We zijn allemaal bang. Of het nou angst voor afwijzing, spreken in het openbaar, ziek worden, pijn, ruzie, eenzaamheid of falen is – we voelen allemaal angst. Maar waarom voelen we die angst, en wat moeten we ermee? Hoe zorg je dat al die angst niet leidt tot een burn-out?
Wat is angst?
Angst is een emotie die je helpt te reageren op dreigend gevaar. Wanneer er een bus recht op je af dendert, kun je razendsnel opzij springen, aangezien angst ervoor zorgt dat je lichaam helemaal ‘aan’ gaat staan. Naderhand moet je herstellen van zo’n inspanning.
Vanuit filosofisch perspectief hoor je vaak dat alle angsten uiteindelijk terug te voeren zijn tot de angst voor de dood. De angst voor afwijzing, spreken in het openbaar, de angst voor spinnen… ze gaan allemaal over onze (genetisch ingebouwde) angst voor de dood. Veel boeddhisten ervaren na jaren van meditatie dat ze meer de observator worden van hun ego en lichaam. Ze krijgen steeds meer het gevoel dat wat zij werkelijk zijn, niet sterft. Hierdoor voelen zij een stuk minder angst. Angst gaat dus inderdaad vaak over de angst onszelf letterlijk te verliezen.
Wat doet angst met je lichaam?
Wanneer we bewust of onbewust bang zijn, dan schakelt je lichaam over naar de vecht, vlucht of bevries modus. Denk hierbij aan een mindere vertering, een hogere hartslag en bloeddruk, meer zweten, sneller ademen, meer spierspanning en een inactief immuunsysteem. Op de langere termijn is dat geen pretje, aangezien je dan overbelast en uitgeput raakt.
Wanneer je door een mentale prikkel (bijvoorbeeld een e-mail) veel angst voelt, dan gaat je lichaam heftig ‘aan’, terwijl jij fysiek niets doet. Door hyperventilatie kun je duizelig worden. Het kan helpen om wat te gaan bewegen, om toch iets tegenover die fysieke spanning te zetten. Angst is iets heel fysieks, dus een fysieke oplossing kan soms verlichting bieden.
Waar zijn mensen bang voor?
Veel mensen zoeken op Google naar ‘angst’. Er wordt bijvoorbeeld veel gezocht op:
- Angst tandarts
- Angst voor lange woorden
- Angst voor gaten
- Angst voor presentaties
Mensen zijn vaak bang voor dingen die helemaal niet bedreigend zijn. Hierboven las je al dat veel van die angsten terug te voeren zijn naar de angst voor de dood. We zijn bang voor pijn, voor falen… want uiteindelijk leidt dit tot de dood.
Wanneer angst een structureel probleem wordt
Eén op de vijf Nederlanders heeft bewust of onbewust last van een angststoornis of fobie, bijvoorbeeld:
- Gegeneraliseerde angststoornis
- Sociale angststoornis
- Paniekstoornis
- Agorafobie
- Angst voor iets waar je helemaal niet bang voor hoeft te zijn
Een angststoornis tast je kwaliteit van leven ernstig aan. Je gaat zo veel situaties vermijden, dat je op den duur geen normaal leven meer leidt. Aangezien mensen overspoelt raken door angst, kunnen ze overmatig alcohol gaan gebruiken. Dat komt veel voor.
Angststoornissen komen het meest voor in de leeftijdsgroep 25 tot 44 jaar. In dertig procent van de gevallen is er ook sprake van depressie of alcoholmisbruik.
Een angststoornis kan behandeld worden met cognitieve gedragstherapie. CGT kan zeker verlichting bieden, maar angst blijft vaak toch een hardnekkig.
Angst – wat moet je ermee?
De boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh heeft zijn angsten tijdens meditatie jarenlang recht in de ogen gekeken. Hij ging op zoek naar de diepere oorzaak van onze angstklachten en schreef er een boek over met de titel ‘Angst’. Volgens Hanh vindt onze angst zijn wortels vooral in het verleden en de toekomst. In het verleden zijn we geschrokken van bepaalde ervaringen, wat ons extra voorzichtig en bang maakt nu. We zijn bang dat we weer zoiets mee moeten maken. Daarnaast zijn we bang voor wat ons allemaal te wachten staat. Feitelijk weten we niet hoe de toekomst eruit ziet, die is nu slechts een verhaal in ons hoofd.
