Ayurveda is een oud systeem dat haar oorsprong vindt in het oude India. Het komt uit het Sanskriet, wat nog steeds als officiële taal wordt erkend in India. Veel van de heilige boeken van het Boeddhisme en Hindoeïsme zijn in het Sanskriet geschreven. De betekenis van ‘ayur’ is leven. ‘Veda’ betekent kennis. Kort gezegd gaat ayurveda dus over de kennis van het leven. Een vraagstuk dat voor ons allemaal interessant is. Want hoe doe je dat, je beste leven leven? Wat is een goed leven? Bovendien: hoe ga je om met tegenslag, stress op werk of relatieproblemen?
Ayurveda gaat over alle gebieden van het leven. Het gaat over de gezondheid van ons lichaam, maar ook over zingeving en spiritualiteit. Je kan die dingen ook eigenlijk niet los van elkaar zien. Iemand die zijn leven als zinvol ervaart is gelukkiger en kan beter omgaan met de stormen van het leven. De draagkracht is daardoor dus groter. Wat echter een zinvol leven is, is voor ieder mens verschillend. Volgens de ayurveda is zelfs wat gezond voor je is voor ieder mens verschillend. Waar de één het bijvoorbeeld heel goed doet op een groene smoothie met spirulina, kan de ander daar beter ver vandaan blijven.
De vijf elementen
Hoe zit dat nu? Binnen de ayurveda wordt uitgegaan van vijf elementen. Alles tussen hemel en aarde bestaat uit deze elementen. Dit zijn ether, lucht, vuur, water en aarde. Dat de zee voornamelijk uit het element water bestaat zal niemand verbazen. Ook in ons lichaam bevinden deze elementen zich. Het bloedplasma en onze slijmvliezen (essentieel onderdeel van ons immuunsysteem) zijn voorbeelden waar het element water een groot aandeel in heeft.
Naast dat we de elementen dus letterlijk kunnen aanwijzen in de fysieke wereld, kun je ook denken aan bepaalde kwaliteiten, eigenschappen of energieën. Denk bijvoorbeeld aan een ‘vurig type’. Dat is iemand die niet zo snel over zich heen laat lopen en van aanpakken weet. Of ‘met haar hoofd in de wolken lopen.’ Zij is een beetje dromerig en afwezig door de aanwezigheid van het element lucht. Zo zijn er telbare voorbeelden te noemen voor ieder element.
De dosha’s
Deze vijf elementen combineren samen tot drie dosha’s, ook wel typen genoemd. Iedereen heeft zijn eigen blauwdruk, een unieke combinatie van dosha’s. Hoewel dit soort indelingen nuttig kunnen zijn om tot meer zelfinzicht te komen, moeten we ons niet blindstaren op labels die we op onszelf kunnen plakken. Dit geldt uiteraard voor alle instrumenten die er zijn om ons te helpen bij onze persoonlijke ontwikkeling. Andere voorbeelden waarbij sprake is van een indeling in meerdere typen zijn de Myers-Briggs Type Indicator (MBTI) en human design.
Ten eerste is vata de dosha die bestaat uit lucht en ether. Pitta bestaat uit voornamelijk vuur en een klein beetje water. Tot slot bestaat kapha uit aarde en water. Iedere dosha bevat specifieke kenmerken en eigenschappen. Dit geldt zowel voor de mentale als fysieke eigenschappen van een persoon.
Zo is vata creatief, nieuwsgierig en een dromer, maar is ook gevoelig voor onrust en depressie. Vata-typen hebben een slankere bouw, zijn over het algemeen lichte slapers en hebben snel last van een droge huid. Pitta heeft veel energie en doorzettingsvermogen en weet van aanpakken, maar kan ook oververhit raken en veel irritaties hebben. Deze typen hebben een gemiddelde bouw, zijn geboren leiders en hebben een grote eetlust. Kapha is de stabiliteit zelve. Deze mensen blijven kalm in moeilijke situaties en zijn loyaal en betrouwbaar. Ze kunnen echter ook blijven hangen in inactiviteit en passiviteit. Kapha typen hebben gemiddeld genomen een wat zwaardere bouw, een langzamere spijsvertering en ze slapen diep en veel.
Ayurveda en de relatie met stress
Vata
Ieder type gaat anders om met stress. Vata is het type dat het meest gevoelig is voor stress. Deze typen hebben eerder last van angstgevoelens, rusteloosheid, twijfels en concentratieproblemen. Ze kunnen zich bovendien moeilijk ontspannen. Dit zien we in onze huidige maatschappij veel. De oorzaak ligt erin dat vata op maatschappelijk niveau uit balans is geraakt. We rennen en vliegen met zijn allen maar door. Dit gedrag vergroot en verergert de negatieve eigenschappen van vata bij iedereen, ongeacht je persoonlijke meest dominante dosha. Ontevredenheid, overgevoeligheid en uitputting kunnen het gevolg zijn. Als vata door stress uit balans is kun je lichamelijk last hebben van een opgeblazen gevoel, constipatie, pijn of kramp.
