Boulimia nervosa, vaak gewoon boulimia genoemd, is een eetstoornis die zich kenmerkt door obsessief overeten en weer streng lijnen, vaak door over te geven. Deze eetstoornis kenmerkt zich door een controledrang. Boulimia is vaak geen opzichzelfstaand probleem: er is vaak een diepere oorzaak waarom iemand deze eetstoornis ontwikkeld. In deze blog lees je:
- Wat boulimia is
- Wat zijn de risicofactoren?
- De controledrang
- De negatieve gevolgen van boulimia
- Waarom deze eetstoornis zo hardnekkig is
- Wat kun je doen?
- De rol van stress by boulimia
Wat is boulimia?
Boulimia nervosa is een eetstoornis die vaak in één adem wordt genoemd met anorexia nervosa. Er zijn duidelijke overeenkomsten maar ook grote verschillen. Net zoals anorexia komt boulimia voornamelijk voor bij jonge vrouwen en meisjes. Waar er bij anorexia vooral een angst is om überhaupt te eten, wisselt dit zich bij boulimia steeds af. Een periode van weinig of niet eten wordt gevolgd door eetbuien. Veel boulimia patiënten proberen de eetbuiten te compenseren door over te geven, laxeermiddelen te gebruiken, of overmatig te sporten. Bij anorexia is er vrij snel sprake van ondergewicht. Bij boulimia kan er sprake zijn van een gezond gewicht, overgewicht, of ondergewicht. Aan de buitenkant kun je dus lang niet altijd zien wat er speelt.
Risicofactoren voor boulimia
Daarom zijn eetstoornissen ook zeer complex. Er is vrijwel nooit één oorzaak of reden te benoemen waarom iemand boulimia ontwikkelt. Wel zijn er risicofactoren te onderscheiden die de kans op het ontwikkelen van boulimia vergroten. Eén van de risicofactoren is de aanwezigheid van een eetstoornis bij de naaste familieleden. Dit geldt dus ook als een gezinslid bijvoorbeeld anorexia of orthorexia heeft. Het is niet helemaal bekend of dit te maken heeft met genetische aanleg of met de opvoeding: het bekende nature v.s. nurture debat.
Daarnaast is er de invloed van bepaalde karaktereigenschappen. Sommige eigenschappen maken iemand kwetsbaarder voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Voorbeelden hiervan zijn perfectionisme, angst voor afwijzing of angst voelen om een te hoge Body Mass Index (BMI) te krijgen. Dit heeft ook te maken met het hebben van een laag zelfbeeld. Ook kunnen heftige ervaringen uit de jeugd meespelen. Iemand kan als kind een traumatische ervaring hebben meegemaakt. Bij trauma is er sprake van ‘te veel, te snel’. Ons systeem raakt hierdoor overweldigd en bovendien ervaren we een gebrek aan controle. Seksueel misbruik, pesten, mishandeling en emotionele verwaarlozing zijn allemaal ervaringen die de kans op een eetstoornis kunnen vergroten.
Boulimia draait vaak om een gevoel van controle
Het gevoel van machteloosheid dat ontstaat bij het ervaren van een traumatische gebeurtenis willen we vaak niet erkennen. Een eetstoornis geeft je de illusie dat je wél controle hebt. Dit is echter een schijncontrole en veroorzaakt – naast het trauma zelf – een tweede (eet)probleem. Bij de behandeling van eetstoornissen is het daarom van essentieel belang dat de onderliggende psychologische oorzaken meegenomen worden. Boulimia draait dus vaak om een gevoel van controle: het gevoel dat je in elk geval iets kunt sturen. Niet geheel verrassend wordt deze controle vaak een obsessieve controledrang die zich dus kan ontwikkelen tot een stoornis. Meer nog dan anorexia draait het bij boulimia om die controle. Hoewel hier ook bij andere eetstoornissen sprake van kan zijn, is er bij boulimia vrijwel altijd sprake van een dieper onderliggend probleem. Vaak niet eens bewust, of juist bewust weggestopt.
Negatieve gevolgen van boulimia
Boulimia is een eetstoornis met mogelijk zeer ernstige gevolgen. Het vele overgeven kan leiden tot schade aan de slokdarm. Daarnaast is er een grote kans op het oplopen van tekorten aan mineralen, vitaminen en spoorelementen. Eetbuien bestaan doorgaans uit calorierijk voedsel dat niet per se veel voedingsstoffen bevat. ‘Lege calorieën’ worden dit wel genoemd. Het zijn ongezonde voedingsmiddelen. Ze bevatten wél veel suikers en vetten, maar eigenlijk niet veel voedingswaarde. Voorbeelden zijn taart, ijs, koek, chips en witbrood. Mensen die lijden aan boulimia hebben vaak de neiging om te “binge eaten”: in één keer (te) grote hoeveelheden (ongezond) voedsel. Dit triggert weer gevoelens van schuld en verlies van controle, waardoor zij dikwijls dus gaan overgeven of laxeermiddelen gebruiken.