Je zou kunnen stellen dat 99% van de tijd dat we bang zijn, er niets aan de hand is. We liggen op de bank te piekeren en ijsberen daarna door de kamer. We piekeren over de stress, spanningshoofdpijn en oververmoeidheid die we voelen – en merken dat het allemaal alleen maar erger wordt. Onvermijdelijk ontstaat er een verhaal in ons hoofd over wat dit allemaal te betekenen heeft en wat er mis zal gaan in de toekomst. Vaak is zo’n verhaal behoorlijk negatief.
Hanh – maar bijvoorbeeld ook de schrijver Eckhart Tolle – raadt ons aan om ons over te geven aan wat er nu is: het hier en nu, zonder daar een heel verhaal bij te bedenken. Feitelijk heb je misschien maar 1 euro op zak, het is niet nodig om daar een heel verhaal omheen te bedenken. Op zichzelf is het hebben van 1 euro in je zak geen grote ramp. Hoe de toekomst eruit ziet weet je nu niet. Geef je over aan dit moment, alleen dit moment.
Omgaan met angst: tips
Tips over omgaan met angstige gevoelens lijken vaak op tips om om te gaan met stress: slaap en eet goed, beweeg, luister naar muziek etc. Dat helpt zeker, maar ik denk dat een van belangrijkste tips het accepteren van je angst is, zonder je erin te verliezen.
Dit doe je door – op een manier die voor jou werkt – contact te maken met het hier en nu. Je kunt humor, mindfulness en relativering inzetten om weer te voelen dat het nu op dit moment oké is. Maak bijvoorbeeld eens een gek dansje in de kamer, op leuke muziek, en voel hoe je voetzolen steeds de grond raken. Glimlach en trek een gek gezicht. Zeg tegen jezelf: dit moment, geef je over aan alleen maar dit moment, het is oké. Ik voel nu angst, dat is oké.
Angst vindt zijn sterkste wortels in je kindertijd. Het kindje dat je vroeger was, leeft nog steeds in jou voort, met al zijn of haar kinderlijke angsten. Als een liefdevolle ouder kun je met zelfcompassie in gesprek gaan: ik voel dat je bang bent, waar ben je bang voor? Hoe kan ik je helpen, wat heb je nodig? Misschien heeft het kind alleen maar een knuffel of liefde nodig? Blijf tegelijk als volwassene goed in contact met het hier en nu, via al je zintuigen.
Zelfcompassie betekent dat je warm en begripvol bent: de angst mag er zijn!
Bij jezelf op schoot
Ik begon dit blog er al mee: iedereen is (soms) bang. Want uiteindelijk is het leven ook best eng: het is tijdelijk, we zijn sterfelijk. Je wilt het in dit ene leven goed doen, je wilt niet vroegtijdig ziek worden of alleen door het leven gaan. En soms is het leven gewoon heel lastig: je komt in een ongeluk terecht, hebt hoge schulden, krijgt kanker… Dat is heftig. Dit soort uitdagingen kunnen we dragen door zoveel mogelijk in het hier en nu te blijven en daarin goed voor onszelf te zorgen. Je kunt alleen maar kleine stapjes zetten in dit moment, meer zul je nooit kunnen doen! En je hoeft alleen maar dit moment te dragen.
Dus het leven is soms best eng – en dan nog extra voor het kind in jou. Wanneer je iets engs gaat doen, of wanneer je veel angst voelt, neem het kind in jou dan bij je op schoot. Visualiseer hoe je er vroeger uit zag en hoe je je vroeger voelde en troost jezelf. Spreek jezelf toe zoals een oma haar kleinkind toespreekt. Geef jezelf een kus op je voorhoofd, een aai over je hoofd. Zeg bijvoorbeeld: jij kan dit, probeer het maar gewoon, en als het niet lukt is dat ook oké! Ik vind je fantastisch, ook als het deze keer niet lukt. Het hoeft niet perfect, je bent al heel dapper als je dit gewoon gaat doen. En als je moet huilen, huil maar.
Conclusie
Er is geen oplossing voor dat angstige gevoel. De vraag zit ‘m vooral in hoe je omgaat met je angst. Wanneer je ‘enge’ situaties gaat vermijden, wordt angst vaak erger. Kun je toch af en toe iets engs doen, terwijl je zoveel mogelijk in het hier en nu blijft? Kun je het grote verhaal even parkeren en je weer afvragen wat je nu op dit moment kunt doen? Angst verlamt, en door goed voor onszelf te zorgen in dit moment, ontstaat er weer ruimte voor keuzes die goed voor ons zijn.
1 reactie
Wat een super mooie blog, Jos!