Wat kun je volgens Ayurveda het beste doen?
Volgens de Ayurveda kun je als vata uit balans is verschillende dingen doen. Zo kun je warme, vettere en vochtige voedingsmiddelen eten (denk aan winterkost!). Vermijd rauwe voedingsmiddelen. Pittige kruiden kunnen je van binnenuit verwarmen. Vermijd alcohol, koffie, roken en drugs. Maak van slaap een prioriteit en zorg voor een goede dagstructuur. Doe rustige beweegvormen (wandelen of yoga) en zorg dat je voldoende aanraking op je huid krijgt. Rust is de beste redemdie tegen stress voor vata.
Pitta
Volgens de leer van de ayurveda is pitta een vurig type. Emoties als boosheid, irritatie en ongeduld spelen op als pitta uit balans is. Dit type voelt zich dan gestrest, overmatig kritisch en heeft een kort lontje. Fysiek kan sprake zijn van diarree, acne, huiduitslag of brandend maagzuur. Door piekeren gedurende de nacht ontstaat makkelijk een slaaptekort en raak je oververmoeid.
Wat raadt ayurveda aan?
Om de oververhitte pitta te kalmeren kun je het beste koude of rauwe gerechten eten en pittige kruiden vermijden. Zoetigheid (met natuurlijke suikers) kan met mate geen kwaad. Ook pitta kan beter alcohol, roken, koffie en drugs zo veel mogelijk vermijden. Probeer manieren te vinden om te ontspannen (zoals meditatie) en doe – waar dat kan – spontane dingen.
Kapha
Kapha uit balans leidt volgens de ayurveda tot een zwaar gevoel, passiviteit, een gebrek aan motivatie en moeite met dingen loslaten. De gezonde grenzen kunnen uit het zicht worden verloren. Fysiek kan iemand last hebben van overgewicht, de luchtwegen, een overmatige slijmproductie en een moeizame spijsvertering. Stress met te veel kapha kan ook leiden tot te veel slapen: niet uit bed kunnen komen en niet op gang kunnen komen.
Welke tips biedt Ayurveda?
Met name als kapha uit balans is kan het behulpzaam zijn om de grootste maaltijd tijdens de lunch te nemen en in de avond iets lichts te eten. Eet droge voedingsmiddelen: rooster je boterhammen of groenten, of eet crackers en rijstwafels. Voeg verwarmende kruiden als kaneel en peper toe aan je eten. Vermijd slapen overdag. Ayurveda leert dat juist kapha kan profiteren van meer lichaamsbeweging. Juist als je daar weerstand voor voelt is het belangrijk om van de bank af te komen. Bewegen geeft namelijk de spijsvertering een duwtje en geeft bovendien energie. Kijk of er een ochtendroutine is die je kan helpen om op tijd je bed uit te komen.
Tot slot
Als laatste wil ik opmerken dat er uiteraard nog veel meer zaken meespelen. Zo heeft het seizoen ook invloed op ons lichaam en mentaal welbevinden. Er zijn verschillende activiteiten en voedingsmiddelen die je beter in de winter of juist zomer kunt doen. Vaak helpen ons gezond verstand en intuïtie hier een handje bij. We zijn van nature geneigd om in de winter meer verwarmende voeding te eten en in de zomer de koelte op te zoeken. Die wijsheid zit gewoon binnenin jezelf. We mogen ons dit weer herinneren en ons zelfvertrouwen ontwikkelen!
De SHE is the Medicine Do-It-Yourself Kit
Wil je hier meer over weten? Op je eigen tijd en tempo kennis maken met Yoga en Ayurveda? Misschien heb je vage lichamelijke klachten en kamp je met stress. Mogelijk wil je gewoon eens jezelf op nummer één zetten en tijd voor jezelf maken. Je wilt je gezond, fit en energiek voelen. Dan is de nieuwe SHE is the Medicine Do-It-Yourself Kit iets voor jou. Het is een lichaamsgericht en holistisch leefstijl programma voor vrouwen. Middels video’s, audio, schrijfopdrachten en reflectie-oefeningen duiken we in Ayurveda, Yoga, de maan- en menstruatiecyclus, vrouwelijkheid, gezonde voeding, kruiden, slaap en seksualiteit.