Wanneer perioden van eetbuien met ongezond eten afgewisseld worden door perioden van vasten, kun je je voorstellen dat iemand snel tekorten oploopt. Afhankelijk van de duur en intensiteit van de eetbuien en het vasten kan iemand ernstig ondergewicht of overgewicht krijgen.
Tenslotte moeten ook de psychologische gevolgen niet onderschat worden. Stress, depressie, dwanggedachten en onrust komen komen veel voor bij mensen met boulimia. Het vele bezig zijn met voeding kan zorgen voor chaos in het hoofd. Schaamtegevoelens en gevoelens van tekortschieten hebben een negatieve invloed op de gemoedstoestand.
Waarom boulimia zo hardnekkig is
Zeggen tegen iemand met boulimia dat zij ‘maar gewoon moet eten’ is eigenlijk net zo’n slecht idee om een vis te vertellen dat hij ‘maar gewoon moet lopen.’ Zo simpel is het namelijk niet. Als jij zelf met boulimia kampt of iemand kent die deze eetstoornis heeft is het belangrijk om tijdig hulp te zoeken. Hoe langer de eetstoornis de vrije loop heeft, hoe moeilijker het wordt om deze het hoofd te bieden. Dit heeft voornamelijk te maken met het principe van de ‘olifantenpaadjes’ in onze hersenen.
Je kent het wel: niemand loopt graag onnodig om. Daarom zie je vaak in het gras kale stukken (paadjes), omdat iedereen de kortste route neemt. Je loopt niet om via de stoep, maar neemt de kortste route door het gras. Op de plekken waar veel mensen lopen, gaat het gras dood en verdwijnt op den duur. In de jungle is dit beeld nog sprekender: de olifanten gebruiken telkens dezelfde route, waardoor er paadjes ontstaan door het doorgaans dichte struikgewas.
Als wij bepaald gedrag (zoals in het geval van boulimia het hebben van eetbuiten en vervolgens overgeven) lange tijd uitvoeren, ontstaat er als het ware een olifantenpaadje in onze hersenen. Dit wordt ons standaard gedrag. Het wordt zelfs makkelijker om dit gedrag te vertonen (het pad is vrij van obstakels), dan gezond gedrag te vertonen (zoals verbinding zoeken met iemand die je vertrouwt door even te bellen en zeggen dat je het moeilijk hebt). Het ongezonde gedrag is het olifantenpaadje geworden, gezond gedrag is als door het midden van de jungle te moeten trekken: een flinke klus die veel energie kost!
Wat kun je doen tegen boulimia?
Boulimia is dus een ziekte waar professionele hulp bij nodig is. Als je veel bij jezelf herkent, raden we je altijd aan om met je huisarts in gesprek te gaan. Zo kun je samen kijken wat je nodig hebt. Er zijn speciale centra voor de behandeling van eetstoornissen, maar ook een traject op basis van cognitieve gedragstherapie kan helpen om om te gaan met boulimia. Zoek naast professionele hulp ook altijd steun in je eigen omgeving. Een partner, goede vriend of vriendin of iemand anders die je vertrouwt en die je een luisterend oor kan bieden is goud waard! Andersom geldt dit natuurlijk ook: als jij iemand kent die worstelt met boulimia, zorg dan dat je er voor diegene bent. Ga geen adviezen geven en druk opleggen, want dit werkt vaak averechts. Uit je zorgen, maar geef de ander de ruimte om eerst zelf hulp in te schakelen.
Boulimia en stress
Ook stress kan, mits je al gevoelig bent om een eetstoornis te ontwikkelen, de eetstoornis in de hand werken. Stress is dus geen veroorzaker van boulimia, maar je kunt je voorstellen dat als iemand boulimia heeft en veel stress ervaart, dit de symptomen van de eetstoornis wel kan verergeren.
Wij hebben een gratis burn-out test waarmee je zelf je stressniveau kunt meten. Op die manier krijg je inzicht in de hoeveelheid stress die je op verschillende gebieden ervaart. Een hoge score geeft aan dat je veel stress ervaart en dat het nodig is dat je er iets mee doet. Pak de onderliggende oorzaak van de stress aan, want alleen zo kun je voorkomen dat je ongezonde coping mechanismen gaat ontwikkelen om een gevoel van schijncontrole te verkrijgen.
