaam dan protesteren: er ontstaan steeds meer stressklachten en als iemand maar door blijft gaan, vaak ook een burn-out.
Ben jij niet óók de moeite waard?!
Ik zie het regelmatig tijdens een intake: mensen zijn in een burn-out gekomen en begrijpen maar niet waarom. Ze zijn boos, omdat ze graag verder hadden willen gaan zoals ze deden, maar hun lijf kan ineens niet meer. Ook zijn ze vaak angstig, want de gevolgen van het tegensputterende lichaam zijn niet te overzien. Veel vrouwen voelen zich de spil van het gezin en voelen de verantwoordelijkheid op hun schouders om alle ballen in de lucht te houden en ineens kunnen ze dat niet meer bolwerken. Er is weerstand, verwarring, chaos in hoofd en lijf. Ik vraag tijdens een intake heel regelmatig: “naast al die mensen voor wie jij zo je best aan het doen bent (geweest), in hoeverre vind je jezelf dan de moeite waard?”
Soms komen er dan tranen. Want eerlijk is eerlijk: ze hebben zichzelf vaak lange tijd weggecijferd. En die confrontatie kan wel eens pijnlijk zijn. Maar het is wel de weg terug naar herstel. Misschien herken jij jezelf ook wel in het bovenstaande. Als je heel eerlijk naar jezelf bent, vind jij jezelf dan de moeite waard om tijd en ruimte voor te maken? Te luisteren naar je eigen behoeften? Om rust te nemen, omdat jij dat nodig hebt? Om niet in te gaan op een verzoek, omdat je daar de energie niet voor hebt?
De waarom-vraag
Waarom zijn alle mensen om je heen meer de moeite waard dan jijzelf? Want je laat je kinderen niet in de kou staan, maar waarom jezelf dan wel? Het voelt misschien vanzelfsprekend om je kinderen, je partner, je collega’s, vrienden, familieleden of leidinggevenden op de eerste plek te zetten. Om hen meer de moeite waard te vinden dan jezelf. Hier gedraag je je dan ook naar. Je zegt ja, terwijl je eigenlijk nee wilt zeggen. Je loopt een tandje harder voor die ander, terwijl je eigenlijk op de bank wilt zitten en even he-le-maal niks wilt. Waarom toch?
Voordat we de grote waarom-vraag beantwoorden, eerst nog even dit: als jij anderen altijd op de eerste plaats zet, gaan ze dat ook van je verwachten. Ik wil niet zeggen dat mensen dus automatisch misbruik van je gaan maken, maar door die verwachtingen ga jij de druk voelen om die ook waar te maken. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht waar je eigenlijk niet in terecht wilt komen.
Vind jezelf de moeite waard en geef zo het goede voorbeeld
En als we het over je kinderen hebben: welk voorbeeld wil jij aan hen geven? Wil jij de altijd maar doorrennende moeder (of vader) zijn, die zichzelf volledig opoffert voor het gezin? Of wil je de ouder zijn die óók tijd voor zichzelf vrijmaakt, en daardoor aan zijn of haar kinderen laat zien dat zij dit ook mogen doen? Door jezelf de moeite waard te vinden, geef je je kinderen het signaal dat zij ook de moeite waard zijn. Zonder iets te hoeven doen. Zonder iets te hoeven presteren. Gewoon, omdat ze ZIJN.
“Ik vind mezelf niet de moeite waard, omdat iemand anders mij niet de moeite waard vond”
Dan komen we terug om de waarom-vraag. Want daar ligt het antwoord, nietwaar? Waarom vind je jezelf niet de moeite waard? Of misschien kunnen we beter zeggen: waarom vind je jezelf niet genoeg waard om gezonde grenzen aan te geven en ook aan jezelf te denken? Hier kunnen verschillende redenen voor zijn. Sommige mensen hebben in hun jeugd een pijnlijke ervaring gehad door afwijzing. Afwijzing door een ouder, verzorger of andere belangrijke volwassene kan voor een kind zó pijnlijk en bedreigend zijn, dat ze het niet aankunnen. Het gevoel wordt dus weggestopt en soms gaat een kind overcompenseren. Ze gedragen zich voorbeeldig, om maar de liefde en aandacht die ze zo missen, terug te verdienen.
Misschien levert dat best wat op, want mogelijk krijg je ineens wél waardering, een compliment, of word je gezien in wat je doet. Maar je wordt dan niet werkelijk gezien voor wie je bent. Als je dit gedragspatroon meeneemt naar je volwassen leven, dan vertoon je veel pleasegedrag. Je wilt het de ander naar de zin maken, want zo hoop je liefde, waardering of erkenning te verdienen. Ook dat werkt soms best wel. Tijdelijk.
Innerlijke kind-pijn
Enerzijds ontstaan er zo verwachtingen, waar ik het eerder al over had. Maar anderzijds blijkt daaruit dat jij jezelf eigenlijk niet de moeite waard vindt. Want de belangrijke persoon die jou vroeger afwees, vond jou ook niet de moeite waard. Dat was de conclusie die je trok. En nu ben je dus altijd aan het vechten voor die waardering. Maar je zult nooit helemaal vervuld worden, omdat het een innerlijke kind-pijn is. Bovendien: je cijfert jezelf weg en gaat over je grenzen. Dit houd je maar beperkte tijd vol. Er komt een tijd dat de koek op is. Een burn-out kán het gevolg zijn (maar het kan ook op hele andere manieren tot expressie komen, zoals in een depressie of angststoornis).
Een andere reden waardoor jij jezelf mogelijk niet de moeite waard vindt, kan zijn dat je dit altijd verteld werd als kind. Je werd vergeleken met een broertje of zusje die het altijd beter deed op school. Of je was altijd ‘te druk’. En ga zo maar door. Je kunt vast haarscherp terughalen wat tegen jou gezegd werd. Trauma met een grote T of kleine t, dat laat zijn sporen achter.
Het is de kunst om eigenaarschap te leren nemen over jouw innerlijke kindsdelen. Ze horen bij jou, dus alleen jíj kunt je innerlijke kind nú geven wat het vroeger zo nodig had. Vaak is daar hulp bij nodig, dus als jij hiermee worstelt, neem gerust contact met ons op!
