Een beetje competitie op de werkvloer of in je privéleven houd je scherp en kan net die extra drijfveer zijn om je doelen te behalen. Een gezonde mate van competitief gedrag laat zien hoe gedreven je bent. Maar wanneer je overal een wedstrijd van probeert te maken, of overal de beste in wil zijn, kan dit averechts werken. Competitief gedrag gaat dieper dan alsmaar beter willen worden. Het laat over het algemeen ook zien hoe jij denkt over jezelf. Een laag zelfbeeld of een minderwaardigheidscomplex kunnen onder die bewijsdrang zitten. Herken jij jezelf hierin?
Het verschil tussen gezond en ongezond competitief gedrag
Net even dat tandje extra zetten op je werk, die ene kilo meer kunnen liften dan een ander of een grotere auto kunnen kopen dan je buurman. Er is een dunne lijn tussen wat gezond competitief gedrag is en wanneer het een ongezonde vorm aanneemt. Sommige personen zijn competitief van karakter. Je ziet dat bijvoorbeeld bij topsporters. Maar ook zij moeten leren waar de gezonde grens ligt. Indien het ze niet lukt beter te presteren dan een ander, en je kiest ervoor om vals te spelen door bijvoorbeeld bepaalde stimulerende middelen te nemen, kunnen we toch wel spreken van ongezond gedrag.
Maar ook het doodgewone dagelijks leven kan omgezet worden in een eindeloze wedstrijd. We kunnen wel stellen dat wanneer je continu bezig bent jezelf te meten aan andermans prestaties, je niet in verbinding staat met jezelf en wie jij bent als persoon.
Ons oerinstinct is competitief
Je gedrevenheid bepaalt over het algemeen hoe competitief je wil zijn. De drang om altijd maar beter te zijn is een natuurlijk aanleg die we vanaf de oertijd al in ons hebben zitten. Je moest sneller kunnen rennen dan een beer, andere stammen te slim af zijn door betere manieren te verzinnen om je groep te verdedigen of grotere spierballen hebben om te kunnen vechten. Dit was het overlevingsmechanisme die onze voorouders onbewust vertelde dat ze er alles aan moesten doen om te blijven bestaan. Anno 2023 is dat gelukkig niet meer nodig maar het overlevingsmechanisme is nog steeds aanwezig. En de combinatie van onze moderne wereld en een verkeerde interpretatie dit mechanisme zorgt ervoor dat we meer reageren vanuit stressreactie dan vanuit pure balans.
Herkenningspunten van ongezond competitief gedrag
Soms spat competitief gedrag er bij iemand af maar er zijn ook veel kleinere signalen die aantonen dat je de verbinding met jezelf kwijt bent. Het is namelijk niet altijd die buurman die alles groter en beter wil hebben dan jou, of die collega die van iedere verkoop een wedstrijd maakt. Ook met grote regelmaat negatief over anderen spreken is een vorm van competitief gedrag. Je probeert namelijk andermans persoonlijkheid of prestaties naar beneden te halen om jezelf beter te voelen. Je bent er waarschijnlijk van overtuigt dat de ander denkt beter te zijn dan jij, maar eigenlijk ben jij degene die denkt dat de ander beter is dan jou. Zonde van je tijd want die energie kan je steken in jouw persoonlijke ontwikkeling. Welke herkenningspunten zijn er nog meer?
- Je vraagt veel te veel van jezelf. Ook als je van te voren al weet dat het niet haalbaar is voor je. Je gaat over jouw eigen morele grenzen om maar niet te falen.
- Je competitieve gedrag bestaat deels uit faalangst. Verliezen of een doel niet halen is geen optie.
- Wanneer je iets niet haalt verlies je zelfvertrouwen.
- Jouw eigenwaarde is niet afhankelijk van wie je bent en hoe je dingen aanpakt maar van de beste willen zijn. De winnaar zijn. Er is geen tweede plek voor jouw prestaties.
- Piekeren en stressklachten zijn jou niet vreemd. Jouw hoofd ratelt continu door hoe je nog beter en sterker kan worden in wat je doet.
Wat zijn de gevolgen?
De gevolgen van competitief gedrag zijn niet mild te noemen. Als je leeft in een almaar durende overdrive van bewijsdrang is een burn-out onvermijdelijk. En ook die zal je ontkennen wanneer dit zich aandient. Het is ‘pompen of verzuipen’. Een middenweg is er niet voor jou. Een levensstijl die nimmer eindeloos kan duren. Niet omdat je de wedstrijd van het leven niet kan winnen maar omdat je mentale gezondheid onder druk staat. Een wedstrijd doe je nooit alleen. Dit betekent dat jij jouw prestaties vergelijkt met die van een ander en dat is precies de kern van het probleem.
Eigenwaarde, faalangst, gegeneraliseerde angsten, zelfkritiek, allemaal factoren die steeds weer worden gevoed wanneer je ongezond competitief gedrag vertoont. Alles bij elkaar veroorzaakt dit een hoop innerlijke onrust, stress, burn-out of in het ergste geval zelfs een depressie.
Sociale media een drijfveer voor bewijsdrang
Scrol een half uurtje door je tijdlijn op Facebook, Twitter, Instagram of andere sociale media en je vindt ontelbaar veel voorbeelden van competitief gedrag. En stiekem doen we er allemaal aan mee. Je hoeft alleen maar de reacties te lezen onder een artikel over opvoeding. Haar kind liep met 2 jaar los. Een andere ouder reageert dat zijn dochter ‘al’ losliep met 1,5 jaar. En daarbovenop komt nog een opvoeder die moet bewijzen dat haar kind dit al deed met 9 maanden.
Een mooi verhaal van iemand die geld heeft ingezameld voor een goed doel. Er zijn altijd wel een paar personen die hierop moeten reageren hoeveel geld zij meer hebben ingezameld. Of een jong stel die foto’s laten zien van hun eerste koopwoning. Gegarandeerd dat er iemand moet reageren dat zijn of haar huis groter is. Onbewust is dit ook ongezond competitief gedrag. Want wees nu eerlijk, draagt dit echt bij het hebben van een gelukkig gevoel?
Stop de wedstrijd
Als je meedoet aan een wedstrijd betekent het dat je kunt winnen of verliezen. En laten we eerlijk zijn, verliezen is niet fijn en roept allerlei onprettige gevoelens op. Indien je geen wedstrijd speelt, kun je ook niet winnen of verliezen. Het leven is geen wedstrijd en de prestaties van een ander bepalen niet wie jij moet zijn. Wanneer je moeite hebt die bewijsdrang los te laten kan een professionele coach uitkomst bieden in het leren loslaten van de controle. Start met wandelcoaching. Zoek de natuur op en observeer hoe alles wat daar leeft dit doet vanuit natuurlijk instinct. Zonder competitie, in verbinding.
